WASHINGTON DC —
Umanyano weSadc uthi umhlangano wawo wokuhlaziya udaba lweZimbabwe obumele wenziwe ngeviki edluleyo suzakwenziwa ngoMgqibelo eMaputo, kweleMozambique.
ISadc ithi umhlangano lo uzangenwa zinkokheli zamazwe angezansi yezwekazi leAfrica zihlaziya okwenzakalayo kwezombusazwe kulumhlubulo, okugoqela kweleZimbabwe.
Umhlangano lo ukhangelelwe ukuphatha udaba lokuthi eleZimbabwe kumele lenze yini ukhetho inyanga kaNtulikazi ingakedluli njengokunquma komthethwandaba weConstitutional Court.
Iziphathamandla zeZanu PF lezamacele womabili eMDC zikhangelelwe ukuphatheka kulumhlangano.
AbeMDC bathi bazaqonqosela iSadc ukuthi ibambe uMongameli Robert Mugabe ngamandla ukuthi enze ukhetho kuphela nxa sokulungisiswe konke okulakho ukwenqabela ukhetho olukhululekileyo njalo olulokuthula.
Kodwa ibandla leZanu PF kalivumelani lalokhu, lisithi ayikho enye inguquko ezabakhona ngaphambilini kokhetho.
Umlamulankunzi kudaba lweZimbabwe njalo enguMongameli weleSouth Africa uMnu Jacob Zuma uzakwazisa abakhokheli beSadc ngomumo weZimbabwe lokuthi ilizwe lilungele ukhetho na okwamanje.
Ingcwethi kwezombusazwe uDr Brilliant Mhlanga uthe kaboni iSadc iphuma lezinqumo ezilakho ukuphikisana lesinqumo seConstitutional Court.
"Izinqumo ezingaphuma ziyabe zingezokukhuthaza nje amabandla akuhulumende womanyano ukuthi asebenzelane abonisane ukuthi ukhetho luqhutshwe ngendlela eqondileyo," kutsho uMhlanga.
"Kodwa iqiniso elikhona yikuthi iSadc ayilawo amandla okuthi ibabambe ngamandla abantu beZimbabwe ibatshele ukuthi ukhetho kumele kwenziwe ngelanga elinje, kayenelisi ukuthi ikwenze lokho."
IConstitutional Court inqume ukuthi ukhetho kumele lwenziwe uNtulikazi engakedluli ngemva kokuba icelwe ngesinye isizalwane seZimbabwe uMnu Jealous Mawarire ukuthi ibambe uMugabe ngamandla enze ukhetho ngoNhlangula.
UMugabe yena uthi uzasihlonipha isinqumo lesi, lanxa amacele eMDC esithi isikhathi lesi sincane kakhulu ngoba kusesekunengi okumele kwenziwe ukuze kuqhutshwe ukhetho olukhulkulekileyo.
Imbono le isekelwa ngabantu abanengi abagoqela isakhamuzi seHarare uMnu Nixon Nyikadzino loNkosikazi Maria Phiri bona asebekhweze izicelo emthethwandaba weConstitutional Court ukuthi udlulisele ukhetho lolu phambili.
ISadc ithi umhlangano lo uzangenwa zinkokheli zamazwe angezansi yezwekazi leAfrica zihlaziya okwenzakalayo kwezombusazwe kulumhlubulo, okugoqela kweleZimbabwe.
Umhlangano lo ukhangelelwe ukuphatha udaba lokuthi eleZimbabwe kumele lenze yini ukhetho inyanga kaNtulikazi ingakedluli njengokunquma komthethwandaba weConstitutional Court.
Iziphathamandla zeZanu PF lezamacele womabili eMDC zikhangelelwe ukuphatheka kulumhlangano.
AbeMDC bathi bazaqonqosela iSadc ukuthi ibambe uMongameli Robert Mugabe ngamandla ukuthi enze ukhetho kuphela nxa sokulungisiswe konke okulakho ukwenqabela ukhetho olukhululekileyo njalo olulokuthula.
Kodwa ibandla leZanu PF kalivumelani lalokhu, lisithi ayikho enye inguquko ezabakhona ngaphambilini kokhetho.
Umlamulankunzi kudaba lweZimbabwe njalo enguMongameli weleSouth Africa uMnu Jacob Zuma uzakwazisa abakhokheli beSadc ngomumo weZimbabwe lokuthi ilizwe lilungele ukhetho na okwamanje.
Ingcwethi kwezombusazwe uDr Brilliant Mhlanga uthe kaboni iSadc iphuma lezinqumo ezilakho ukuphikisana lesinqumo seConstitutional Court.
"Izinqumo ezingaphuma ziyabe zingezokukhuthaza nje amabandla akuhulumende womanyano ukuthi asebenzelane abonisane ukuthi ukhetho luqhutshwe ngendlela eqondileyo," kutsho uMhlanga.
"Kodwa iqiniso elikhona yikuthi iSadc ayilawo amandla okuthi ibabambe ngamandla abantu beZimbabwe ibatshele ukuthi ukhetho kumele kwenziwe ngelanga elinje, kayenelisi ukuthi ikwenze lokho."
IConstitutional Court inqume ukuthi ukhetho kumele lwenziwe uNtulikazi engakedluli ngemva kokuba icelwe ngesinye isizalwane seZimbabwe uMnu Jealous Mawarire ukuthi ibambe uMugabe ngamandla enze ukhetho ngoNhlangula.
UMugabe yena uthi uzasihlonipha isinqumo lesi, lanxa amacele eMDC esithi isikhathi lesi sincane kakhulu ngoba kusesekunengi okumele kwenziwe ukuze kuqhutshwe ukhetho olukhulkulekileyo.
Imbono le isekelwa ngabantu abanengi abagoqela isakhamuzi seHarare uMnu Nixon Nyikadzino loNkosikazi Maria Phiri bona asebekhweze izicelo emthethwandaba weConstitutional Court ukuthi udlulisele ukhetho lolu phambili.