HARARE —
Njengoba ukhetho lweReferendum on luqhutshwa ngoMgqibelo inengi labalaleli be-Studio 7bacele ulwazi olujulileyo ngokumele babelakho lapho besiyavota, lokuthi zingaphi indawo zokuvotela lokunye okunenginengi. Ngakhoke umsakazo wakho ukuqoqele impendulo zemibuzo emqoka engaba yiziqondiso zokumele ukukhangelele nxa ususiyavota ngomgqibelo kodwa elimele likunanzelele yikuthi iStudio 7 kayilani lokuvota kwenu ukuthi liyasekela kumbe alisekeli le iDraft Consitution. Kulolu daba uMavis Gama uzazama ukuphendula imibuzo eyisikhombisa emqoka engalinceda lina balaleli lapho siliyavota ngoMgqibelo lisamukela loba ukwala ukwamukela ugwalo olukhangelelwe ukuba yisisekelo sombuso esitsha iDraft Constitution kukhetho lweReferendum.
-
1).Owakuqala umbuzo uthi: ngubani olelungelo lokuvhota kulolukhetho lweReferendum.
AbeZimbabwe Electoral Commission- ZEC, bathi wonke umuntu oleminyaka elitshumi lasitshiyagalombili kusiya phezulu njalo eyisizalwane seZimbabwe.
-
2).Umbuzo wesibili uthi: ngwalo bani okumele umuntu aye lazo endaweni zokuvhotela ukuze enelise ukuvotha?
Unkosikazi Joyce Kazembe weZEC, ekhuluma lentatahelizindaba ngolweSithathu uthe kufuneka isithupha sensimbi loba eseplastic, ingcwadi ekhombisa ukuba wabhalisela isithupha loba ingcwadi yokuhambisa ipassport esebenzayo.
-
3).Umbuzo wesithathu uthi, zingaphi lezi ndawo zokuvotela. Kumele ngibuyele lapho engihlala khona na ukuze ngivote?
Lo ngumbuzo olula kabi uKazembe uthi akudingeki ukuthi uze uyevotela lapho ohlala lilakho ukuvota inqe indawo eseduzane lani. Njalo akudingeki ukuthi umuntu abe ngobhalise ukuvota okuvoters role. AbeZEC bathi bazasebenzisa zonezo indawo ezisetshenziswe ngokhetho luka2008 njalo kwengezelelwe ezinye. Nxa usulibele lezi ndawo ulakho ukuzithola emaphephandabeni njalo lingakhohlwa ukuthi lezi ndawo zivame ukuba sezikolo lakumaCommunity Centres.
-
4).Umbuzo wesine ngothi: bakhona na abazaphathisa abagogekileyo okufana labangaboniyo kumbe abakhulupheleyo abangakwazi ukubala? Lapho bekhetha ukuba bafuna ni endaweni yokuvhotela?
Abe ZEC bathi, lo ngomunye wemisebenzi yalabo abazasebenza benga maReferendum Officers ngoba bewufundisiwe kabanzi. Akusoze kuvunyelwe omunye umuntu phakathi wokuncedisa ngaphandle kwezisebenzi ze-ZEC.
-
5).Owesihlanu umbuzo ngothi: zivulwa sikhathi bani lokuvalwa sikhathi bani lezi ndawo zokuvotela zama polling stations njalo zivalwe sikhathi bani?
AbeZEC bathi indawo zokuvhotela ama polling stations, zizovulwa ngehola lesikhombisa ekuseni ziyevalwa ngehola linye kusihlwa. Kodwa abazatshayelwa yisikhathi besamile kundwendwe ukuthi bavote bazaphiwa ithuba umuntu wonke aze avote.
-
6).Ukuthi kuyabe kubhalweni kuleli phepha lokuvota lokuthi kubhalwe limi bani ngumbuzo wesithupha.
Umfanekiso wephepha lokuvota liveza ukuba kubhalwe u”Yes” lo “No”. Nxa ufuna ukwamukela lesisisekelo uzamele ufake u-xa ku “Yes” nxa ungafuni ukusamukela uzamfaka u-xa wakho ku “No”. Iphepha leli libikwa lilotshwe ngolimi lweSingisi kuphela hatshi ezinye.
-
7).Impumela yalolukhetho ingatholwa ngemva kwesikhathi esinganani? Ngumbuzo wesikhombisa lowo.
Abe ZEC babika ukuba phakathikwensuku ezinhlanu kumele ibisikhona impumela yalolukhetho. Kungaba ngemva kwensuku ezimbili loba ezintathu kodwa azisoze zedlule ezinhlanu.