Administracija predsjednika Obame i dalje je čvrsto riješena da pomogne zapadnom Balkanu na putu ka evro-atlantskoj integraciji, poručio je visoki zvaničnik Stejt Dipartmenta na pretresu u pododboru za Evropu i Evroaziju Spoljnopolitičkog odbora Predstavničkog doma. Tokom rasprave, najviše pažnje posvećeno je odnosima Srbije i Kosova, te situaciji u Bosni i Hercegovini.
Učesnici kongresnog pretresa saglasni su da je u regionu Zapadnog Balkana postignut značajan napredak, ali i da postoje neriješena pitanja-politički zastoj u Bosni i Hercegovini, te odnosi Srbije i Kosova, koji su dominirali dvosatnom raspravom. Uz snažnu podršku evropskim aspiracijama Srbije, pomoćnik državnog sekretara Fil Gordon ipak poručuje da postoji saglasnost Sjedinjenih Država i evropskih partnera da Beograd mora da prihvati realnost nezavisnog, multietničkog Kosova u okvirima postojećih granica.
“Naša poruka Srbiji je: Ohrabreni smo što vidimo da napredujete u pogledu vladavine prava, demokratije, borbe protiv korupcija i pitanja ratnih zločinaca. To su sve pozitivni koraci prema Evropskoj uniji. Teško je međutim zamisliti da se Evropskoj uniji pridruži zemlja koja aktivno finansira odvojene institucije u susjednoj državi i koja sa njom dijeli granice koje nisu regulisane, kontrolisane i priznate. To je poruka koju zajedno sa Evropskom unijom pokušavamo da prenesemo Srbiji.”
Članovi pododbora za Evropu i Evroaziju podijeljeni su u pogledu spora Beograda i Prištine. Predsjedavajući, kongresmen iz Indijane Den Barton, inače kopredsjedavajući Srpskog kokusa, koji je nedavno boravio u regionu, uporedio je to pitanje sa bliskoistočnim mirovnim procesom.
“Međunarodna zajednica mora da posreduje između Izraela i Palestine, kao i između Srbije i Kosova, istovremeno prihvatajući da u oba slučaja ne može da nameće rješenje. Moramo da podržimo dijalog, dok se ne postigne sporazum. Evropska unija takođe ne može da dozvoli da status Kosova dominira razgovorima o pristupanja Srbije i da zasijeni njene prednosti i nedostatke u pogledu ekonomskog i političkog razvoja.”
Kongresmeni Eliot Engel i Džin Šmit saopštili su pak da su zabrinuti zbog paralelnih institucija koje je , kako navode, Srbija uspostavila na sjeveru i problema koje Beograd izaziva na Kosovu.
“Uzimajući u obzir odbijanje Srbije da prizna pravo Kosova da upravlja svojom suverenom teritorijom, kao i njene ilegalne akcije kao što je preuzimanje carinskih kontrolnih punktova, ne vjerujem da bi Srbiji trebalo da bude dozvoljen ulazak u EU u ovom trenutku" , smatra Džin Šmit.
„Ja sam za to da Kosovo i Srbija budu članice Evropske unije. Ne mislim međutim da bi Srbija trebalo da se pridruži prije Kosova, zato što bi ga onda blokirala, kao što to radi u u Ujedinjenim nacijama“, navodi Engel.
Kongresmen Dejna Rorabaker rešenje vidi u zamjeni teritorija, ističući da su pojedini vladini zvaničnici u regionu pokazali interesovanje za njegov plan.
“Riječ je o jednostavnom razgraničenju. Na sjeveru Kosova živi 90 odsto, ako ne i više Srba kojima treba dozvoliti da budu dio Srbije, dok u Preševskoj dolini živi 90 odsto Albanaca. Riječ je o gotovo istoj veličini teritorija i broju stanovnika. Samo preuredite granice. To bi dramatično smirilo situaciju”.
Visoki zvaničnik Stejt Dipartmenta odbacuje međutim bilo kakvu mogućnost zamjene teritorija ili podjele Kosova.
“Retorika, kojom se poziva na podjelu Kosova i dovodi u pitanje sposobnost ljudi različitih etničkih pripadnosti da žive zajedno, štetna je po regionalno pomirenje i u suprotnosti sa decenijski dugim naporima međunarodne zajednice da izvede region iz perioda brutalnih sukoba 1990-tih.”
“Mi smo zemlja koja vjeruje u pravo na samoopredjeljenje. Ukoliko Srbi na sjeveru Kosova, hipotetički govoreći, žele da budu dio Srbije, zašto mi kažemo da to ne mogu da budu. Da moraju da budu dio Kosova, iako to ne žele”, upitao je kongresmen iz Teksasa Ted Po.
“To bi bukvalno otvorilo Pandorinu kutiju, koja nikada ne bi mogla da se zatvori. Ukoliko uzmemo vašu pretpostavku da bi Srbima na sjeveru Kosovu trebalo omogućiti da biraju da budu dio Srbije, zašto onda ne i Srbima u Bosni. Šta je onda sa Albancima u Srbiji. Da li onda oni da biraju drugu zemlju. Gdje je kraj svemu tome. Iskreno govoreći, želimo da dođemo do trenutka kada su granice manje važne i kada imate članice Evropske unije koje trguju jedna s drugom, a da nema ni jedne granične ispostave...”, istakao je Gordon.
Stavu pomoćnika državnog sekretara oštro se usprotivio kongresmen Rorabaker.
“Ukoliko prihvatimo vašu logiku i trenutni stav naše vlade onda je trebalo prvobitno da stanemo na stranu Srbije i spriječimo Kosovare da budu nezavisni. Kosovari su međutim imali i imaju pravo da budu nezavisni, ali i Srbi na sjeveru zemlje. Moje pitanje je da li namećemo našu volju vladama Srbije i Kosova da ne mogu da se dogovore o razgraničenju”?
“Nije mi poznato da postoji bilo kakav dogovor dvije zemlje da promijene granice ili razgovori o takvom aranžmanu… niti mi je poznato da postoji bilo koji mogući aranžman prihvatljiv za obje strane, koji ne bi izazvao problem za cijeli region”, kazao je Fil Gordon.
„Želim da vam kažem da je znam za te stvari, a čini mi se da vi i naša vlada ne znate“, poručio je Rorabaker.
Na insistiranje kongresmena iz Kalifornije da odgovori da li bi američka vlada prihvatila sporazum o razmjeni teritorija, Gordon je kazao da je riječ o hipotetičkom pitanju.
„Mislim da je mijenjanje granica u nemirnom regionu veoma značajno pitanje od međunarodne važnosti. Ako i kada, da uzmemo vašu hipotezu, to može da bude urađeno na način koji je prihvatljiv za obje strane, bez negativnih posljedica - onda je to principijelno pitanje.“
Kongresmene je interesovalo i ko podstiče i podržava podizanje barikada na sjeveru.
Fil Gordon: “Ne možemo da prihvatimo da pojedinci, od kojih neke sponzoriše Beograd..."
Den Barton: “Kako znate da Beograd sponzoriše pojedince da postavljaju blokade”?
Fil Gordon: “Mislim da smo vidjeli dovoljno dokaza”…
Den Barton: “Koje dokaze”?
Fil Gordon: “Političku i retoričku podršku, izostanak spremnosti da se preduzmu mjere i da se od njih zatraži da odustanu. Ohrabrili smo Beograd da nam se pridruži u pružanju podrške slobodi kretanja i suprostavljanju barikadama i razočarani smo izostankom takve podrške.”
Gordon je poručio da Sjedinjene Države očekuju od srpske vlade da u potpunosti sarađuje sa KFOR-om i Euleksom u neodložnom uklanjanju barikada i obezbjeđivanju odgovarajuće kontrole na granici. Na pitanje članova odbora šta Vašington preduzima u pogledu izvještaja Dika Martija o trgovini organima na Kosovu, pomoćnik državnog sekretara naglasio je da administracija ozbiljno shvata te optužbe.
“Navodni zločini te prirode moraju da se istraže i ukoliko se dokažu, da se kazne. Zajedno sa našim evropskim kolegama želimo da osiguramo da se sprovedu odgovarajuće istrage. Iskusni tužilac za ratne zločine, bivši ambasador Klint Vilijams, je prema našem mišljenju najbolja individualna adresa za vođenje ozbiljne istrage tih optužbi. Njegovo imenovanje i činjenica da radimo zajedno sa Euleksom pokazuje našu posvećenost punoj istrazi.”
Komentarišući uticaj finansijske krize na integraciju Zapadnog Balkana, američki zvaničnik kazao je da će ona neminovno uticati na proces proširenja, ali da vjeruje da će Evropska unija ostati privržena suštinskom principu otvorenih vrata za Zapadni Balkan. O situaciji na Balkanu, na drugom panelu, govorili su izvršni direktor Centra za transatlantske odnose univerziteta Džons Hopkins Kurt Volker, potpredsjednik Njemačkog maršalovog fonda Ivan Vejvoda, te Džerard Galuči, bivši šef UNMIK-a za sjever Kosova.