Mali i Zi ka bërë përparim të ndjeshëm në reformën në drejtësi, luftën kundër korrupsionit, lirinë e shprehjes dhe medias, por institucionet e tij janë të brishta dhe të cenueshme ndaj krizave politike dhe bllokimeve të mundshme institucionale, vlerëson Komisioni Evropian në raportin që u miratua të merkurën në Bruksel.
Në dokument, KE kujton se në qershor të vitit 2024, në raportin për vlerësimin e përmbushjes së standardeve të përkohshme, ka përcaktuar se Mali i Zi ka përmbushur standardet e përkohshme për kapitullin 23, i cili përcakton standardet përfundimtare për këtë kapitull.
Kur bëhet fjalë për legjislacionin zgjedhor, në raport thuhet se "korniza zgjedhore kërkon një rishikim gjithëpërfshirës" malazez, megjithëse zbatimi i zgjedhjeve është "përgjithësisht i kënaqshëm".
“Kuadri ligjor kërkon reforma gjithëpërfshirëse dhe përafrim me legjislacionin e BE-së, përfshirë legjislacionin zgjedhor, kufizimet në të drejtat e votës dhe kandidaturat, transparencën, mekanizmat e zgjidhjes së mosmarrëveshjeve dhe mbikëqyrjen e financimit të fushatës dhe medias. Shumica e rekomandimeve të mbetura të OSBE/ODIHR nuk janë adresuar. Mali i Zi duhet të bëjë një përpjekje shtesë për të harmonizuar proceset e tij zgjedhore me standardet më të larta demokratike," thuhet në dokument.
Raporti vlerëson se parlamenti malazez "mund të ushtrojë kompetencat e tij në një mënyrë kryesisht të kënaqshme" dhe vlerësohet se pavarësisht fragmentimit të vazhdueshëm të peizazhit parlamentar, formimi i shumicës në tetor 2023 "i dha fund një periudhe të zgjatur të paqëndrueshmërisë politike".
KE kërkon gjithashtu që Mali i Zi të sigurojë zbatimin e plotë dhe efektiv të kornizave të përmirësuara strategjike dhe ligjore, në mënyrë që të zgjidhë sfidat ekzistuese dhe të vazhdojë përafrimin me ligjet e BE-së dhe standardet evropiane në fushën e parandalimit dhe luftës kundër korrupsionit.
Në vitin 2025, Malit të Zi i kërkohet të përmirësojë më tej rezultatet në luftën kundër korrupsionit, përfshirë korrupsionin e nivelit të lartë, duke forcuar urgjentisht zbatimin efektiv të legjislacionit penal ekzistues nga prokuroria dhe gjykatat, duke përfshirë vendosjen e dënimeve efektive dhe parandaluese.
KE theksoi se është i nevojshëm “ndryshimi urgjent i Ligjit për financimin e subjekteve politike dhe fushatave zgjedhore, në mënyrë që vendi të zgjidhë mangësitë ekzistuese dhe ta harmonizojë plotësisht me standardet evropiane”.
Raporti vjen katër ditë pas vizitës së Presidentes së KE Ursula von der Leyen në Podgoricë, e cila vlerësoi rezultatet e Malit të Zi në procesin e pranimit.
Mali i Zi konsiderohet udhëheqës në procesin e anëtarësimit në BE, me të 33 kapitujt e hapur dhe tre të mbyllur.
Sipas pritshmërive të Qeverisë së Malit të Zi, katër kapituj duhet të mbyllen deri në fund të këtij viti, ndërsa 26 të tjerët, siç ka paralajmëruar kryeministri Milojko Spajiç, deri në fund të vitit 2026.
Komisioneri i Zgjerimit të BE-së Oliver Varheli në prezantimin e paketës së zgjerimit, tha se synimi i KE-së për të propozuar hartimin e marrëveshjes për anëtarësim me Malin e Zi, me përfundimin e negociatave do të vijojë hapi tjetër.
“ Është e vështirë të thuhet, por shpresoj që niveli i përkushtimit të Podgoricës të vazhdojë drejt asaj që kemi parë deri më tani. Nuk jemi ende aty. Kur të mbyllen të gjithë kapitujt, atëherë propozimi për negociatat për anëtarësim është në vijë, por ka ende hapa për të ndërmarrë,” tha Varheli.
Deri në fund të mandatit të komisionit të ardhshëm, tha ai, mund të pritet zgjerimi.
Kujtohet se në qershor të vitit 2024, Komisioni Evropian përcaktoi në Raportin e Vlerësimit për përmbushjen e kritereve të përkohshme (IBAR) se Mali i Zi përmbushi kriteret e përkohshme për kapitullin 23, i cili përcakton kriteret përfundimtare për këtë kapitull.