ថ្លែងទៅកាន់ក្រុមពាណិជ្ជករអាមេរិកាំង មន្ត្រីការទូតបរទេសនិងមន្ត្រីអាមេរិកាំង ជាច្រើនរយនាក់ កាលពីយប់ថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នោះ លោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស John Kerry បានថ្លែងថា ប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ជាតំបន់ ដែលកំពុងរីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចដែលក្រុមហ៊ុនស.រ.អា.អាចធ្វើការវិនិយោគបន្ថែម។ លោកថ្លែងដូច្នេះក្នុងពេលលោកចូលរួមជាអធិបតីក្នុងពិធីប្រារព្ធខួបលើកទី៣០ឆ្នាំនៃការបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាពាណិជ្ជកម្មអាមេរិក អាស៊ានក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន។
«អស់លោកជាច្រើនបានពាក់ព័ន្ធនឹងគំនិតផ្តួចផ្តើមទាក់ទងនឹងតំបន់នេះជាច្រើន ទសវត្សរ៍។ ក្រុមប្រឹក្សាពាណិជ្ជកម្មអាមេរិក អាស៊ាន រួមទាំងពាណិជ្ជកម្មដំបូងៗ អាមេរិកាំងខ្លះ បើកមុខជំនួញក្នុងរដ្ឋអាស៊ាននានា។ ដូច្នេះលោកអ្នកដឹងច្រើន ជាងអ្នកដទៃថា តើតំបន់នេះមានការផ្លាស់ប្តូរខ្លាំងប៉ុណ្ណានោះ»។
ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ានទាំង១០ពេលនេះ ជាពិសេសវៀតណាម មានការរីក ចម្រើនខ្លាំងដែលជាការធ្វើឲ្យលោកសឹងតែភាំងស្មារតី។ លោក Kerry បានថ្លែង យោងទៅលើការអភិវឌ្ឍខ្លាំង ដែលលោកមិនបានឃើញកាលពីអតីតកាលក្នុង ប្រទេសវៀតណាម ក្រៅពីការកោតសរសើរដល់ប្រទេសមួយចំនួន ជាពិសេស នាងស្រ៊ុន សុវណ្ណ ជាសហគ្រិនគំរូវ័យក្មេងម្នាក់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាហើយនឹងវាយតម្លៃខ្ពស់លើតំបន់អាស៊ានដែលលោកថា គេគួរធ្វើការវិនិយោគបន្ថែមទៀត ដើម្បីបើកការវិនិយោគនិងជំនួញ។
សមាគមអាស៊ាន១០ប្រទេសនឹងធ្វើសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចនៅឆ្នាំ២០១៥ ខាងមុខ ចូលទៅក្នុងសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន ដែលជាសសរទ្រូង១ក្នុង ចំណោមសសរទ្រូងទាំ៣។ សហគមន៍ពីរទៀតគឺសហគមន៍សន្តិសុខនយោ បាយអាស៊ាន និងសហគមន៍សង្គមនិងវប្បធម៌។
លោកអាឡិចសាន់ឌឺ ហ្វ៊ែលម៊ែន (Alexander C. Feldman) នាយកក្រុមប្រឹក្សា ពាណិជ្ជកម្មអាមេរិក អាស៊ាន (US-ASEAN Business Council) បានទទួលស្គាល់ដែរថា តំបន់អាស៊ានគឺជាតំបន់ផ្តល់ឱកាសវិនិយោគយ៉ាងខ្លាំងដល់ក្រុម ហ៊ុនស.រ.អា.។ លោកថ្លែងថា មានក្រុមហ៊ុនស.រ.អា.ជាច្រើនបានចុះឈ្មោះបណ្តាក់ទុនក្នុងតំបន់អាស៊ាន។ ក្នុងនោះក្រុមហ៊ុន ដែលសកម្មគឺមានក្រុមហ៊ុនផលិតសម្លៀកបំពាក់និងស្បែកជើង NIKE និង GAP។ ក្រុមហ៊ុនអេឡិចត្រូនិច APPLE, Google, Microsoft, និង GE ហើយនឹងក្រុមហ៊ុនភេសជ្ជៈ Pesi និង Coca-Cola ជាដើម។
«មានកន្លែងសម្រាប់គ្រប់គ្នា មានឱកាសសម្រាប់គ្រប់គ្នា ហើយនឹងមានការ ប្រឈមមុខសម្រាប់គ្រប់គ្នាដែរ។ បញ្ហាអប់រំជារឿងសម្រាប់ពលរដ្ឋក្នុងប្រទេស អាស៊ានទាំងអស់ ហើយបញ្ហាអប់រំនេះគឺជាអ្វីដែលប្រទេសមានការអភិវឌ្ឍតិចតួចត្រូវយកចិត្តទុកដាក់ថែមទៀត»។
លោកបានអះអាងថា នឹងមានការប្រកួតប្រជែងផ្នែកបុគ្គលិកជំនាញ និងធនធានមនុស្ស ហើយនឹងផលិផលជាដើមនៅឆ្នាំក្រោយ តែលោកថា អាស៊ានមិនគ្រាន់តែផ្តល់ឱកាសវិនិយោគដល់ប្រទេសក្រៅតំបន់ប៉ុណ្ណោះទេ គឺនៅក្នុងតំបន់ ឬសមាគមអាស៊ានខ្លួនផងដែរ ជាពិសេសពេលតំបន់អាស៊ាននេះនឹងមានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងប្រទេសអាស៊ានទាំង១០ ហើយធ្វើឲ្យមាន ការហូរចូលបុគ្គលិកជំនាញ និងលំហូរដោយសេរីចំពោះសេវាកម្មផ្សេងៗ។
វីអូអេព្យាយាមសុំអត្ថាធិប្បាយពីមន្ត្រីស្ថានទូតខ្មែរប្រចាំក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ដែរអំពីបញ្ហាអាស៊ាននេះក្នុងពេលពិធីជប់លៀងមួយមុនពេលលោក John Kerry ថ្លែងសន្ទរកថា តែពួកគេបានបដិសេធ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ង្វៀន ហុយ ជុង (Nguyen Huy Dzung) ភារធារីស្ថានទូតវៀតណាមដែលចូលរួមក្នុងពិធីនោះដែរ បានអះអាងថា សមាគមអាស៊ានទាំងអស់បានត្រៀមរួចហើយដើម្បីចូលរួមក្នុងសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ាន។
«ការស្ថាបនាសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចនេះគឺដំបូងឡើយផ្អែកលើយន្តការដែលមាន ស្រាប់ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់។ យើងស្វាគមន៍ចំពោះទំនាក់ ទំនងល្អជាមួយគ្រប់ភាគី រួមទាំងប្រទេសចិន សហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប ជាដើម»។
លោកបានថ្លែងថា បញ្ហាតានតឹងរវាងវៀតណាមនិងចិនពាក់ព័ន្ធនឹងការទាមទារ ដែនអធិបតេយ្យក្នុងដែនសមុទ្រភាគខាងត្បូងប្រទេសចិនកាលពីខែថ្មីៗនេះ គឺជារឿងមួយ តែមិនបានប៉ះពាល់ដល់ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសទាំង ពីរនិងអាស៊ានទេ។
«យើងមិនឃើញថា នេះជារឿងដែលមានការរំខានអ្វីទេ។ ជាការណ៍ពិតក្នុងអំឡុងពេលដែលមានស្ថានការណ៍អាក្រក់នោះ ទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មរវាងវៀតណាមនិងចិនមានដំណើរការទៅមុខ ដូច្នេះរឿងនេះបង្ហាញថា ជាបញ្ហាពីរផ្សេងគ្នា»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក Achmad Rizal Purnama លេខាទូតទី១នៃ ស្ថានទូតឥណ្ឌូនេស៊ីប្រចាំក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនទទួលបន្ទុកកិច្ចការនយោបាយ ក៏បានចូលរួមក្នុងពិធីជប់លៀងដែលរៀបចំដោយក្រុមប្រឹក្សាពាណិជ្ជកម្ម អាមេរិកអាស៊ានដែរ។ លោកបានអះអាងថា បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងជាក្តី កង្វល់របស់អាស៊ានពាក់ព័ន្ធនឹងសន្តិសុខនិងនយោបាយ។
«ខ្ញុំយល់ថា បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងបានធ្វើឲ្យមានក្តីបារម្ភយ៉ាងច្រើន មិនមែនតែប្រទេសអាស៊ានទេ តែប្រទេសក្នុងតំបន់នឹងប្រទេសដទៃទៀតដែរ។តែអាស៊ានក្នុងឋានៈជាសហគមន៍មួយ ជាពិសេសពេលយើងចូលទៅក្នុងសហគមន៍សេដ្ឋកិច្ចអាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០១៥ យើងត្រូវសាមគ្គីគ្នាម្តងហើយម្តងទៀតក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាស្មុគស្មាញដ៏រស៊ើបនេះ»។
លោកបន្ថែមថា រឿងនេះជារឿងអាម៉ាស់ ជាការប្រឈមមុខយ៉ាប់យ៉ឺនឡើងរបស់អាស៊ាន ប្រសិនបើអាស៊ានមិនបានធ្វើឲ្យបានត្រឹមត្រូវ បញ្ចប់បញ្ហានិងដោះស្រាយការតាក់តែងក្រមប្រតិបត្តិនេះដែលលោកចាត់ទុកថា ជារឿងសំខាន់នេះ។
«តាមពិតទៅ ជំហររបស់យើងច្បាស់ណាស់។ យើងចាំបាច់ត្រូវការបញ្ចប់ក្រម ប្រតិបត្តិ COC ឲ្យបានឆាប់តាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ព្រោះបើយើងមិនអាចតាក់តែងបញ្ចប់ COC បានទេ ស្ថានការណ៍សមុទ្រចិនខាងត្បូងនឹងមិនអាចគ្រប់គ្រងបានទេ។ នេះជារឿងការទូតដែលប្រទេសអាស៊ាន និងប្រទេសចិនទាមទារកម្មសិទ្ធិដែនទឹកនោះ ត្រូវដោះស្រាយបញ្ហានេះដោយសន្តិវិធី»។
លោកថា ប្រទេសអាស៊ានបានធ្វើឲ្យមានសន្តិភាព និងស្ថិរភាព និងសន្តិសុខ៤ ទសវត្សរ៍ហើយដែលបញ្ហានេះគួរបន្តនិរន្តរភាព។
លោក Alexander C. Feldman បានអះអាងថា បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង ជារឿងចាប់អារម្មណ៍របស់ស.រ.អា.។ ប្រទេសចិនជាប្រទេសមានវិនិយោគទុនធំ នៅតំបន់អាស៊ាន ហើយស.រ.អា.នៅមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងតំបន់នេះ ដែលលោកសង្ឃឹមថា បញ្ហាជម្លោះសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះនឹងអាចដោះស្រាយចប់ដោយសន្តិវិធី។
«ពាណិជ្ជកម្មចង់បាននិរន្តរភាព ពាណិជ្ជកម្មចង់បានការទស្សន៍ទាយជាមុន។ជម្លោះខ្លះ បញ្ហាខ្លះដែលកើតឡើងក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងមិនជួយដល់ពាណិជ្ជ កម្មទេ។ តែយើងសង្ឃឹមថា យើងនឹងជំរុញដល់ចិននិងស.រ.អា.ដោះស្រាយបញ្ហានេះដោយសន្តិវិធី ហើយកំណត់វិធីតាក់តែងក្រមប្រតិបត្តិនេះ»។
ដើម្បីទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគបន្ថែមចូលមកក្នុងតំបន់នោះ ក្រុមអ្នកវិភាគខ្លះអះ អាងថា ប្រទេសអាស៊ានត្រូវការជំនួយច្រើនក្នុងការកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ នានា ដូចជាច្បាប់ ការពង្រឹងធនធានមនុស្ស សន្តិសុខ ស្ថិរភាពនយោបាយ ជាដើម។ ដោយឡែកប្រទេសអាស៊ាន ដែលត្រូវការជំនួយ ជាពិសេសនោះ មាន ប្រទេសបួន ដែលគេចាត់ទុកថា ពិបាកប្រកួតប្រជែងជាមួយប្រទេសអាស៊ាន ៦ទៀតគឺកម្ពុជា វៀតណាម ភូមា និងឡាវ ដែលជាប្រទេសត្រូវគេចាត់ទុកថា មានការអភិវឌ្ឍតិចជាងគេ។
ស.រ.អា.ផ្តល់ជំនួយរាប់រយលានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗដល់ប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ានពាក់ព័ន្ធនឹងការអភិវឌ្ឍនានា។ ហើយបើតាមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស John Kerry ស.រ.អា.វិញបានអះអាងថា គ្រាន់តែការនាំចេញរបស់ស.រ.អា.មានកម្រិតដល់ទៅតម្លៃ១០០ពាន់លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំៗ បង្កើតការងារទាំងក្នុងស.រ.អា. និងតំបន់អាស៊ាន ដែលលោកKerry បានសង្កត់ធ្ងន់ថា ជាតំបន់ដែលស.រ.អា.ចង់ឃើញការរីកចម្រើនជានិរន្ត៕
