amalinks wokungena

Breaking News

Indlala Iqhubeka Isidla Ubhedu eTsholotsho


Izakhamizi seTsholotsho enhla kweMandebeleni zithi zicela uhulumende azohlenga uzulu ngosizo oluphuthumayo lokudla njengoba esebhekane lendlala esibangela ukuthi abantwana behluleke ukuya ezikolo batshone bebhoda lamahlathi bedinga izithelo lokunye ukudla kwemvelo kokubamba ithumbu.

Umkhosi wendlala ophuma eTsholotsho uza ngesikhathi abantu sebeqede ukudla okulutshwana abakuthole kusivuno salonyaka ngenxa yokusweleka kwezulu. Njengabalimi bakuzo zonke izigaba ezisentshonalanga lezansi kwelizwe, abalimi beTsholotsho baphuma bengaphethe lutho emasimini lonyaka ngemva kwesomiso lelanga elahaqaza izilimo zoma zingakavuthwa.

Ukubhuqwa kwezilimo lilanga kwatshaya kwazwela enhliziyweni zabalimi abacine bengasaqumi emasimini besesaba ukuthi izilimo abazilime ngemva kokulwa impi enkulu bedinga inhlanyelo lemvundiso ziphetha njani. Namhlanje akuselamehluko phakathi kwalabo abangavunanga lalabo ababevune okungenganani ngoba lalokho sekuphelile ngemva kwenyanga ezine sedlule isikhathi sokuvuna.

Abaxoxe le Studio 7 bachaze indlala enzima esitshiye abadala bengasazi ukuthi bazabaphani abantwana kusiya fika isivuno somnyaka ozayo. Isakhamuzi seTshibizina umnumzana Makhombisa Moyo uthi uzulu onganelisi ukuzithengela ukudla uselala ngendlala aphinde avuke ngayo kanti abanye sebesinda ngokudla izithelo zeganga ezomileyo.

Esinye njalo isakhamuzi sakonduna uMathuphula umnumzana Nkosentsha Sibanda uthi uzulu uzithole esephakathi kwendlala embi kusukela ngoNcwabakazi njengoba izilimo kulindawo zibulewe lilanga ngoZibandlela zaseziqediswa lizulu likaNhlolanja eline labazimpophoma ezidilize izindlu.Uthi okwakhathesi uzulu angafelwa ngabantwana noma nini uma lungatholakalanga usizo lokudla oluphuthumayo.

UMoyo uqhubeke esithi abantu bahlupheka kangaka ngoba abasatholi ncedo lokudla oluvela kuhulumende loba kunhlanganiso ezizimele zodwa. Lanxa uhulumende ebikele ilizwe lonke ukuthi useqalile ukusa ukudla ebantwini ababalelwa ngaphezu kwezigidi ezimbili (2.2 million) ezigabeni zonke ezihlaselwe yindlala, uMoyo uthi abantwana lokhu besiya ezikolo bengadlanga ngoba lolosizo alukafiki eTsholotsho lalamuhla lokhu.

Uqhubeke esithi sebesesabela ingozi enkulu yokuthi abantwana besikolo bazacina bengasela thando lokuya esikolo njengoba lenhlanganiso ezazisipha ukudla okwakusenza abantwana babelamandla kanye lesifiso sokuya esikolo azisekho.
Lezinhlanganiso zibikwa zaphetha umsebenzi wazo ngobunegi phakathi kukaMbimbithi loNkwenkwezi lonyaka kanti njalo asikho isiboniso sokuthi zingaphenduka masinyane ebantwini.

Abanye njalo abaxoxe leStudio 7 bathi sekudliwa kanye ngelanga emizini eminengi ngenxa yokusweleka kwempuphu lokunye okudliwayo. Lanxa zikhona imuli ezilabantwana labazali abasebenza eGoli, zibikwa zizilutshwana kakhulu kanti njalo intengo ephezulu yokudla ezitolo zemaphandleni yenza ukuthi labalutshwana abathola imali evela ngaphandle behluleke ukuthenga okunganela imuli zabo.

Kuvele njalo ukuthi laleyo mizi elabantu abaseGoli isifana labahlezi ekhaya ngoba abaya eMzansi labo alisathumezi lutho ngoba labo sebephila kanzima njengoba imisebenzi isilivelakancane kulandela ukuncipha kwamathuba aze aphela eminyakeni elitshumi edluleyo.

Umphathintambo wezokulima umnumzana Joseph Made uthi yebo indlala ikhona njalo isabalele ezigabeni ezibalisela i Manicaland, Masvingo, Matabeleland North, Matabeleland South kanye leNkabazwe.

Kodwa uthi akusiqiniso ukuthi isisesibangeni esesiyingozi empilweni kazulu. Uthi ngokwazi kwakhe, ilizwe lonke liqale ukuthola ukudla okuvela kuhulumende ngeviki ephelileyo kanti njalo kunengi okuzathengwa emazweni agoqela i South Africa, Malawi kanye leBrazil nxa izivumelwano eziqondene lalokho zingaphethwa.

Kodwa ocubungula ezombusazwe ekoBulawayo umnumzana Godwin Phiri uthi kulezizatho ezizakwenza ukuthi uhlelo lokusa ukudla okwaneleyo ebantwini lungamfikisi ndawo uzulu olambayo.

Inhlanganiso echwayisisa ngendlala umhlaba wonke jikelele i Famine Early Warning Systems Network (FEWSNET) ithi eleZimbabwe lidinga isisindo somumbu esingaphezu kwe 680 000 metric tonnes ukuze litholise ukudla kubantu abangaphezu kwezigidi ezimbili-2.2 million asebebhekane lendlala khathesi. Ithi lanxa uhulumende eke wathenga isisindo somombu esiyi 163 000 metric tonnes ngoNhlangula, kudingeka okunye okunengi kakhulu okungatholakala kwamanye amazwe.

Iqhubekele phambili isithi izinga lendlala selilibi kakhulu ngenxa yentengo yokudla yona ebonakala iphezulu ngesilinganiso samatshumi amane ekhulwini (40%) koBulawayo, e Gwanda, e Gweru kanye leMasvingo uma kuqathaniswa le Harare lezinye izigaba zasenhla kwelizwe ezilokudla. I FEWSNET ithi izinga lendla ezansi lentshonalanga yelizwe sekufike kusibanga sesibili kusilinganiso se Integrated Food Security Phase Classification, khona okuchaza ukuthi isimbi kakhulu.

Zikhona njalo izigaba eziseGwanda, e Masvingo le Manicaland esezifike kusilinganiso sesithathu sezinga Integrated Food Security Phase Classification, khona okubuye kwaziwe ngesilungu njenge Acute Food Crisis.

Linhlanganiso ixwayisa eleZimbabwe ukuthi lithenge ukudla kwamanye amazwe ukuze lihlenge uzulu endlaleni lonyaka njengoba inani labalambayo likhwele ngesilinganiso sokungamatshumi amathathu lasikhombisa ekhulwini (37 %) lisuka kusigidi lengxenye-1.6 million lisiya kokwedlula izigidi ezimbili-2.2 million uma kuqathaniswa lesikhathi esifanayo ngomnyaka ophelileyo.
XS
SM
MD
LG