Talibani su proglasili 15. avgust za dan pobjede protiv Sjedinjenih Država, te ga proslavljaju kao praznik, dvije godine nakon što su preuzeli punu kontrolu nad Avganistanom.
Posle brzog osvajanja ostatka zemlje, Talibani su polovinom avgusta 2021. zauzeli Kabul. Uslijedili su dani haotičnih evakuacija sa kabulskog aerodroma, a poslednje američke i NATO trupe Avganistan su napustile 30. avgusta.
Dvije godine kasnije, Talibani nemaju opoziciju koja bi mogla da ih ugrozi. Kažu da su unaprijedili domaću bezbjednost i borbu protiv terorizma tako što razbijaju naoružane grupe, uključujući i Islamsku državu, a tvrde i da se bore protiv korupcije i proizvodnje opijuma.
Talibansku vladu – Islamski Emirat – karakteriše strogo interpretiranje islamskog zakona (šerijata), što ne ostavlja prostor za bilo šta što oni podrazuijmevaju kao strano ili sekularno.
Nijedna zemlja zvanično nije priznala talibansku vlast, a kao razloge uglavnom navode odnos prema ženama, uključujući zabrane za rad i obrazovanje, kao i ugrožavanje drugih ljudskih prava.
Drugu godinu talibanske vladavine obilježilo je upravo narušavanje prava žena. Zabranjeno im je da odlaze u parkove i teretane, da idu na univerzitete, te da rade za Ujedinjene nacije i za nevladine organizacije, uključujući i humanitarne. To otežava život stanovnicima zemlje – procjene su da oko dvije trećine Avganistanaca trebaju humanitarnu pomoć. Od ranije, djevojčicama je zabranjeno da idu u školu nakon 6. razreda.
Kao razlog za takav odnos prema ženama talibanske vlasti navode nepoštovanje pravila o razdvajanju polova i to što žene preko glave nisu ispravno nosile marame - hidžabe.
CIVICUS, globalna alijansa organizacija civilnog društva i aktivista, saopštila je povodom dvije godine talibanske vlasti da su oni pokrenuli „sistemski napad na civilno društvo“:
„Talibani su nastavili sa gušenjem protesta tokom prošle godine, posebno protiv aktivista za pravo žena na obrazovanje i rad. (...) Aktiviste proizvoljno hapse i pritvaraju zbog kritike Talibana (...) Drugi su se suočili sa uznemiravanjem, zastrašivanjem i nasiljem, a neki su ubijeni."
Avganistanski zvaničnici navode da se život avganistanih žena poboljšao.
„Vrijeme je za Sjedinjene Države i druge da formalno priznaju našu vladu jer je to pravo avganistanskog naroda, a sprečavanje toga nije pozitivan korak“, rekao je za Glas Amerike portparol vlade Zabihula Mudžahid. „Obrazovanje i rad žena nisu problem. To su samo izgovori.“
Ekonomski problemi
Mnoge međunarodne organizacije prestale su slati novac u Avganistan, što umanjuje količinu strane pomoći, a sve to se negativno odražava na živote ljudi.
Gotovo 80% budžeta ranije vlade, koja je imala podršku Zapada, dolazilo je od međunarodne zajednice, iz čega su se finansirale bolnice, škole, fabrike, pa i vladine institucije. Pandemija, klimatske promjene i problemi sa nedostatkom hrane dodatno su otežali pružanje osnovnih usluga poput zdravstvene nege.
Avganistan se takođe suočava sa već trećom godinom velikih suša, a tu su i posledice od dugogodišnjih ratnih sukoba.
Svjetska banka je u julu saopštila da je lokalna valuta, avgani, napredovala u odnosu na kurseve drugih valuta i da stanovnici mogu da povlače više novca koji su položili na račune prije avgusta 2021. godine, pošto većina službenika primaju plate.
Takođe, Talibani pokušavaju da održe funkcionisanje ekonomije kroz razgovore o investicijama, sa zemljama poput Kine i Kazahstana.
Iako su UN na neodređeno odgodile međunarodno priznanje talibanske vlade, Mudžahid kaže da su oni ispunili sve tražene uslove da bi postali dio globalne zajednice. Dodao je da održavaju formalne odnose sa određenim zemljama, preko ambasada i diplomatije, što smatra kao priznanje.
Zvaničnici humanitarnih organizacija navode da Talibani na priznanje gledaju kao na pravo, a ne kao na nešto o čemu treba pregovarati, dodajući da sastanci na visokom nivou sa državama poput Kine, Rusije i Katara, pokazuju da oni pokušavaju da na vlastiti način izgrade bilateralne odnose.
Mudžahid je u razgovoru za Glas Amerike ponovio i zahtjev zapadnim zemljama da odmrznu oko devet milijardi dolara avganistanske centralne banke, te da ukinu restrikcije na putovanja talibanskim liderima.
Tokom nedavne runde razgovora s predstavnicima Talibana, krajem jula u Dohi, američki delegati su ih pozvali da promijene politiku odgovornu za pogoršanje stanja ljudskih prava u Avganistanu, posebno prema ženama i djevojčicama.
"Američki zvaničnici su primili k znanju stalnu posvećenost Talibana da neće dozvoliti da teritoriju Avganistana bilo ko koristi za prijetnju Sjedinjenim Državama i njihovim saveznicima, a dvije strane su razgovarale o naporima Talibana da ispune sigurnosne obaveze", saopštili su iz Stejt departmenta nakon sastanka.
Medijske slobode takođe ugrožene
Iz Komiteta za zaštitu novinara (CPJ) pozvali su Talibane da zaustave svoju "nemilosrdnu kampanju zastrašivanja medija" i ispoštuju obećanje da će zaštititi novinare u zemlji.
"Pogoršanje medijske represije izoluje Avganistan od ostatka svijeta u vreme kada se zemlja bori s jednom od najvećih humanitarnih vanrednih situacija na svijetu", kaže Ben Li Ji, koordinatorka programa za Aziju iz CPJ-a.
Ona je naglasila da bi pristup pouzdanim i pouzdanim informacijama mogao pomoći u spašavanju života u krizi, "ali eskalirajuća gušenja medija od Talibana čine suprotno".
Organizacije za praćenje medijskih sloboda kažu da je desetak novinara zatvoreno u Avganistanu zbog svog rada, većina u protekle dvije sedmice, uključujući troje u nedjelju.
Uprkos tome što su u početku obećavali da će dozvoliti slobodu medija nakon preuzimanja vlasti, Talibani su zatvorili desetine lokalnih medija, zabranili neke međunarodne emitere i uskratili vize stranim dopisnicima, navode iz CPJ-a:
"U posljednje dvije godine stotine avganistanskih novinara pobjeglo je u susjedne zemlje poput Pakistana i Irana, a mnogi su sada zaglavljeni u pravnom vakuumubez jasnih izgleda za preseljenje u treću zemlju".
