Kao što su SAD nedeljama upozoravale, Rusija je napala Ukrajinu. Vašington je uveo snažne ekonomske sankcije i radi na mobilisanju međunarodnog jedinstva kako bi Moskva ostala što više izolovana na međunarodnoj sceni zbog napada na svog suseda. Stručnjaci koji su govorili za Glas Amerike očekuju da će ruski predsednik Putin želeti da izazove probleme i na Balkanu, i ocenjuju da Srbija u ovom sukobu neće moći da bude neutralna.
„Ovo je agresija u stilu Drugog svjetskog rata i ima sličnosti sa Hitlerovim napadom na Poljsku“, upozorio je Danijel Frid, bivši visoki zvaničnik Stejt departmenta i bivši američki ambasador u Poljskoj.
Frid, saradnik Atlantskog savjeta, smatra da Putin, koga naziva tiraninom, želi da zastraši Evropu i povrati rusko carstvo. Sa tom ocjenom saglasan je i bivši specijalni američki izaslanik za Ukrajinu i bivši ambasador pri NATO-u Kurt Volker.
„Putinov cilj je ponovno uspostavljanje ruske imperije na teritoriji bivšeg Sovjetskog saveza. To radi u godini kada se obilježava godišnica osnivanja Sovjetskog saveza“.
Uz oštre osude ruskog napada na susjednu zemlju, globalni lideri upozorili su na nesagledive posljedice po Evropu i svijet. Posljedica, kako za Glas Amerike ocjenjuju bivše američke diplomate, neće biti pošteđen ni Zapadni Balkan.
„Putin voli haos i mislim da je sasvim moguće da će pokušati da izazove probleme, možda čak i rat na Balkanu da odvrati pažnju Evope, i poremeti njen odgovor na njegov napad, agresiju na susjeda“, smatra Danijel Frid.
Volker, trenutno saradnik Centra za analizu evropske politike, upozorava da bi Putin mogao da instrumentalizuje Srbiju i Republiku Srpsku za izazvanje kriza u drugim djelovima regiona i na taj način odvuče pažnju Zapada – trenutno čvrsto usmjerenu na tragediju u Ukrajini. Ocjenjuje da ruski lider posmatra slovenski svijet, posebno one koji koriste ćirilicu, kao dio ruskog nasleđa.
„Veoma je blisko povezan sa Srbijom i smatra da je ona u sličnoj poziciji kao Rusija, da je imala veliku Srbiju i da ju to izgubila raspadom Jugoslavije. Tako da se saosjeća sa tim i podstiče srpski nacionalizam da bude poput ruskog. I to vidite politički kroz odnos između lidera, kroz crkvu – gde ruska crkva ima dominantnu ulogu u odnosu na srpsku, a srpska crkva igra dominantnu ulogu u odnosu na druge u regionu“.
"Ovo je pokušaj Rusije da obnovi svoj uticaj na Balkanu i potisne zapadni. To vidimo sa Srbijom, ali i sa Republikom Srpskom i Bosnom, zatim postoji pritisak na Crnu Goru, pa čak i pritisak da se Sjeverna Makedonija isključi iz nekih od regionalnih grupa. Putin koristi energiju kao oruđe, što radi i u slučaju Ukrajine. Ovo je je sve dio istog projekta obnove tog ruskog carstva i uticaja koji je ono imalo uključujući i u tom dijelu svijeta", ističe Volker.
Poslije višegodišnjeg balansiranja između Rusije i Zapada, a u svijetlu pokušaja međunarodne zajednice da kazni Putina zbog rata u Ukrajini, Srbija će konačno morati da odluči – Evropa ili Kremlj – poručuju američki eksperti.
„Srbija mora da odluči da li želi evropsku budućnost, koju može da ima i koju iskreno zaslužuje, ili želi da ima budućnost kao Putinov slovenski agent na Balkanu. Više nije moguće da radi obje stvari“, smatra Frid.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, kako ističe Volker, ne želi da bira.
“Želi da održi odnose sa svima, i da iz toga ima što više koristi i da to nastavi dokle god može. S druge strane, Rusija povlači linije podjele u Evropi. Traži obnovljenu sferu uticaja, zahtijeva da to priznaju Evropska unija i NATO, i koristi vojnu silu da to osigura. I koliko god bi ljudi – a Vučić nije jedini, ima i drugih - željeli da ostanu negdje ispod radara i bez obavezivanja na jedno ili drugo mesto, mislim da će to biti sve teže uraditi”.
Ako odluči da ne uskladi svoje stavove sa Sjedinjenim Državama i Evropskom unijom i još se više približi Rusiji, Srbija će trpjeti posljedice, upozoravaju sagovornici Glasa Amerike:
“U suštini, pregovori sa EU bi se zaustavili. Mislim da ne bi bilo kakvih formalnih objava, ali oni bi se samo zaustavili, i ne bi bilo nikakvog napretka, a možda bi bilo i nazadovanja. Kada je riječ o SAD, to je malo teže reći jer mi pokušavamo da prepustimo EU lidersku poziciiju na Balkanu i kada je riječ o Srbiji i njenoj transformaciji. Mislim da su SAD do sada pokazale da imamo pasivan pristup mnogim pitanjima, čak i Ukrajini. Ali ako na kraju budemo morali da zauzmemo proaktivniji stav zbog ruske agresije u Ukrajini, nadam se da ćemo biti proaktivniji na Balkanu i u Evropi generalno", naglašava Kurt Volker.
Ipak napominje da Brisel želi da drži otvorena vrata za Srbiju u nadi da će dovesti do njene tranformacije.
Danijel Frid kaže da će posledica lošeg izbora Srbije biti dugotrajna izolacija.
“Srbija će sama doneti odluku. Ali biće posledica. Ako Srbija hoće da se uskladi sa agresivnom tiranijom, i agresorskom nacijom u Evropi, biće izolovana i odbačena. Srpski narod mora da odluči šta hoće, i da li, s obzirom na istoriju Srbije, zaista želi da bude na strani agresivnih nacionalista. Hoće li to pomoći Srbiji? Mislim da ne, ali nema veze šta ja mislim. Mislim da je to na srpskom narodu i pretpostavljam na predsedniku Vučiću da odluče.”
I Frid i Volker očekuju da ruski predsjednik izvrši još veći pritisak na Vučića i Beograd da se priklone Moskvi. Bivši američki izaslanik za Ukrajinu u tom konteksu posmatra medijske izveštaje o skoroj posjeti sekretara Savjeta za nacionalnu bezbednosti Rusije Nikolaja Patruševa Srbiji i navodnim razgovorima sa srpskim zvaničnicima o regrutaciji boraca iz Kosova, Bosne i Hercegovine i Albanije da se bore na ukrajinskoj strani.
"To odličan primjer širenja sukoba izvan Ukrajine, uvođenje Albanije, Bosne i Kosova kao prijetnji za Rusiji, za ono što radi u Ukrajini i samim tim ohrabrivanje Srbije da preuzme odgovornost za to na Balkanu. Time se ovaj sukob zaista izvozi na veoma direktan način. Osim toga, mislim da će razgovarati o koordinaciji sa Srbijom u pogledu zajedničkog stava, poruka koje se upućuju, odnosa prema Zapadu i da li ima srpske pomoći Rusiji ili ruske pomoći Srbiji, što bi opet bio način da se proširi uticaj Moskve", zaključuje Volker.
