amalinks wokungena

Breaking News

Izakhamizi zeMandebeleni Zikhala ngeNhlanyelo Lemvundiso


Izakhamizi zenhla kwemaNdebeleni zithi inyathelo likahulumende lokumisa ukupha uzulu inhlanyelo lemvundiso yamahala eqala uhlelo lokwebolekisa izinto zokulimisa okuzamele abalimi bazibhadele bangavuna lizakwenza ukuthi kubelenye njalo indlala ngoba abalimi bazakwesabela khatshana ukuthatha isikwelede ngoba besazi ukuthi abasoze banelise ukusibhadala.

Uhulumende we Zimbabwe waziwa umhlaba wonke njengohulumende ozihambisa phambili inhlelo zokuthuthukisa ezokulima, ikakhulu ngemva kohlelo lwe Zanu PF lokuhluthuna kwamapulazi kubalimi abamhlophe ephiwa izizalwane zakuleli ezinsundu olwaqala ngo Nhlolanja ka 2000 njalo lusaqhubeka namhlanje.

Phakathi kwezimqoka injongo zakhe zokuqinisa umlimi wakuleli, uMongameli Robert Mugabe waqondisa ukuthi kuthengwe amathalakitha, imitshina yokulima, eyokuvuna, kanye lempahla yokubulala izibungu ezidla izilimo. Kodwa uhlelo lokupha uzulu wakuleli inhlanyelo lemvundiso ngaphambi kokuna kwezulu minyaka yonke lwanconywa ngumhlaba wonke ngoba lona belungaqondiswe kwabaphezulu njengo lwamathalakitha olwacina selubangele insolo yokuthi awafikanga kubalimi abaswelayo ngoba aphelela kuzikhulu ze Zanu PF.

Lanxa kuhlala kulensolo yokuthi abalandeli beZanu PF bemanyene lenkokheli zezigaba bayabandlulula abantu ngamabandla ezombusazwe, inhlanyelo ebiphiwa uzulu mahala ngaphansi kogatsha lukahulumende lwezokulima ibifika ebantwini abanengi njalo ibibasiza kakhulu abayiholayo, ikakhulu kulezo zigaba efika khona ngesikhathi hatshi izulu seliphelile.

Liduma nje elalonyaka izulu abanye abalimi abasezigabeni ezinengi zelizwe bakhangela umkhathi bezibuza ukuthi kambe yini abaziyihlanyela lonyaka noma lingaze line kuhle izulu ngoba abalamali yokuzithengela ezitolo kanti umlimi useqala acabange kathathu ukuthi ayithathe loba ayiyekele eyesikweled evela kuhulumende ngoba iza lezibopho ezinzima.

Bekhuluma labalimi koBulawayo ngeviki edluleyo, umsekeli kampathintambo wogatsha lwezokulima kuhlangothi lwezilimo, kusetshenziswa kwemitshina ekulimeni kanye lokulima ngokuthelezela (Cropping, Mechanisation and Irrigation Development) uMnumzana Davies Marapira kanye lozakwabo ongumsekeli wogatsha lwezokulima ekhangele ngezifuyo (Livestock Farming ) uMnumzana Paddy Zhanda bazise ukuthi sesiphelile isikhathi sokuthi uhuliumende aphe abalimi izinto zokulimisa mahala.

Phakathi kwezizatho zokumiswa kwaloluhlelo, abaphantintambo laba bachaze ukuthi uhulumende akalamali yokuthengela uzulu inhlanyelo yamahala kanye lokungasetshenziswa kuhle kwezipho zokulimisa eminyakeni edluleyo. Bachaze njalo ukuthi uhulumende uthethe lelinyathelo njengendlela yokukhuthaza lokufundisa abalimi ukuthi bazibonele hatshi ukulindela ukufunzwa minyaka yonke.

Kodwa abavela enhla kwemandebeleni abaxoxe leStudio 7 bathi lelinyathelo lizaletha enye njalo indlala. UMnumzana Christopher Sithole uchaza ukuthi kungani uzulu we Mbizha e Jambezi esithi lelinyathelo lisitsho ukuqhubeka
kwendlala ngomnyaka ozayo.

Isakhamuzi sesigabeni se Lupote eHwange uMnumzana Tshuma yena uthi kwakulinyathelo elihle kakhulu ukuthi uhulumende ancedise uzulu olambayo ngezinto zokulima njengoba kusaziwa ukuthi umnotho welizwe wafa watshiya ababevele bezidubekela emaphandleni sebegalula phakathi kokuswela okuphindiweyo. Ngalokhu, wesabela ukuthi abalimi balezizatho zokubona kunzima ukungena kuhlelo lokubolekisa inhlanyelo.

Isakhamuzi se Gababi e Nkayi North uMnumzana Thokozani Sileya yena uthi uhulumende angabe elezizatho zokulumisa loluhlelo kodwa akananzelele ukuthi abantu afuna ukubathengisela inhlanyelo abaphakathi kwendlala enzima, asebephelelwe yizifuyo ababengazithengisa bathenge okumqoka abakuswelayo kanye lokuthi ngobunengi babo abasebenzi.

Owake wabangummeli weHwange West edale lephalamende umnumzana Jealous Sansole yena uthi phakathi kwezinye izizatho, ukuvalwa kohlelo lokupha izinto zokulimisa mahala kubangelwa yikuthi ibandla le Zanu PF ebelikhankasa ngezipho zamahala kuzulu eminyakeni edluleyo selinqobile njalo aliselasidingo sokuthenga sekelo lwamuntu okweminyaka emihlanu ezayo.

Umphathintambo wolunye lwengatsha ezimbili zokulima uMnumzana Joseph Made uthi yena ubona sengathi abalimi bayalizwisisa inyathelo likahulumende ngoba imbangela enkulu yikuthi okwakhathesi ilizwe alilamali engathengela uzulu wonke inhlanyelo. Uthi abalimi bachazelwa kuhle njalo banengi asebethethe inhlanyelo ngaphansi kwalo ezigabeni ezinengi zelizwe.

UMnumzana Made uthe lukhona njalo uhlelo lukaMongameli Mugabe olupha abalimi inhlanyelo lemvundiso mahala olwe Presidential Inputs Support Scheme olulakho ukusiza labo abayabe benganelisi ukuthatha inhlanyelo ngesikwelede.

Walile ukuchaza ukuthi bazaphathwa njani abalimi abazathatha inhlanyelo yesikwelede basebesehluleka ukubhadala ngezizatho ezibalisela ukutsha ngokuswela izulu kanye lokudlelwa yizinyamazana zeganga ezifana lendlovu.
XS
SM
MD
LG