កាលពី ៥ ឆ្នាំមុន ក្រុមអ្នកតវ៉ាជាច្រើននាក់បានអូសទីងមោង ប្រឡាក់ដោយឈាមក្លែងក្លាយតំណាងឲ្យមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលពុករលួយមួយរូប ក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែត។ ពួកគេចង់ឲ្យគេឯងដឹងឮការជំទាស់របស់ពួកគេ ចំពោះការបណ្តេញចេញពីដីនៅសហគមន៍របស់ពួកគេ ដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យមានការអនុវត្តគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ផ្លូវដែក។ អ្នកតវ៉ាម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនោះ កំពុងប្រឈមនឹងផលវិបាកជាច្រើនមកទល់នឹងបច្ចុប្បន្ននេះ គិតចាប់តាំងពីការចេញតវ៉ានោះមក។
លោក ឆេង ប៊ុនហាក់ ដែលជាសកម្មជននិងមេដឹកនាំមួយរូបក្នុងចំណោមអ្នកដឹកនាំការតវ៉ានោះ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់ពីបទរារាំង ឬប្រើប្រាស់មធ្យោបាយជាឧបសគ្គដល់ចរាចរណ៍ និងញុះញង់ឲ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍។
ប៉ុន្តែ នៅពេលដែលលោកត្រូវបានគេដោះលែង ក្រោយមានការដាក់សម្ពាធជាបន្តបន្ទាប់ពីក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុក និងអន្តរជាតិមកនោះ ចៅក្រមស៊ើបអង្កេតបានបញ្ជាឲ្យលោកទៅបង្ហាញមុខនៅប៉ុស្តិ៍ប៉ូលិស ក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែត រៀងរាល់ថ្ងៃទី ២៥ នៃខែនីមួយៗ ហើយលោកត្រូវធ្វើតាមលក្ខខណ្ឌនេះ មកទល់នឹងសព្វថ្ងៃ។
អង្គុយនៅក្នុងផ្ទះរបស់លោក ដែលស្ថិតនៅជាប់ផ្លូវដែកក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែត លោក ប៊ុនហាក់ អាយុ ៤២ ឆ្នាំនិយាយថា លក្ខខណ្ឌត្រួតពិនិត្យរបស់តុលាការបានធ្វើឲ្យជីវិតលោកមានការលំបាក។
លោកនិយាយថា លោកមិនពេញចិត្តនឹងស្ថានភាពរស់នៅបច្ចុប្បន្ននេះទេ ដោយសារលោកបាត់បង់សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ ក្រោមលក្ខខណ្ឌឃ្លាំមើលរបស់តុលាការ។ លោកពន្យល់ថា លោកមិនអាចចូលរួមចលនាតវ៉ាបានទៀតទេ ដោយភ័យខ្លាចការចាប់ខ្លួនម្តងទៀត។
ក្រៅពីមិនអាចធ្វើសកម្មភាពតស៊ូមតិបាននោះ លក្ខខណ្ឌដាក់ឲ្យស្ថិតក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់តុលាការកំពុងដាក់ឲ្យលោកស្ថិតក្នុងស្ថានភាពយ៉ាប់យ៉ឺនខាងហិរញ្ញវត្ថុ។
នៅមុនពេលលោកមានក្តីក្តាំនៅតុលាការ លោកអាចទៅធ្វើការនៅប្រទេសថៃ ក្នុងចន្លោះពេលពីបីទៅបួនខែម្តង ឬពេលខ្លះមួយឆ្នាំ។ នៅប្រទេសថៃ លោកអាចរកចំណូលបានពី ៣០០ បាត្រ ទៅ ៤០០ បាត្រ ឬប្រមាណ ៤ ម៉ឺនរៀល ទៅជាង ៥ម៉ឺនរៀល ក្នុងមួយថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែ នៅខេត្តបន្ទាយមានជ័យ លោកអាចរកបានពី ២ ម៉ឺនរៀល ទៅ ៤ ម៉ឺនរៀល ពីការងារជាអ្នករត់ម៉ូតូឌុប ឬកម្មករសំណង់។
ដោយមានជាប់លក្ខខណ្ឌដែលតម្រូវឲ្យលោកទៅបង្ហាញខ្លួននៅប៉ុស្តិ៍ប៉ូលិសជារៀងរាល់ខែ លោកនិយាយថា លោកមិនអាចទៅរកការងារធ្វើនៅប្រទេសថៃបានទៀតទេ។
«កាលណាដែលខ្ញុំមិនបំពេញចឹង គឺខ្ញុំត្រូវមានទោស គេអាច គេនឹងនាំខ្លួនមួយសាទៀតអ៊ីចឹង»។
លោកមានប្រសាសន៍ថា នៅពេលនេះស្ថានភាពរបស់លោកកាន់តែពិបាក គ្រាមិនមានការងារដែលអាចឲ្យលោកធ្វើបានក្នុងវិស័យសំណង់ នៅកន្លែងដែលលោករស់នៅ។ ការរាតត្បាតនៃវីរុសកូរ៉ូណា រឹតតែធ្វើឲ្យលោកបាត់បង់ចំណូលទាំងស្រុង សូម្បីចំណូលដ៏តិចតួចនេះ។
«មិនមែនផ្អឹបអ៊ីចឹងទេ! អ៊ីចឹង ក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំ ខ្ញុំបាត់បង់ពេលវេលា... ខាតបង់ពេលវេលា ដែលខ្ញុំចង់ទៅណា ក៏ទៅមិនកើត។ ខ្ញុំបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាព»។
ដោយថ្លែងការពារភាពគ្មានទោសពៃរ៍របស់លោក អតីតសកម្មជនដីធ្លីនេះនិយាយថា តុលាការគួរតែពន្លឿនការបើកសវនាការជម្រះក្តីលោកឲ្យបានឆាប់។
«គួរតែ...គួរតែបើកការ គេហៅថាសវនាការដើម្បី [ដឹងថា]...ខ្ញុំមានជាប់ ឬមួយក៏ខ្ញុំត្រូវមានទោសអី គឺត្រូវតែ...ត្រូវតែធ្វើទៅ»។
រឿងក្តីរបស់លោក ប៊ុនហាក់ ស្ថិតក្នុងចំណោមរឿងក្តីជិត ៤ ម៉ឺនសំណុំរឿង ដែលទុកចោលមិនទាន់ចាត់ការនៅតាមសាលាដំបូងរាជធានីខេត្ត ដែលភាគច្រើននៃសំណុំរឿងទាំងនោះ មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ។
ការពន្យារពេលដែលគ្រោងទុក
លោក Phil Robertson នាយករងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch) និយាយថា ការពន្យារពេលជម្រះក្តី គឺជារឿងដែលមានចេតនាគិតទុកជាមុន។
លោកនិយាយថា តុលាការបានធ្វើទៅតាមការចង់បានរបស់គណបក្សកាន់អំណាច និងរដ្ឋមន្ត្រីរបស់ខ្លួន។ លោកប្រាប់វីអូអេតាមសារអេឡិចត្រូនិកឬអ៊ីម៉ែលថា៖ «អាជ្ញាធរកម្ពុជាបានប្រើសំណុំរឿង «ចាស់ៗ» ទាំងនេះ មកធ្វើជារនាំង ដើម្បីរាំងមិនឲ្យសកម្មជនតវ៉ាប្រឆាំងនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ឬក៏ទម្រង់ផ្សេងទៀតនៃកំហុសឆ្គងរបស់រដ្ឋាភិបាល ឬក៏អំពើពុករលួយ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «ជាធម្មតា ករណីទាំងនេះគឺដូចជាការយកដាវមកគំរាមសកម្មជន ដូច្នេះពួកគេមានអារម្មណ៍មិនសុខស្រួលក្នុងចិត្ត ហើយភ័យខ្លាចថា ពួកគេអាចប្រឈមមុខការកាត់ទោស និងការដាក់ក្នុងពន្ធនាគារ នៅពេលណាក៏ដោយដែលរដ្ឋាភិបាលចង់ធ្វើ»។
បទពិសោធន៍របស់លោក ឌិន ពុទ្ធី ដែលរងសម្ពាធតុលាការរយៈពេលបួនឆ្នាំមកនេះ បានឆ្លុះបញ្ចាំងឲ្យឃើញនូវទិដ្ឋភាពរឹតត្បិតនេះ។ កាលពីចុងឆ្នាំ ២០១៦ ករណីរបស់សកម្មជនរូបនេះ ក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែត បានទាញការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងពីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងអ្នកឃ្លាំមើល នៅពេលដែលប៉ូលិសព្រំដែនមួយរូប ដែលទំនងជាធ្វើពុតដួល ហាក់ដូចជារថយន្តរបស់លោក ពុទ្ធី បុកអ៊ីចឹង។
លោក ឌិន ពុទ្ធី ដែលជាអតីតមន្ត្រីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវតុលាការកំពូលរំលាយ ត្រូវបានចោទពីបទហិង្សាដោយចេតនា និងត្រូវបានបញ្ជូនទៅឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ន រង់ចាំការកាត់ទោសបន្ទាប់ពីហេតុការណ៍នេះ។
នៅក្នុងផ្ទះរបស់លោកក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែត លោក ពុទ្ធី បានទាញយកឯកសារច្បាប់មួយដុំធំ ដែលបានទុកដាក់ក្នុងកញ្ចប់ឯកសារផ្លាស្ទិកមួយយ៉ាងរៀបរយ។
ទោះបីជាលោកត្រូវដោះលែង៣សប្តាហ៍ក្រោយការឃុំខ្លួនក៏ដោយ ការចោទប្រកាន់មកលើរូបលោក មិនដែលត្រូវបានទម្លាក់ចោលនោះទេ។ លោកនៅមានសំណុំរឿងពីរផ្សេងទៀតប្រឆាំងនឹងលោក ដែលសំណុំរឿងនោះមានប្រភពចេញពីសកម្មភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សរបស់លោក។ ករណីមួយដែលប្រឆាំងនឹងលោកនៅឆ្នាំ ២០០៩ នោះ នៅមិនទាន់ដោះស្រាយនៅឡើយ។
ស្រដៀងគ្នានឹងលោក ប៊ុនហាក់ ដែរ លោក ពុទ្ធី និយាយថា លោកកំពុងជួបការលំបាករកលុយចិញ្ចឹមគ្រួសារ ខណៈសំណុំរឿងរបស់លោកមិនទាន់បានបិទបញ្ចប់នៅតុលាការ។
ដោយមានកូនបីនាក់ក្នុងបន្ទុក លោកនិយាយថា ករណីដែលមិនទាន់ចាត់ការនៅតុលាការ បានរារាំងមិនឲ្យលោកទទួលបានការងារ ដែលមានប្រាក់ខែសមរម្យ។ ជាឧទាហរណ៍ លោកបានដាក់ពាក្យស្នើសុំការងារនៅក្រុមហ៊ុនធានារ៉ាប់រងឯកជនមួយ ប៉ុន្តែលោកមិនទាន់បានការងារនោះទេ ដោយសារសំណុំរឿងទាំងនោះមិនទាន់ដោះស្រាយចប់នៅតុលាការ។
នៅពេលអង្គុយក្នុងហាងលក់ហ្គាស និងទឹកបរិសុទ្ធតួចមួយ ដែលស្ថិតក្នុងផ្ទះរបស់លោក នៅជាប់នឹងចិញ្ចើមផ្លូវបេតុងមួយក្នុងក្រុងប៉ោយប៉ែត លោក ពុទ្ធី និយាយថា អ្នករកស៊ីមួយចំនួនមិនចង់ធ្វើអាជីវកម្មជាមួយលោក ដោយសារពួកគេដឹងថា លោកត្រូវបានចោទប្រកាន់ក្រោមបទព្រហ្មទណ្ឌ។
លោក ពុទ្ធី ជឿថា តុលាការរក្សាការចោទប្រកាន់នេះ ដើម្បីធ្វើឲ្យលោកមិនអាចត្រឡប់ទៅធ្វើជាសកម្មជនដែលរិះគន់មិនសំចៃមាត់ដូចមុន។ សព្វថ្ងៃនេះ លោកជាប្រធានសមាគមពង្រឹងសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធកម្ពុជា ប៉ុន្តែលោកនិយាយថា ដោយសាររងសម្ពាធពីតុលាការ សកម្មភាពតស៊ូមតិរបស់លោកមិនខ្លាំងក្លាដូចមុនទេ។
ដោយមានការចោទប្រកាន់ដែលមិនធ្លាប់ត្រូវបានទម្លាក់ចោលនោះ លោក ពុទ្ធី បន្តថា វាងាយស្រួលសម្រាប់អាជ្ញាធរធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលោកតាមផ្លូវច្បាប់។ អាជ្ញាធរអាចនឹងចេញដីកាចាប់ខ្លួន ប្រសិនបើលោកហ៊ានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពតស៊ូមតិ។ លោកបន្តថា លោកត្រូវចំណាយច្រើននៅពេលលោកធ្វើដំណើរទៅតុលាការខេត្តម្តងៗ។
«ចង់និយាយថាយើងរក... រកលុយទៅគ្រាន់តែដោះស្រាយរឿងទៅមកៗ រឿងតុលាការដែរហ្នឹង! វាអត់នេះ វាពិបាក ស្មុគស្មាញដែរហ្នឹង!»
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បានច្រានចោលការចោទប្រកាន់ដែលថា ការពន្យារសំណុំរឿងមានចេតនាគំរាមកំហែងសកម្មជន។
«ពួកគាត់...គាត់មិនដែលទទួលគាត់ មិនដែលទទួលថា ពួកគាត់ហ្នឹង ប្រព្រឹត្តល្មើសនឹងច្បាប់ផង នៅពេលដែលគាត់បង្កភាពចលាចល។ ហើយគេអនុវត្តច្បាប់ចំពោះពួកគាត់គាត់ថា អាហ្នឹងការអនុវត្តសិទ្ធិ។ អាហ្នឹងពួកគាត់មាន ដែលទទួលស្គាល់ពីអង្កាល់មក?»
លោកបន្ថែមថា៖ «សម្រាប់សមត្ថកិច្ច គឺគេអនុវត្តច្បាប់ ជាទូទៅ។ គេមិនគិតថា សកម្មជន មិនសកម្មជនអីនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្តែជាគោលការណ៍ច្បាប់ គឺថា មិនមាននរណាមួយអាចបញ្ជាទៅតុលាការឲ្យទម្លាក់ ឬមិនទម្លាក់បានទេ។ អាហ្នឹងជាការសម្រេចរបស់តុលាការ»។
អ្នកស្រី ឡុង សុគន្ធី វ័យ៤៨ឆ្នាំ ជាសកម្មជនដីធ្លីមួយរូបទៀត ដែលកំពុងតស៊ូជាមួយសំណុំរឿងមិនទាន់បញ្ចប់ នៅតុលាការខេត្តបន្ទាយមានជ័យ។ អ្នកស្រីជាតំណាងពលរដ្ឋជាង ២០០ គ្រួសារ ដែលមានជម្លោះដីធ្លីមានទំហំជាង ១៤០០ ហិកតា នៅឃុំអូរបីជាន់ ស្រុកអូរជ្រៅ។
អ្នកស្រីបានជាប់ពន្ធនាគាររយៈពេល ១២ ខែ តាមការចោទប្រកាន់ថា បានរំលោភកម្មសិទ្ធិឯកជន។ ទោះបីជាការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋនេះបានកើតឡើងក្នុងចន្លោះឆ្នាំ ២០១៣ និង ២០១៥ ក៏ដោយ ក៏ដីកាចាប់ខ្លួនអ្នកស្រីត្រូវបានចេញដោយតុលាការ កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨ គឺប៉ុន្មានថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ មុនពេលអ្នកស្រីត្រូវបានចាប់ខ្លួន។
បើទោះជាអ្នកស្រីត្រូវបានដោះលែង អ្នកស្រី សុគន្ធី ត្រូវបានតម្រូវឲ្យទៅបង្ហាញមុខនៅតុលាការ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទចោទប្រកាន់ជាច្រើន។
ក្រៅពីសំណុំរឿងទាំងអស់ដែលមានចំនួន ១៤ សំណុំរឿង គិតចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៤ រហូតមកដល់ឆ្នាំ ២០១៧ អ្នកស្រីនៅមានសំណុំរឿងចំនួន ១០ ទៀត ដែលមិនទាន់ដោះស្រាយរួច។ នេះមានន័យថា ពេលខ្លះ អ្នកស្រីត្រូវធ្វើដំណើរទៅកាន់តុលាការ ៣ លើក ក្នុងមួយខែ។
អ្នកស្រីបានទៅតុលាការ កាលពីចុងខែឧសភា សម្រាប់សំណុំរឿងដែលអ្នកស្រីត្រូវគេចោទថា បង្កហិង្សាដោយចេតនានៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥។ សាលក្រមសម្រាប់សំណុំរឿងនេះ នឹងត្រូវប្រកាសនៅថ្ងៃទី ១៥ ខែមិថុនានេះ។ ដូចករណីឯទៀតដែរ អ្នកស្រីបានច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះ។
នីតិវិធីរឿងក្តីដែលត្រូវចំណាយច្រើន
លោក ស៊ុំ ច័ន្ទគា មន្ត្រីសម្របសម្រួលសិទ្ធិមនុស្សរបស់សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាហុកក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ និយាយថា អំពើពុករលួយ ក្នុងផ្នែកតុលាការនៅតែជាបញ្ហាព្រួយបារម្ភ។
«នៅពេលដែលយើង.... ការគ្រប់គ្រងយឺតយ៉ាវ ទាក់ទងទៅលើឯកសារ ទាក់ទងទៅលើអីផ្សេងៗតែងតែមានបទល្មើស គេហៅថា ទាក់ទងទៅលើសូកប៉ាន់ ... ឲ្យណេះក្រោមណេះ ក្រោមតុ ក្រោមណេះក្រោមណុះ ដែលគេមើលឃើញថា ទៅតុលាការថ្ងៃណាក៏អស់លុយ! ទៅអស់លុយ! ចង់បានរឿងលឿន ហុចខ្លះមក! អ៊ីចឹងទៅ»។
លោក ច័ន្ទគា បន្តថា មន្ត្រីតុលាការមួយចំនួនបានបង្កើតបញ្ជីសំណុំរឿងនៅកក មិនចាត់ការដោយការពន្យារពេលសវនាការរបស់ជនជាប់ចោទ ដើម្បីពន្យឺតដំណើរការកាត់ក្តី។ ចៅក្រមខ្លះបានពន្យារសវនាការដោយការជូនដំណឹងភ្លាមៗ បើទោះបីជាជនជាប់ចោទបានធ្វើដំណើរមកពីទីឆ្ងាយ ដើម្បីចូលរួមសវនាការ។
«ប៉ុន្តែ បើសិនជាបើនៅពេលបើកសវនាការ បើប្រជាពលរដ្ឋអត់បានមក គេនឹងកាត់កំបាំងមុខ»។
អ្នកស្រី ឡុង សុគន្ធី ដែលសំណុំរឿងកំពុងជាប់គាំងនៅតុលាការ ក៏បានដឹងពីផលវិបាកទាំងអស់នេះផងដែរ។
អង្គុយក្នុងហាងលក់ទំនិញរបស់អ្នកស្រី អ្នកស្រី សុគន្ធី មានប្រសាសន៍ថា អ្នកស្រីបានបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលនិងប្រាក់សន្សំដោយសារជម្លោះដីធ្លី។ ជាផ្នែកនៃការចាយវាយទៅលើសេវាច្បាប់ អ្នកស្រីបានយកប្រាក់កម្ចីប្រមាណ ១ ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក ពីគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុមួយ។
អ្នកស្រីនិយាយថា ពេលដែលអ្នកស្រីសងបំណុលរបស់ស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុនេះរួចមក អ្នកស្រីនៅជាប់បំណុលអ្នកឲ្យខ្ចីប្រាក់ឯកជនផ្សេងទៀត ក្នុងនោះក៏មានសាច់ញាតិគ្រួសាររបស់អ្នកស្រីផងដែរ។
រាល់ពេលដែលអ្នកស្រីទៅតុលាការ អ្នកស្រីមិនអាចមានពេលលក់ដូរគ្រឿងទេស និងភេសជ្ជៈផ្សេងទៀតបានទេ។ អ្នកស្រីនិយាយថា ខណៈដែលអ្នកស្រីត្រូវទុកចំណូលប្រចាំថ្ងៃមួយភាគធំ ដើម្បីទូទាត់បំណុលនោះ អ្នកស្រីចំណាយប្រមាណ ១ ម៉ឺនរៀលប៉ុណ្ណោះ ក្នុងមួយថ្ងៃស ម្រាប់អាហារនិងការចំណាយផ្សេងៗទៀត។ ដូច្នេះអ្នកស្រីនិយាយថា ការទៅតុលាការម្តងៗនោះជាបន្ទុកមួយ។
«ខ្ញុំខាតបង់ពេលវេលារកស៊ី សឹងតែអស់ទឹកចិត្តរក អស់ទឹកចិត្តនៅកន្លែងនេះ។ មក និយាយរួម»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា រាល់បញ្ហានេះ បានធ្វើឲ្យអ្នកស្រីពិបាកខាងផ្លូវចិត្តផងដែរ។ អ្នកស្រីនិយាយថា អ្នកស្រីគ្មានទឹកចិត្តលក់ដូរពេលខ្លះ ព្រោះអារម្មណ៍អ្នកស្រីចេះតែច្របូកច្របល់។
ដូចលោក ប៊ុនហាក់ ដែរ អ្នកស្រីចង់ទៅធ្វើការនៅប្រទេសថៃ ដើម្បីធ្វើជាកម្មករសំណង់ ប៉ុន្តែដរាបណារឿងក្តីមិនទាន់ដោះស្រាយអស់ នោះអ្នកស្រីមិនអាចចាកចេញទៅប្រទេសថៃបានទេ។
«ខ្ញុំមិនចង់នៅទេ ខ្ញុំ[ចង់]ទៅថៃឲ្យបាត់»។
លោក រឿន លីណា អ្នកនាំពាក្យសាលាដំបូងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ បដិសេធមិនផ្តល់ការអត្ថាធិប្បាយ។ វីអូអេ មិនអាចទាក់ទងសុំការអត្ថាធិប្បាយពីលោក ងួន ណារ៉ា ប្រធានសាលាដំបូងខេត្តបន្ទាយមានជ័យបានទេ។
ការបោសសម្អាតសំណុំរឿងកកស្ទះ
ប្រឈមមុខការរិះគន់ជាច្រើនឆ្នាំ ចំពោះដំណើរយឺតយ៉ាវរបស់តុលាការនោះ ក្រសួងយុត្តិធម៌ដែលទើបមានរដ្ឋមន្រ្តីថ្មី កាលពីខែឧសភា បានបើកយុទ្ធនាការមួយ ដើម្បីបន្ថយការចង្អៀតណែននៅក្នុងពន្ធនាគារនិងសំណុំរឿងកកស្ទះនៅតុលាការ។ ក្រសួងយុត្តិធម៌ឲ្យដឹងថា យុទ្ធនាការនេះនឹងពន្លឿនការកាត់ក្តីនិងបង្កើនការប្រើប្រាស់នីតិវិធីដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រៅឃុំ និងការព្យួរទោស។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក កើត រិទ្ធ មានប្រសាសន៍ កាលពីខែឧសភាថា ចំនួនរឿងក្តី និងអ្នកជាប់ក្នុងពន្ធនាគារបានកើនឡើង ដោយសារតែយុទ្ធនាការប្រឆាំងគ្រឿងញៀនដែលបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧។ ក្រសួងមិនបានផ្តល់ព័ត៌មានលម្អិតនៃចំនួនសំណុំរឿងដែលទុកចោលមិនទាន់ចាត់ការនៅតាមសាលាដំបូងខេត្តនីមួយៗនោះទេ។ ប៉ុន្តែក្រសួងយុត្តិធម៌ បាននិយាយថា នៅសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញតែឯង មានសំណុំរឿងចំនួន ១២០០ សំណុំរឿង ដែលមិនទាន់ចាត់ការ។
លោក Phil Robertson នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស(Human Rights Watch) បាននិយាយថា យុទ្ធនាការនេះ គួរតែដោះស្រាយការកែទម្រង់រយៈពេលវែង ទៅលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ និងពន្ធនាគារ។ រាល់បទចោទប្រកាន់ទាំងឡាយណា ដែលគ្មានភស្តុតាងបញ្ជាក់ត្រឹមត្រូវនោះ គួរតែត្រូវបានទម្លាក់ចោល។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គួរតែទម្លាក់ចោលរាល់សំណុំរឿងនៃបទចោទប្រកាន់សកម្មជន ដែលនៅមិនទាន់ចាត់ការនោះ ដើម្បីឲ្យពួកគេបានអនុវត្តសិទ្ធិសាមញ្ញរបស់ពួកគេក្នុងការបញ្ចេញមតិ ការប្រមូលផ្តុំដោយសន្តិវិធី និងសិទ្ធិស៊ីវិល និងនយោបាយផ្សេងទៀត»។
ដោយបានបន្ទរតាមការទាមទាររបស់លោក Robertson លោក ពុទ្ធី បាននិយាយថា លោកនឹងពិភាក្សាជាមួយក្រុមអង្គការសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុក ដើម្បីសុំឲ្យទម្លាក់ចោលរឿងក្តីរបស់លោក។
«ឯកឧត្តម កើត រិទ្ធ ហ្នឹងគាត់ថា នឹងសម្អាតរឿងឲ្យអស់កុំឲ្យមានសល់ណា៎! កុំឲ្យសំណុំរឿងកកស្ទះ អ៊ីចឹង។ ខ្ញុំពិតជាចង់ឲ្យគាត់ហ្នឹងបញ្ចប់....បើសិនជាបានបញ្ចប់ទៅ ទម្លាក់ការចោទប្រកាន់ ឬក៏លើកលែងការចោទប្រកាន់ទៅ គឺយើងមានការត្រេកអរច្រើន ព្រោះវាបានជ្រះស្រឡះ មិនឲ្យមានអាពាក់ព័ន្ធបន្តទៅទៀត មានឈ្មោះនៅតុលាការបន្តទៅទៀត»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន មានប្រសាសន៍ថា យុទ្ធនាការនេះ មានគោលដៅដោះស្រាយរាល់បញ្ហាទូទៅនៃសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌកកស្ទះនៅតុលាការ ហើយយុទ្ធនាការនេះមិនមើលទៅលើករណីជាក់លាក់របស់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស ឬដីធ្លីណាមួយនោះទេ។
«ក្នុងយុទ្ធនាការ យើងមិនពិនិត្យទៅលើសំណុំដោយឡែកៗ ឬមួយក៏កំណត់គោលដៅសកម្មជន ឬមិនសកម្មជនទេ។ យើងពិនិត្យជារួមតែម្តង»។
ប៉ុន្តែ លោក ប៊ុនហាក់ ដែលមានសំណុំរឿងមិនទាន់បញ្ចប់នៅតុលាការខេត្តបន្ទាយមានជ័យនៅឡើយនោះ មិនបោះបង់ក្តីសង្ឃឹមទេ។ លោកនិយាយថា តុលាការនឹងបញ្ចប់ការចោទប្រកាន់លើរូបលោក។
«ចង់បានបំផុត... សំខាន់បំផុត គឺខ្ញុំមានសិទ្ធិសេរីភាពគ្រប់យ៉ាងជាមនុស្សថ្លៃថ្នូរដូចគេ ព្រោះអីអ្វីដែលគេធ្វើសព្វថ្ងៃនេះ គេចងខ្ញុំ។ ខ្ញុំបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាព។ ខ្ញុំខាតពេលវេលា។ ខ្ញុំអត់បានរកស៊ីអី ..... ទៅណា មកណា។ ខ្ញុំចង់ទៅណាមួយខែ ក៏ខ្ញុំទៅអត់កើត ព្រោះអីខ្ញុំបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាព»៕
