Najmanje 68 osoba je poginulo, a gotovo 300 povrijeđeno u eksploziji na prometnoj benzinskoj stanici u Nagorno-Karabahu, dok hiljade stanovnika bježe u Jermeniju, saopštile su u utorak vlasti tog separatističkog regiona. Azerbejdžanski Interfaks, pozivajući se na jermensko ministarstvo zdravlja, prenio je da je broj žrtava skočio na 125.
Više od 28.000 ljudi - ili 23 odsto populacije - prešlo je granicu od kako je Azerbejdžan u prošlonedeljnoj brzoj vojnoj operaciji porazio separatiste koji su u tom području bili na vlasti oko 30 godina, saopštili su jermenski zvaničnici.
Stanovnici Nagorno-Karabaha počeli su da bježe čim je Azerbejdžan ukinuo desetomjesečnu blokadu jedinog puta koji vodi do Jermenije. Blokada je dovela do velikih nestašica hrane, lijekova i goriva. Iako je Azerbejdžan obećao da će poštovati prava Jermena, mnogi stanovnici plaše se odmazde.
Do eksplozije je došlo dok su vozači u redovima čekali na jednoj benzinskoj stanici izvan Stepanakerta, prijestonice regiona, u ponedeljak veče. Ministarstvo zdravlja separatističke vlade saopštilo je da je pronađeno 13 tijela, a da je sedmoro podleglo povredama zadobijenim u eksploziji. Još 290 ljudi je hospitalizovano, od kojih je veliki broj u teškom stanju. Više od 100 se vodi kao nestalo.
Uzrok eksplozije još nije poznat, ali je predsjednički savjetnik Nagorno-Karabaha David Babajan rekao da prvobitne informacije sugerišu da je sabotaža malo vjerovatna.
Jermensko ministarstvo zdravlja saopštilo je da su neki povrijeđeni helikopterima prebačeni u Jermeniju, i da se očekuje još letova. Ruske mirovne snage u Nagorno-Karabahu su, prema izvještajima, takođe helikopterom prebacile povrijeđene u Jermeniju.
Savjetnik azerbejdžanskog predsjednika Hikmet Hadžijev naveo je na Eksu (bivšem Tviteru) da su bolnice u Azerbejdžanu spremne da pruže pomoć ranjenima, ali nije naveo da li je neko tamo prebačen. Azerbejdžan je, kako je naveo, poslao lijekove i drugu humanitarnu pomoć.
Azerbejdžan je u utorak takođe saopštio da je u region poslato 30 tona benzina i 34 tone dizela. Azerbejdžanska vojska je prošle nedelje za 24 sata porazila jermenske snage i primorala separatističke vlasti da polože oružje i započnu razgovore o "reintegraciji" Nagorno-Karabaha u Azerbejdžan.
Nestašice benzina već mjesecima traju u Stepanakertu, i eksplozija je dodatno zabrinula stanovnike da neće moći da se odvezu 35 kilometara do granice. Vlasti Nagorno-Karabaha zastražile su od stanovnika da odlože odlazak dok se put ne raščisti za hitne službe, te da su obezbijeđeni autobusi za one koji žele da idu.
Nagorno-Karabah je bio autonomni region u okviru Azerbejdžana za vrijeme bivšeg Sovjetskog Saveza, ali su separatisti imali sve veću podršku uoči raspada SSSR-a, što je zatim dovelo do rata.
Snage etničkih Jermena, uz podršku jermenske vojske, preuzele su kontrolu nad tim regionom u borbama koje su okončane 1994. godine. Tokom rata 2020. godine, Azerbejdžan je preuzeo kontrolu na djelovima Nagorno-Karabaha uz okolnu teritoriju koju je izgubio tokom ranijeg konflikta.
Prema primirju postignutom 2020. godine, Rusija je u regionu razmjestila mirovne snage sa oko 2.000 pripadnika.
Od raspada Sovjetskog Saveza, Jermenija se oslanjala na bezbjednosno partnerstvo sa Rusijom, dok se Azerbejdžan približio Turskoj, s kojom dijeli jezičke i kulturne veze.
Jermenija se nedavno založila za bliže odnose sa Zapadom i optužuje Rusiju da nije zaštitila Nagorno-Karabah. Moskva to odbacuje i poručuje jermenskom premijeru da čini veliki grešku zalaganjem za bliže odnose sa SAD.
SAD apeluju na Baku
Šefica USAID-a Samanta Pauer je tokom boravka u jermenskoj prijestonici Jerevanu pozvala Azerbejdžan da "održava primirje i preduzme konkretne korake da zaštiti prava civila u Nagorno-Karabahu".
Pauer, koja je prethodno predala jermenskom premijeru Nikoli Pašinjanu pismo podrške američkog predsjednika Džoa Bajdena, rekla je da je neprihvatljiva azerbejdžanska upotreba sile i da Vašington razmatra adekvatan odgovor.
Od azerbejdžanskog predsjednika Ilhama Alijeva zatražila je da ispoštuje obećanje da će zaštititi prava etničkih Jermena, otvoriti koridor koji povezuje Nagorno-Karabah sa Jermenijom i dozvoliti isporuke humanitarne pomoći i dolazak međunarodne posmatračke misije.
Takođe je najavila hitnu američku pomoć od 11,5 miliona dolara za region.
Na pitanje da li vjeruje da su azerbejdžanske snage počinile zločine protiv civila ili boraca u Nagorno-Karabahu, Pauer je odgovorila: "Imamo veoma zabrinjavajuće izvještaje o nasilju nad civilima. Istovremeno, zbog haosa i traume, tek počinje prikupljanje izjava svjedoka".
