BULAWAYO —
Izifundiswa ezisemayunivesithi atshiyeneyo koBulawayo zithi udaba lweholo oseluphiwe igama lokuthi Salarygate lapho ezinye iziphathamandla ezithola iholo elesabekayo kumankampani, ikakhulu kahulumende, yimpumela yokubangisana okukhona ukuthi ngubani ozathatha isikhundla sikaMongameli Robert Mugabe lapho esetshiye umsebenzi nanku esekhulile ethakazalela iminyaka engamatshumi ayisitshiyagalolunye-90years yokuzalwa.
Inengi labantu elingene lumhlangano ngoLwesine wokucubungula loludaba lweholo lithi kunuka santungwana kulelibandla, kukhona impi ezilwiwayo eziyizo ezenza umphakathi azwe ngokuphathwa kwamankampani la obekuyimfihlo isikhathi sonke lesi.
UDokotela Peter Nkala oweNational University of Science and Technology, uthi kade iziphathamandla zikahulumende zaqala ukungaqhubi kuhle umsebenzi, ezinye kungezisebenzisa imali ngendlela engayisiyo ezinye njalo kungezibhadalwa zingenzi lutho osokwaze kwenza uzulu athi abasebenza kuhulumende bazisebenzela komalume ngoba behlezi phakathi komhlane lembeleko.
Ekhuluma kumhlangano ofanayo, uDokotela Gorden Moyo, owake wabangumphathintambo wamankampani kahululumende njalo emela iMakokoba edale lephalamende, uthi kade ibandla leZanu PF lasebenzisa amankampani la ukubonga labo abathembekileyo kulelibandla, libeka asebatshiya kubutho kuzikhundla eziphezulu kwasweleka olamandla okubakhuza.
Uthi phezu kwalokho kulokungqikilana okuthile kulelibandla kubangwa ubukhokheli kungakho sokusetshenziswa amankampani la lokukhutshwa kweholo elitholwa ngabantu abathile ukubasusa kumjaho wokukhokhela lelibandla.
Wengeze esithi kuhle ukuthi uzulu azi okwenzakala kumankampani la kodwa kumele azibuze ukuthi kungani labo abaphethe amadayimani lamanye amankampani emigodi okuyikho okwakugcwele ubuqili kungakhulunywa ngakho kodwa kukhethwa amankampani okunqunula emphakathini amanye kungakhulunywa ngawo.
Umqondisi wenhlanganiso yokucubungula iPublic Policy Research Institute of Zimbabwe, uDokotela Samukele Hadebe uthi ingxoxo le ibijonge ukuthi izifundiswa eziyizo ingcitshi ekucubunguleni izinqumo zikazulu ipublic policy, kanye labenhlanganiso ezizimele zodwa bahlanganise amakhanda ukuhlaziya ukuthi kuyini okwenzakalayo elizweni lokuthi lokhu kulisangaphi ilizwe.
Umhlangano lo ungenwe nguzulu, izifundiswa zeNUST, eLupane State University okuphume khona isikhulumi sesithathu, uDokotela Cornelius Ncube , kanye le United College of Education. Umhlangano lo ubuqoqwe zinhlanganiso ezibalisa iPRIZ, iNational Youth Development Trust, iBulawayo Progressive Residents Association le Bulawayo Agenda.
Inengi labantu elingene lumhlangano ngoLwesine wokucubungula loludaba lweholo lithi kunuka santungwana kulelibandla, kukhona impi ezilwiwayo eziyizo ezenza umphakathi azwe ngokuphathwa kwamankampani la obekuyimfihlo isikhathi sonke lesi.
UDokotela Peter Nkala oweNational University of Science and Technology, uthi kade iziphathamandla zikahulumende zaqala ukungaqhubi kuhle umsebenzi, ezinye kungezisebenzisa imali ngendlela engayisiyo ezinye njalo kungezibhadalwa zingenzi lutho osokwaze kwenza uzulu athi abasebenza kuhulumende bazisebenzela komalume ngoba behlezi phakathi komhlane lembeleko.
Ekhuluma kumhlangano ofanayo, uDokotela Gorden Moyo, owake wabangumphathintambo wamankampani kahululumende njalo emela iMakokoba edale lephalamende, uthi kade ibandla leZanu PF lasebenzisa amankampani la ukubonga labo abathembekileyo kulelibandla, libeka asebatshiya kubutho kuzikhundla eziphezulu kwasweleka olamandla okubakhuza.
Uthi phezu kwalokho kulokungqikilana okuthile kulelibandla kubangwa ubukhokheli kungakho sokusetshenziswa amankampani la lokukhutshwa kweholo elitholwa ngabantu abathile ukubasusa kumjaho wokukhokhela lelibandla.
Wengeze esithi kuhle ukuthi uzulu azi okwenzakala kumankampani la kodwa kumele azibuze ukuthi kungani labo abaphethe amadayimani lamanye amankampani emigodi okuyikho okwakugcwele ubuqili kungakhulunywa ngakho kodwa kukhethwa amankampani okunqunula emphakathini amanye kungakhulunywa ngawo.
Umqondisi wenhlanganiso yokucubungula iPublic Policy Research Institute of Zimbabwe, uDokotela Samukele Hadebe uthi ingxoxo le ibijonge ukuthi izifundiswa eziyizo ingcitshi ekucubunguleni izinqumo zikazulu ipublic policy, kanye labenhlanganiso ezizimele zodwa bahlanganise amakhanda ukuhlaziya ukuthi kuyini okwenzakalayo elizweni lokuthi lokhu kulisangaphi ilizwe.
Umhlangano lo ungenwe nguzulu, izifundiswa zeNUST, eLupane State University okuphume khona isikhulumi sesithathu, uDokotela Cornelius Ncube , kanye le United College of Education. Umhlangano lo ubuqoqwe zinhlanganiso ezibalisa iPRIZ, iNational Youth Development Trust, iBulawayo Progressive Residents Association le Bulawayo Agenda.