Përfaqësues të shoqërisë civile të komunitetit serb të Kosovës, akuzuan qeverinë Kurti për thyerje të besimit mes dy komuniteteve, besim që, sipas tyre, u ndërtua me shumë vështirësi gjatë asaj që ata e quajnë periudha e artë në marrëdhëniet mes tyre, në vitet 2013-2015. Gjatë kësaj periudhe, Kosova dhe Serbia nënshkruan disa marrëveshje në drejtim të normalizimit të marrëdhënieve mes tyre, pjesë e të cilave ishte edhe zotimi për ngritjen e asocacionit të komunave me shumicë serbe.
Qendra Evropiane e Këshillit të Atlantikut, organizoi të hënën një tryezë në Uashington, me përfaqësues të shoqërisë civile të komunitetit serb, ku morën pjesë edhe ekspertë dhe ish-diplomatëve amerikanë. Takimi u zhvillua pa praninë e kamerave, por pas tij, kolegia Menada Zaimi bisedoi me disa prej pjesëmarrësve në të.
Anëtarë të komunitetit serb në Kosovë thonë se gjatë dy viteve të fundit janë ndjerë të përjashtuar nga vendimarrja e të kërcënuar dhe për këtë fajësojnë qeverinë e kryeministrit Kurti.
“Ndihem e kërcënuar. Ndjej se komuniteti im po tkurret dhe po shkon drejt disa shifrave kritike, e që mund të mos ketë një të ardhme në Kosovë. Ndihem e kërcënuar nga qeveria, veçanërisht nga kjo qeveri, veprimet që ajo ndermerr dhe qasja ndaj identitetit serb në Kosovë”, thotë Milica Rakiç, menaxhere projektesh në organizatën “Iniciativa e re sociale”.
Problem kryesor për serbët e Kosovës vazhdon të jetë prania e forcave speciale të policisë në veri të vendit, megjithë angazhimin rishtazi të qeverisë për të tërhequr një pjesë të tyre.
“Eshtë vërtet e vështirë, që si gazetare të shpjegosh për audiencen se problemi është policia. Ndaj ne po mundohemi ta ngremë këtë pyetje dhe të shpjegojmë se si është thyer besimi ndërmjet komuniteteve. Ne kemi patur dhjetë vjet paqe, pas marrëveshjes së Brukselit në vitin 2013. Por për fat të keq, ajo është prishur tashmë, veçanërisht për shkak të mënyrë sesi sillet kryeministri”, thotë Sonja Sovrlic korrenspondente e televizionit N1.
Milica Rakic dhe Sanja Sovrlic, së bashku me një grup përfaqësuesish të shoqërisë civile të serbëve të Kosovës, ishin pjesë e një tryezë të organizuar nga Qendra Evropiane e Këshillit te Atlantikut, me bazë në Uashington.
“Ashtu sikurse duhet të sigurohemi që qeveritë në Prishtinë dhe Beograd t’i kthehen dialogut konstruktiv mes tyre dhe të punojnë drejt një zgjidhjeje politike, ne duhet gjithashtu të sigurohemi që komunitetet më të prekura nga kriza aktuale në veri të Kosovës, të kenë një mundësi që të dëgjohen, të ndihen të sigurt, që prioritet e tyre të jenë të përfshira në zgjidhjet politike”, tha për Zërin e Amerikës Jorn Fleck, drejtori i Qendrës Evropiane, në Këshillin e Atlantikut.
Javën e kaluar qeveria e Kosovës, ra dakord të reduktojë me 25 për qind numrin e forcave speciale të vendosura rreth ndërtesave të komunave në veri, si dhe të organizojë zgjedhje të reja, të cilat pritet të mbahen me gjasë në vjeshtën e këtij viti. Lëvizja u mirëprit nga Brukseli dhe është parë si masë drejt uljes së tensioneve. Por ekspertët thonë se çdo marrëveshje duhet shoqëruar me veprime nga të dy palët.
“Prova nuk është tek fjalët e marrëveshjes, por tek veprimet e ardhshme të qeverisë së Kosovës dhe tek përgjigjja nga ana e komunitetit serb”, thotë Thomas Countryman, ish-diplomat i lartë amerikan.
Muajt e fundit janë karakterizuar nga tensione të mëdha mes Prishtinës dhe Beogradit, lidhur me situatën në veri të Kosovës. Tensionet kulmuan me përplasjet mes komunitetit serb të Kosovës dhe përfaqësueve të forcave paqeruajtëse, pasi tre kryetarë komunash shqiptarë, të dalë nga zgjedhjet e 23 prillit, u përpoqën të hynë në zyrat e tyre. Pjesa dërrmuese e komunitetit serb i bojkotoi zgjedhjet, si pjesë e një fushate më të gjerë, e mbështetur nga Beogradi, për më shumë autonomi për serbët e Kosovës. Për rrjedhojë pjesmarrja në zgjedhje ishte vetëm 3.5 për qind.
Kryeministri Kurti, ka fajësuar komunitetin ndërkombëtar se, në përpjekje për të ulur tensionet, ka qenë më i ashpër me Kosovën, sesa Serbinë, që ai e akuzon si shkaktare të tyre. Gjatë një interviste televizive së fundmi ai tha se arsyeja për këtë, janë përpjekjet ndërkombëtare për ta mbajtur Serbinë larg ndikimit rus. Por ish-zyrtari i lartë amerikan Thomas Countryman, nuk ndan të njëjtin mendim.
“E respektoj kryeministrin, por nuk jam dakord me të. Përpjekjet si nga Uashingtoni ashtu edhe nga Brukseli janë për të zgjidhur problemet në atë rajon. Dhe kjo kërkon herë diplomaci, që zhvillohet pas dyerve të mbyllura, herë diplomaci, që thërret me zë të lartë. E kuptoj që zoti Kurti mendon se Perëndimi po tregohet më i ashpër ndaj tij sesa ndaj zotit Vuçiç. Më vjen keq që ai ndihet kështu. Por ai i keqkupton motivet që qëndrojnë pas angazhimit ndërkombëtar”, thotë ai.
Duket se deri tek zgjedhjet e reja në komunat në veri të Kosovës ka ende shumë pikëpyetje. Qeveria ka përkrahur idenë e një peticioni, që duhet të mbështetet nga 20 për qind e popullatës që jeton atje, çka do t’i hapte rrugën procesit. Por disa ekspertë serbë në Kosovë thonë se një gjë e tillë është e vështirë të ndodhë dhe propozojnë, që një zgjidhje më e shpejtë e racionale, do të ishte dorëheqja e kryetarëve të komunave të dalë nga zgjedhjet e 23 prillit.
Një tjetër çështje, edhe më e komplikuar, që është në thelb, shkaku i tensioneve, është krijimi i asocacionit të komunave me shumicë serbe. Zgjidhja për të duket ende e largët.
Isak Vorguçiç drejtor ekzekutiv i RTV Radio Kim, i cili jeton në Graçaniçë, thotë se qeveria Kurti nuk po zbaton asnjë prej angazhimeve për të cilat u ra dakord mes Prishtinën e Beogradit prej vitit 2013.
“Ajo që po bën ai është të shmangë krijimin e asociacionit, duke hedhur propozime të reja, siç është modeli kroat, apo modele të tjera. Ne nuk kemi nevojë për modele. Ekziston një model për të cilin është rënë dakord ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës dhe ajo që ne duam dhe që e gjithë bashkësia ndërkombëtare po sugjeron, është që kjo gjë të zbatohet”, thotë ai.
Por qeveria e kryeministrit Kurti e sheh variantin e propozuar në marrëveshjet e mëparshme mes Prishtinës dhe Beogradit, të ndërmjetësuara nga BE-ja, si një premisë për krijimin e një shteti brenda shtetit si “Republika Srpska” në Bosnje dhe Hercegovinë. Sipas zotit Kurti, marrëveshjet e vitit 2013 dhe 2015 mbi asocacionin, bien ndesh me kushtetutën e Kosovës. Nga ana tjetër, ai fajëson ndërhyrjen e Beogradit, që përmes strukturave paralele dhe të paligjshme, synon të sabotojë pavarësinë e Kosovës.
“Nuk ka rrezik më të madh për ndarjen e Kosovës sesa kur qeveria pretendon se ka struktura ilegale në mesin e komunitetit pakicë. Pra, kjo është një mënyrë për ta vendosur komunitetin pakicë në shënjestër sepse nëse thua se ka struktura ilegale, të gjitha perceptohen si të paligjshme. Për shembull qeveria pretendon se në veri ka kriminelë, perceptimi është se të gjithë në veri janë kriminelë. Nuk zgjidhen problemet e Kosovës duke bërë deklarata politike”, thotë zoti Vorguçiç.
Kryenegociatorёt e Kosovës dhe Serbisë do të takohen të mërkurën për të vazhduar diskutimet mbi zbatimin e marrëveshjeve të arritura se fundmi në Bruksel dhe Ohër mbi normalizimin e marrëdhënieve mes dy vendeve, si dhe masave për shtensionim të situatës.