Inhlanganiso yomanyano wamazwe angezansi kwezwekazi leAfrica, eye SADC, ithi kuqakathekile ukuthi abokuza abasemazweni atshiyeneyo, bengatshiywa ngaphandle kunhlelo zempilakahle ezijonge ukulwisana lomkhuhlane weCovid-19.
Ekhuluma ngoLwesibili Gaborone kweleBotswana, ekusunguleni kohlelo lwabokuza abasemazweni atshiyeneyo, olwe International Organisation for Migration Continental Strategy, unobhala jikelele womanyano weSADC, uNkosikazi Stergomena Lawrence Tax uthe akulamuntu okumele atshiywe phandle kunhlelo zokulwisana leCOVID-19.
“Kuyajabulisa ukunanzelela ukuthi iAfrica iqakathekisa inhlelo zempilakahle kulabo abahamba phakathi kwamazwe, ikakhulu ngesikhathi seCOVID-19. Njalo umasikhangele, ijongo yethu yikuthi kumele wonke umuntu athole impilakahle, kugoqela abokuza.”
Amazwe amanengi, akhangele kakhulu izazalwane zawo, ikakhulu ngesikhathi seCOVID-19 lapho okufana lokudla kanye lezinye inhlelo ezokuzama ukuthi impilo ibelula, zincitshwa abokuza.
Umnunzana Stanley Ncube ohlala eGaborone, uthi ukutshiya phandle abokuza, kulakho ukubuyisela emuva inhlelo zokulwisana leCOVID-19.
“Kuqakathekile kakhulu ukuthi ama immigrants bafakwe kunhlelo zempilakahle. Esikubonayo yikuthi amazwe amanengi akhangela kakhulu izizalwane zawo, akhohle abavela ngaphandle. Lokhu kulakho ukubuyisela emuva inhlelo zeCOVID-19.”
Unkosikazi Nobuhle Ajiti ophathisa kakhulu abokuza kweleSouth Africa, uthi umkhuhlane we COVID-19 awulabandlululo ngakho abantu bonke kumele baphathiswe.
“Siyezwa abantu abanengi besitsho ukuthi abatholi usizo ngenxa yokuthi kufunakala imali. Lapha ngikhuluma ngabantu ababeludinga usizo ngendlela ephezulu. Abanye ngabaphendukiswa bephethwe yiso lesi sifo secorona, kudingeka ukuthi ubhadale imali ngaphambilini, ngoba kuthiwa uvela phandle.”
Kusenjalo, inhlanganiso ebona ngokuphathisa ngezikhathi zobunzima, eyeRed Cross Society, iphendukise abanye abeZimbabwe lamuhla abakade befike emahofisini abo eGaborone, bedinga usizo lokudla.
Lokhu kulandela imbiko ephume endaweni ezitshiyeneyo isithi inhlanganiso le izabe isipha ukudla kwabokuza phakathi kwangoLwesibili langoLwesithathu.
Isikhulumi seRed Cross eGaborone, unkosikazi Chanana Ntsomeng uthi abalahlelo lokupha ukudla okwakhathesi.
“Siyakwazi ukuthi kulembiko obhoda bhodayo ukuthi sinikeza ukudla kwabokuza, bekugcwele abantu emahofisini ethu. Sifisa ukutshela uzulu ukuthi umbiko lo awuphumi kuRed Cross Society.”
Inengi labeZimbabwe kweleBotswana abakaphumi ebunzimeni obudalwe yikuqhamuka kweCOVID-19, ngoba impilo ingakabuyela ezingeni lakuqala. Abanye belokhe besilela kokufana lokudla ngoba bengenelisanga ukuphindela emsebenzini.