WASHINGTON DC —
Umkhokheli webandla le Movement for Democratic Change umnumzana Morgan Tsvangirai uthi lokhe ezimisele ukufeza izinqumo zokuletha inguquko eZimbabwe. UTsvangirai utsho lamazwi ekuhlanganeni kwakhe lamalunga ebandla lakhe angamatshumi amabili lanye abakhululwe ngeviki edluleyo ngumthethwandaba waphezulu oweHigh Court obafumene bengela cala lokubulala ipholisa emzini weGlen View uInspector Petros Mutedza ngomnyaka ka2011.
UTsvangirai ukhuthaze amalunga ebandla lakhe lawa ukuthi angadiniswa yikubotshwa lokuvalelwa okwesikhathi eside kodwa aqhubeke ngempi yokuletha inguquko elizweni lanxanje iMDC-T inqotshwe kakubi kukhetho olusanda kwenziwa ngoNtulikazi, okulukhetho athi ibandla leZanu Pf lomongameli Robert Mugabe laqilibezela okungabuzwayo. Wathi uhulumende weZanu PF uzaqhubeka ebopha labo abaphikisana lombono wayo ngakhoke lokhu akumelanga kubalahlise ithemba loba ukubabuyisela emuva kule impi yenguquko.
Obeyinhloko kahulumende obe khatshwe ngunobhala webandla lakhe obona ngenhlala kahle kazulu uNkosikazi Lucia Matibenga, obona ngokuqoqwa kwenhlelo zebandla umnumzana Nelson Chamisa lomgcinisihlalo wesigaba seHarare umnumzana Paul Madzore, utshele abakade abakhululiweyo laba ukuthi bona babevele bebotshelwe ukuthi bangamalunga ebandla leMDC-T hatshi ukuthi babe lecala.
Uqhubeke ethi ukuvalelwa kwabo phose iminyaka emibili bekujonge nje ukuthi bengabi khona ukhetho lusenziwa ngoba iZanu PF ikubonile ukuthi yibo insika yebandla.
UTsvangirai wengeze wathi ukunqotshwa abakwenziwe libandla le Zanu PF kukhetho luka31 Ntulikazi kubuhlungu ngempela ikakhulu kusaziwa mgceke ukuba elakhe ibandla lilosekelo olwedlula amanye amabandla wonke elizweni kodwa iMDC-T izaqhubeka ilwisa ukuletha inguquko lombuso okhululekileyo kwele Zimbabwe.
Umkhokheli weMDC-T uqhubeke esithi ule themba lokuthi lalabo abayisikhombisa abalokhe besavalelwe abazamela bamiswe phambi komthethwandaba labo bazafunyanwa bengela cala bakhululwe ngoba vele kusobala ukuthi uhulumende akalabo ubufakazi obuqinileyo bokuthi ababethele ecaleni abangalidalanga.
Abangamatshumi amabili lanye laba bakhululwe ngumthethwandaba waphezulu owe high court ngemva kokwehluleka kwamapholisa ukuveza ubufakazi obuqinileyo bokuthi ngempela babulala umuyi uMutekedza. Omunye wababotshwa laye uNkosikazi Rebecca Mafukeni, uze walehlekelwa ngumpefumulo ngenyanga edluleyo elokhe evalelwe.
Kolunye udaba amalunga edale lephalamende ahlale okwakuqala ngemva kokuvulwa okusemthethweni ngumongameli Robert Mugabe ngeviki edluleyo lapho ethule umbiko wakhe oqakathekileyo emkhosini ongangenwanga ngamalunga awe MDC-T etshengisela ukuthi akananzi uMugabe njengomongameli njengoba waqilibezela kukhetho.
Ukuhlala kwedale lephalamende lesitshiyagalombili umabahalani omkhulu wedale umnumzana Austin Zvoma uqale ngokufungisa amalunga amabili edale ukuqalisa umsebenzi umnumzana Joel Gabuza ommela iBinga South lomnumzana Arnold Tsunga ummeli weDangamvuraabangenelisanga ukuba khona abanye bonke befungiswa kumaviki amabili edluleyo.
Ngemva kwalokho ummeli weChikomba East umnumzana Edgar Mbwembwe owe Zanu PF uhle wasungula ingxoxo yokuthi kuhlaziywe umbiko owethulwe ngumongameli Mugabe wokuvula idale lephalamende.
Ingxoxo yinye isungulwe edale leSenate nguNkosikazi Monica Mutsvangwa osekelwe nguSenator Daniel Mumvuri bonke abangabebandla le Zanu PF.
UTsvangirai ukhuthaze amalunga ebandla lakhe lawa ukuthi angadiniswa yikubotshwa lokuvalelwa okwesikhathi eside kodwa aqhubeke ngempi yokuletha inguquko elizweni lanxanje iMDC-T inqotshwe kakubi kukhetho olusanda kwenziwa ngoNtulikazi, okulukhetho athi ibandla leZanu Pf lomongameli Robert Mugabe laqilibezela okungabuzwayo. Wathi uhulumende weZanu PF uzaqhubeka ebopha labo abaphikisana lombono wayo ngakhoke lokhu akumelanga kubalahlise ithemba loba ukubabuyisela emuva kule impi yenguquko.
Obeyinhloko kahulumende obe khatshwe ngunobhala webandla lakhe obona ngenhlala kahle kazulu uNkosikazi Lucia Matibenga, obona ngokuqoqwa kwenhlelo zebandla umnumzana Nelson Chamisa lomgcinisihlalo wesigaba seHarare umnumzana Paul Madzore, utshele abakade abakhululiweyo laba ukuthi bona babevele bebotshelwe ukuthi bangamalunga ebandla leMDC-T hatshi ukuthi babe lecala.
Uqhubeke ethi ukuvalelwa kwabo phose iminyaka emibili bekujonge nje ukuthi bengabi khona ukhetho lusenziwa ngoba iZanu PF ikubonile ukuthi yibo insika yebandla.
UTsvangirai wengeze wathi ukunqotshwa abakwenziwe libandla le Zanu PF kukhetho luka31 Ntulikazi kubuhlungu ngempela ikakhulu kusaziwa mgceke ukuba elakhe ibandla lilosekelo olwedlula amanye amabandla wonke elizweni kodwa iMDC-T izaqhubeka ilwisa ukuletha inguquko lombuso okhululekileyo kwele Zimbabwe.
Umkhokheli weMDC-T uqhubeke esithi ule themba lokuthi lalabo abayisikhombisa abalokhe besavalelwe abazamela bamiswe phambi komthethwandaba labo bazafunyanwa bengela cala bakhululwe ngoba vele kusobala ukuthi uhulumende akalabo ubufakazi obuqinileyo bokuthi ababethele ecaleni abangalidalanga.
Abangamatshumi amabili lanye laba bakhululwe ngumthethwandaba waphezulu owe high court ngemva kokwehluleka kwamapholisa ukuveza ubufakazi obuqinileyo bokuthi ngempela babulala umuyi uMutekedza. Omunye wababotshwa laye uNkosikazi Rebecca Mafukeni, uze walehlekelwa ngumpefumulo ngenyanga edluleyo elokhe evalelwe.
Kolunye udaba amalunga edale lephalamende ahlale okwakuqala ngemva kokuvulwa okusemthethweni ngumongameli Robert Mugabe ngeviki edluleyo lapho ethule umbiko wakhe oqakathekileyo emkhosini ongangenwanga ngamalunga awe MDC-T etshengisela ukuthi akananzi uMugabe njengomongameli njengoba waqilibezela kukhetho.
Ukuhlala kwedale lephalamende lesitshiyagalombili umabahalani omkhulu wedale umnumzana Austin Zvoma uqale ngokufungisa amalunga amabili edale ukuqalisa umsebenzi umnumzana Joel Gabuza ommela iBinga South lomnumzana Arnold Tsunga ummeli weDangamvuraabangenelisanga ukuba khona abanye bonke befungiswa kumaviki amabili edluleyo.
Ngemva kwalokho ummeli weChikomba East umnumzana Edgar Mbwembwe owe Zanu PF uhle wasungula ingxoxo yokuthi kuhlaziywe umbiko owethulwe ngumongameli Mugabe wokuvula idale lephalamende.
Ingxoxo yinye isungulwe edale leSenate nguNkosikazi Monica Mutsvangwa osekelwe nguSenator Daniel Mumvuri bonke abangabebandla le Zanu PF.