BULAWAYO —
Abalelungelo lokuvota ezansi lenhla kweMandebeleni sebechaze ukhetho oluzayo ekupheleni kwayonale inyanga njengomhloliso wobuqotho kumabandla omathathu abekuhulumende womanyano besithi lolu kalusilo lokudinga inguquko kuphela kodwa ludinga labameli abazwisisa inhlupho zikazulu njalo abazabaza amaqhinga asebenzayo okuthuthukisa impilo kazulu wemaphandleni lemadolobheni.
Kuluthuli emakhaya lemadolobheni lapho amabandla amatsha lamadala asephume asabalala edinga usekelo ngaphambi kokhetho lomhlaka 31 kuyonale inyanga kaNtulikazi.
Abahlala emzini weMakokoba koBulawayo bakhuluma ngokuthi sekuze kusweleka indawo yokubeka amatshukela, amafutha, impuphu lokunye okusetshenziswa ngabathile abakhankasela ukumela lindawo ephalamende kanti njalo lemali iza engathi iqhululwa ezihlahleni.
Kuthunquzwa kusenziwa nje, iStudio 7 ingene phakathi kukazulu ngenjongo yokuzwisisa ukuthi njengoba lelo lalelo ibandla likhuluma ivangeli lalo lokudinga usekelo, kambe yena uzulu angabe ukhangelele ukhetho oluzamenzela nguquko bani njengoba kukhanya ukuthi lanxa kade kwaqala ukuvota kusukela ngo 1980, impilo iqhubeka isiba nzima kuzulu.
Esigabeni seMangwe ePlumtree bakhala ngokuthi indubo zinengi ezikhangelane lozulu ezibalisela indlala, ukusweleka kwemisebenzi, ukubandlululwa uma kuqhatshwa ngitsho abokugezisa izambuzi kucine kuqhatshwe abavela ezigabeni ezingaphandle kwelikaMthwakazi kanye lezikolo ezingasanelisi ukutholisa abantwana imfundo egcweleyo.
Inengi lithi uzulu wakoBulawayo uhlezi phakathi kwedolobho elilokhu lisifa ekhangele. Kule nhlupho ezigoqela ukwehluleka kukamansipala ukusebenzela uzulu ngendlela esuthisayo lanxa kunguye okhetha amakhansila amela izigaba.
Ngaphandle kokumela amabandla abo ezombusazwe, abafuna ukumela uzulu kukhansili yakoBulawayo babikwa kumele babe ngabantu abalomqondo opheleleyo wokwazi inhlupho ezibhekane ledolobho kanye lokuhlela amaqhinga azalithuthukisa idolobho livuselelwe lize lidlule uNtuthuziyathunqa wayizolo.
Abesifazana bona bathi luyabe lungaphelele uluhlu lwezinto okumele zilungiswe ngabazakhethwa ukumela uzulu mhlaka 31 Ntulikazi uma lungaphathwanga udaba lokuthuthukisa omama baphiwe indawo yawo eqakeme ku Zimbabwe entsha ekhangelelwe ukuqala mhlaka 1 Ncwabakazi lonyaka.
Kusenjalo, amabandla ezombusazwe aqhubekela phambili ekhankasa njalo minengi imihlangano emikhulu yama Star Rallies azakwenziwa libandla le Zanu PF, ele MDC elikhokhwelwa nguMnumzana Welshman Ncube kanye lelikhokhelwa nguMnumzana Morgan Tsvangirai ezigabeni ezitshiyeneyo ngempelaviki. Kakwaziwa ukuthi iyozala nkomoni mhla welanga.
Kuluthuli emakhaya lemadolobheni lapho amabandla amatsha lamadala asephume asabalala edinga usekelo ngaphambi kokhetho lomhlaka 31 kuyonale inyanga kaNtulikazi.
Abahlala emzini weMakokoba koBulawayo bakhuluma ngokuthi sekuze kusweleka indawo yokubeka amatshukela, amafutha, impuphu lokunye okusetshenziswa ngabathile abakhankasela ukumela lindawo ephalamende kanti njalo lemali iza engathi iqhululwa ezihlahleni.
Kuthunquzwa kusenziwa nje, iStudio 7 ingene phakathi kukazulu ngenjongo yokuzwisisa ukuthi njengoba lelo lalelo ibandla likhuluma ivangeli lalo lokudinga usekelo, kambe yena uzulu angabe ukhangelele ukhetho oluzamenzela nguquko bani njengoba kukhanya ukuthi lanxa kade kwaqala ukuvota kusukela ngo 1980, impilo iqhubeka isiba nzima kuzulu.
Esigabeni seMangwe ePlumtree bakhala ngokuthi indubo zinengi ezikhangelane lozulu ezibalisela indlala, ukusweleka kwemisebenzi, ukubandlululwa uma kuqhatshwa ngitsho abokugezisa izambuzi kucine kuqhatshwe abavela ezigabeni ezingaphandle kwelikaMthwakazi kanye lezikolo ezingasanelisi ukutholisa abantwana imfundo egcweleyo.
Inengi lithi uzulu wakoBulawayo uhlezi phakathi kwedolobho elilokhu lisifa ekhangele. Kule nhlupho ezigoqela ukwehluleka kukamansipala ukusebenzela uzulu ngendlela esuthisayo lanxa kunguye okhetha amakhansila amela izigaba.
Ngaphandle kokumela amabandla abo ezombusazwe, abafuna ukumela uzulu kukhansili yakoBulawayo babikwa kumele babe ngabantu abalomqondo opheleleyo wokwazi inhlupho ezibhekane ledolobho kanye lokuhlela amaqhinga azalithuthukisa idolobho livuselelwe lize lidlule uNtuthuziyathunqa wayizolo.
Abesifazana bona bathi luyabe lungaphelele uluhlu lwezinto okumele zilungiswe ngabazakhethwa ukumela uzulu mhlaka 31 Ntulikazi uma lungaphathwanga udaba lokuthuthukisa omama baphiwe indawo yawo eqakeme ku Zimbabwe entsha ekhangelelwe ukuqala mhlaka 1 Ncwabakazi lonyaka.
Kusenjalo, amabandla ezombusazwe aqhubekela phambili ekhankasa njalo minengi imihlangano emikhulu yama Star Rallies azakwenziwa libandla le Zanu PF, ele MDC elikhokhwelwa nguMnumzana Welshman Ncube kanye lelikhokhelwa nguMnumzana Morgan Tsvangirai ezigabeni ezitshiyeneyo ngempelaviki. Kakwaziwa ukuthi iyozala nkomoni mhla welanga.