U danima kada poslovni ambijent u Crnoj Gori, prema ocjenama Američke privredne komore (AmCham), bilježi negativan trend u odnosu na period od prije tri godine, jedna grupa ljudi iz Crne Gore na putu je da privuče investicije kompanija iz SAD za svoj regionalni projekat razvoja i finansiranja startapova pod imenom Digital Den.
Uz podršku Stejt Departmenta i nekih od najuspješnijih crnogorskih kompanija, ljudi iz Digital Dena kreirali su i razvijaju projekat koji pomaže realizaciji ideja za startapove iz Crne Gore i regiona, od same izrade web aplikacije, do pronalaska investitora za njen razvoj.
“Portfolio Digital Dena čini više od 20 startapova koji ne poznaju kako nacionalne, tako ni sektorske granice. Naši startapovi, iako svi registrovani kao crnogorske kompanije, izvorno dolaze iz Crne Gore, Albanije, Sjeverne Makedonije, Bosne i Hercegovine, Srbije, Italije, ali i drugih zemalja. Kada govorimo o oblastima, odnosno sektorima koje tangiraju proizvodi i usluge naših startapova, govorimo o medicini, obrazovanju, emocionalnoj inteligenciji, vještačkoj inteligenciji, gejming industriji, društvenim mrežama, ali i finansijama i marketingu”, rekao je Marko Bošković iz Digital Den-a za Glas Amerike.
Bošković je naveo da su u 2022. godini uspjeli da, uz pomoć partnera, prikupe 1,87 miliona eura investicija za razvijanje njihovih startapova, i izrazio nadu da će tokom 2023. uspjeti da prikupe makar toliko, ili više.
“Ukoliko imate neku inovativnu, originalnu ideju i potrebna vam je tehnička, mentorska i finansijska podrška, Digital Den je pravo mjesto za to. Osim domaćih izvora finansiranja, ono što očekujemo i na što se oslanjamo jesu i investicije koje planiramo da dobijemo u SAD”, rekao je Bošković.
Jedanaest od dvadeset aplikacija iz portfolija Digital Den-a ostvarile su prošle godine 1,87 miliona eura inicijalnog “pre-seed” investiranja od strane nekoliko velikih crnogorskih kompanija - korisnica zakonske mogućnosti koju u regionu za sada ima samo Crna Gora - da godišnji iznos koji bi državi platili za porez na dobit preusmjere u razvoj web aplikacija.
Takozvana "pre-seed" investicija je prva koju startap dobija kako bi izgradio proizvod ili uslugu, ne računajući FF (na engleskom family and friends - porodica i prijatelji) investicije. Zavisno od stepena razvijenosti ideje, ta sredstva mogu varirati, kada su balkanske prilike u pitanju, od 100.000 eura do 500.000 eura, a koriste se isključivo za kreiranje prvog funkcionalnog prototipa.
Ova faza prva je u nizu u razvoju jedne aplikacije, a u Digital Denu kažu da se u ovoj godini nadaju da će duplirati iznos investicija u njihove startapove, te da očekuju investicije iz SAD.
Menadžerka komunikacija Digital Den-a, Nina Milić, rekla je da glavni projekat Digital Dena, "Montenegro Tehnology and StartUp Bridge", podržava i Stejt Department.
“Već dvije godine ovaj projekat okuplja startapove ne samo iz Crne Gore, već i iz čitavog Zapadnog Balkana, vodeći ih na dvadesetodnevno studijsko putovanje u SAD (New York, Arizona, Colorado, Maine, Texas). Na tom putovanju startapovi imaju priliku da svoje inovativne ideje i proizvode predstave američkim investitorima, inkubatorima, angel investitorima, venture kapital fondovima, univerzitetima i svima onima koji mogu da im omoguće dalji rast i razvoj", navela je Milić, dodajući:
"Zahvaljujući regionalnoj mreži koja okuplja akceleratore i inkubatore sa čitavog Zapadnog Balkana, a gdje je Digital Den zapravo povezna tačka, Srbija, Bosna i Hercegovine, Sjeverna Makedonija i Albanija svake godine imaju mogućnost delegiranja minimum jednog startapa”.
U toj organizaciji rekli su da je rizik za investitora najveći u “pre-seed” fazi, s obzirom da tada ne postoji finalni proizvod, ali je proporcionalno mnogo veći i procenat vlasništva koji investitor dobija nego što bi za isti iznos investicije dobio u nekim sledećim rundama investiranja.
“Pojednostavljeno, investitoru se svidi ideja i on ulaže sredstva kako bi se ista razvila u funkcionalni prototip (ne finalni proizvod ili uslugu), za uzvrat dobija dio vlasništva u startapu. Digital Den koji ima krucijalnu ulogu facilitatora (priprema startapa za investiciju i pronalaženje investitora), u čitavom procesu takođe dobija dio vlasništva i samim tim postaje strateški partner”, navodi Milić u intervjuu za Glas Amerike.
Milić kaže da su su američki investitori “krucijalni za skaliranje i uspjeh startapova jer osim što svojim višemilionskim investicijama podižu vrijednost akcija osnivača i crnogorskih investitora koji su dobili dio vlasništva, omogućavaju dalji razvoj prozivoda ili usluge, takođe otvaraju i vrata američkog tržišta i samim tim drastično uvećavaju šanse startap da uspije”.
Projekt menadžer Digital Den-a, Anja Adamović, podsjeća da je prošle godine Digital Den organizovao niz događaja u Crnoj Gori koji je podrazumijevao pravljenje startup eko sistema u Crnoj Gori.
“Gdje smo na jednom mjestu okupljali donosioce odluka, startapove, naše partnere iz regiona i SAD-a. Svojim startapovima Digital Den nudi i dodatu vrijednost - Advisory Board Digital Den. To su zapravo američki eksperti, koji usvajaju startapove iz Digital Dena i prate njihov dalji rast i razvoj u Crnoj Gori i na američkom tržištu”, rekla je Adamović.
Početkom aprila, Digital Den organizovao je četvrtu u nizu konferencija iz serije “Digital Den connects” pod nazivom “Synergies”, koja je okupila eksperte i fondove rizičnog kapitala iz SAD, predstavnike Američke Ambasade u Crnoj Gori i crnogorske Vlade, biznis, startap i NVO zajednicu Crne Gore.
Na samom početku događaja, osnivači Digital Den-a, Darko Ivanović i Nenad Novović, predstavili su rezultate i ciljeve Digital Den startap hub-a, kao i MOSS (Mountains of opportunities and sea of success) - brenda koji promoviše i prikazuje Crnu Goru planinama prilika i morem uspjeha, kažu u Digital Den-u.
Jedan od panelista na skupu, Piter Adams, predstavnik jednog od najstarijih američkih fondova Rockies Venture Fond-a najavio je otvaranje prvog VC fonda u Crnoj Gori i istakao da zaista vjeruje u potencijal koji Crna Gora pruža.
“MOSS je način kako možemo privući više ljudi u Crnu Goru, privući kapital i duboko vjerujem da Crna Gora to može da uradi zahvaljujući Digital Den-u” naveo je Adams.
Skupu su se, kako navode u Digital Den-u, obratili u formi prezentacije njihovih dostignuća i Džon Zozaro iz “Funded House” iz Ostina, koji je najavio i dovođenje 30 investitora iz SAD-a u septembru, kao i Džeremi Goldberg, direktor za infrastrukturu Majkrosofta na globalnom nivou koji je govorio o značaju AI tehnologije vještačke inteligencije u rješavanju svakodnevnih problema i pravljenju mosta između velikih korporacija i običnih korisnika.
Američka privredna komora nedavno je poslovnom ambijentu u Crnoj Gori u Crnoj Gori dala ocjenu 5,65, nižu od ocjene 5,8 iz izvještaja za period 2019-2020, i ocijenila to nastavkom negativnog trenda nezadovoljstva poslovnim ambijentom, koji je počeo pandemijom koronavirusa.
Oni su kao glavne razloge za ovakvo stanje naveli “političku nestabilnost koja snažno pogađa investicije, vladavinu prava i prepreke u stvaranju konkurentnog i fer tržišta”, kao i “česte izmjene važnih sistemskih zakona koje unose pravnu nesigurnost”.
Iz Digital Den-a kažu da su na putu da preokrenu takav trend.
