ភូមិក្ដុលកណ្ដាល ខេត្តត្បូងឃ្មុំ — កាលពី២ឆ្នាំមុន ជីវិតប្រចាំថ្ងៃរបស់ក្រុមគ្រួសារលោក ប៉ោង ឡាត ផ្ដោតលើការធ្វើស្រែចម្ការ ការនេសាទត្រីជាប្រចាំ និងការលក់ដូរនៅផ្សារក្នុងភូមិ និងម្ដងម្កាល ជាអ្នកធ្វើការស៊ីឈ្នួលឲ្យគេ។
មានទីតាំងនៅត្រើយម្ខាងនៃទន្លេមេគង្គ ផ្ទះរបស់ពួកគេស្ថិតក្នុងភូមិក្ដុលកណ្ដាល ឃុំទ្រា ស្រុកក្រូចឆ្មារនៃខេត្តត្បូងឃ្មុំ ដែលជាខេត្តថ្មីផ្ដាច់ចេញពីខេត្តកំពង់ចាម។ ការធ្វើដំណើរពីផ្ទះរបស់ពួកគេទៅត្រើយម្ខាងទៀតនៃទន្លេក្នុងទឹកដីខេត្តកំពង់ចាម គឺត្រូវធ្វើដំណើរតាមសាឡាង និងទូក។
ប៉ុន្តែជីវិតរបស់ពួកគេបានផ្លាស់ប្ដូរ ក្រោយពេលដែលស្ពានឆ្លងទន្លេមេគង្គ តម្លៃប្រមាណ៥៧លានដុល្លារអាមេរិក និងមានប្រវែងប្រហែល១គីឡូម៉ែត្រ ត្រូវបានចាប់ផ្ដើមសាងសង់ កាលពីខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៨ ក្រោមជំនួយថវិការបស់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសចិន។ ទឹកប្រាក់នេះ ជាផ្នែកមួយនៃកម្ចីរបស់ចិនប្រមាណ២ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកសម្រាប់ការសាងសង់ផ្លូវ និងស្ពាន ដែលត្រូវបានឯកភាពដោយប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីនពីង ក្នុងពេលដែលលោកមកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសកម្ពុជា កាលពីឆ្នាំ២០១៦។
បាត់បង់ដីធ្លី និងឱកាសការងារនៅក្រុមហ៊ុនចិន
លោក ប៉ោង ឡាត អាយុ៦៦ឆ្នាំ ដែលមានកូន៦នាក់ បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថាជីវិតគ្រួសាររបស់លោកបានផ្លាស់ប្ដូរយ៉ាងលឿន ដោយសារការស្ថាបនាស្ពាននេះ។ លោកត្រូវបានបង្ខំឲ្យទទួលយកសំណងប្រមាណ២ម៉ឺនដុល្លារ ដើម្បីចាកចេញពីដីរបស់លោកដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារគម្រោងស្ថាបនាស្ពាននេះ។ ប៉ុន្តែក្រុមគ្រួសាររបស់លោក ក៏ទទួលបានឱកាសការងារនៅក្រុមហ៊ុនចិនផងដែរ។
កូនស្រីរបស់លោកបានក្លាយជាចុងភៅម្នាក់ ធ្វើម្ហូបឲ្យកម្មករចិន ដោយទទួលបានប្រាក់ខែ២០០ដុល្លារអាមេរិកក្នុងមួយខែ។ ចំណែកកូនប្រសារបស់លោក បានឈប់នេសាទត្រី មកធ្វើជាកម្មករសំណង់ឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន ដោយរកចំណូលបានប្រហែល១២ដុល្លារក្នុងមួយថ្ងៃ។
លោក ប៉ោង ឡាត មានប្រសាសន៍ថា ស្ពាននេះនឹងជួយសម្រួលការធ្វើដំណើររបស់ក្រុមគ្រួសារ និងអ្នកភូមិដោយមិនបាច់ប្រើប្រាស់សាឡាង និងធ្វើដំណើរទៅឆ្ងាយ។
លោកបានថ្លែងប្រាប់VOAនៅផ្ទះរបស់លោកថា៖
«យើងឆ្លងស្ពានទៅដល់ពេទ្យស្ទឹងត្រង់តែម្ដង»។
លោកបន្តថា លោកបានស្វាគមន៍ឱកាសសម្រាប់ការងារនៅក្រុមហ៊ុនចិន ប៉ុន្តែមានការផ្ដល់សំណងតិចតួចសម្រាប់ដីរបស់លោកដែលបានបាត់បង់។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ប៉ោង ឡាត មិនបានដឹងតម្លៃរបស់ស្ពាននេះទេ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំអត់ដឹងទេ(តម្លៃស្ពាន) ដឹងតែចិនធ្វើ។ គេថ្នាក់លើ ស្រេចតែគេថ្នាក់លើ យើងអត់ដឹងទេ។ យើងប្រជាជន (អត់ដឹងទេ)។ ទាល់ខ្ចីលុយគេមកធ្វើ អញ្ចឹងទេវាអត់កើតទេ»។
កូនស្រីរបស់លោក ប៉ោង ឡាត គឺអ្នកស្រី ឡាត ស៊ាងលី អាយុ៣២ឆ្នាំ ដែលមានកូន៣នាក់ មានប្រសាសន៍ថា ការចូលមករបស់កម្មករចិនបានផ្លាស់ប្ដូរតំបន់នេះ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីបារម្ភអំពីអនាគត។
អ្នកស្រីដែលធ្វើជាចុងភៅសម្រាប់កម្មករចិន មានប្រសាសន៍ថា៖ «មកច្រើនពេក មកចូលប្រទេសខ្មែរច្រើនពេក យូរៗទៅ ខ្មែររកកន្លែងនៅគ្មានទេ»។
ប្ដីរបស់អ្នកស្រី គឺលោក សឿន ស៊ាប ដែលធ្លាប់ជាអ្នកនេសាទត្រី បានធ្វើការជាកម្មករសំណង់ឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន។
ក្នុងទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាន់តែខិតជិតទៅរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំង ហើយគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ធំៗជាច្រើនលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ត្រូវបានសាងសង់នៅតាមជនបទទូទាំងប្រទេស ក្រោមកម្ចីរបស់ចិន។ ចំណែកការវិនិយោគធំៗរបស់ចិន បានហូរចូលទៅក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យក្នុងទីប្រជុំជន និងក្នុងតំបន់សមុទ្រ ជាពិសេសក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ។
នៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ក៏មានកំណើនអ្នករកស៊ីចិន និងជនជាតិចិនយ៉ាងគំហុកផងដែរ។ នៅក្នុងខេត្តមួយនេះ មានការរីកដុះដាលយ៉ាងខ្លាំងនូវសំណង់អគារចិន កាស៊ីណូ ភោជនីយដ្ឋាន ផ្សារ និងការរកស៊ីផ្សេងៗ។
ស្ថានទូតចិនកាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩ បានបង្ហោះសារនៅលើប្រព័ន្ធសង្គមហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនថា ប្រទេសចិនបានកសាងផ្លូវចំនួន៣១ខ្សែ និងស្ពានចំនួន៨ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានប្រវែងសរុបជាង៣ពាន់គីឡូម៉ែត្រ។ ប៉ុន្តែមិនបានបញ្ជាក់អំពីទំហំបំណុលសរុបសម្រាប់គម្រោងទាំងនោះទេ។
ក្នុងភូមិក្ដុលកណ្ដាល ប្រជាជនរាប់ពាន់នាក់បានទទួលរងផលប៉ះពាល់នៃគម្រោងនេះ ដោយសារមានការពិភាក្សាយោបល់តិចតួច ឬក៏មិនមានការពិភាក្សាទាល់តែសោះ។ នេះបើយោងតាមអ្នកភូមិ។ ដូចគ្នាផងដែរ សាធារណជនមិនមានឥទ្ធិពលទៅលើការសម្រេចចិត្តរបស់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការទទួលយកកម្ចីរាប់ពាន់លានដុល្លារពីប្រទេសចិន ដើម្បីអភិវឌ្ឍគម្រោងនានានោះទេ។
តួយ៉ាងដូចគម្រោងផ្លូវល្បឿនលឿនពីភ្នំពេញទៅខេត្តព្រះសីហនុ ដែលកំពុងរីកដុះដាលជាមួយការវិនិយោគរបស់ចិនយ៉ាងសម្បើម កំពុងត្រូវបានសាងសង់ ដែលមានតម្លៃទៅដល់១,៩ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ ប្រជាជនកម្ពុជារាប់សិបគ្រួសារដែលរងផលប៉ះពាល់ដោយសារគម្រោងនេះ បានតវ៉ាដើម្បីទាមទារសំណងល្អប្រសើរ។
កម្ពុជាស្ថិតក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ខ្ពស់នៃបំណុលចិន
ការស្រាវជ្រាវមួយរកឃើញថា កម្ពុជាគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសដែលខ្ចីបុលរបស់ប្រទេសចិនច្រើនជាងគេមួយនៅទូទាំងពិភពលោក ហើយជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសក្រីក្រ ដែលបានបង្កើនបំណុលយ៉ាងលឿន ដោយមានការប្រាក់ខ្ពស់ ឬក៏លក្ខខណ្ឌកម្ចីដែលមិនមានតម្លាភាព។
របាយការណ៍ដែលត្រូវបានចេញផ្សាយដោយវិទ្យាស្ថាន Kiel Institute ក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ កាលពីខែកក្កដា បានប៉ាន់ប្រមាណថា ប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតក្នុងលំដាប់ទី៦ក្នុងចំណោមប្រទេស៥០ ដែលជំពាក់បំណុលច្រើនទៅប្រទេសចិន ដោយគិតទាំងកម្ចីផ្លូវការរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ និងបំណុលឯកជន។ របាយការណ៍បញ្ជាក់ថា ទីក្រុងភ្នំពេញបានជំពាក់បំណុលចិនប្រហែល៣០ភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប កាលពីឆ្នាំ២០១៨ ដែលមានតម្លៃប្រហែល២៤,៤ពាន់លានដុល្លារ។
អ្នកស្រាវជ្រាវលើកឡើងថា ប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសក្នុងទ្វីបអាស៊ី ដូចជាប្រទេសឡាវ និងប្រទេសកៀហ្ស៊ីស៊ីស្ថាន (Kyrgyzstan) មានសេដ្ឋកិច្ចតូចនៅឡើយ ហើយមានទីតាំងភូមិសាស្ត្រស្ថិតនៅជិតប្រទេសចិន ដែលងាយនឹងរងគ្រោះដោយសារបំណុលចិន។
លោក អ៊ា សុផល សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូត និងកិច្ចការអន្តរជាតិនៅមហាវិទ្យាល័យ Occidental ទីក្រុងLos Angelesរដ្ឋCaliforniaសហរដ្ឋអាមេរិក ប៉ុន្តែមិនមែនជាអ្នកស្រាវជ្រាវលើរបាយការណ៍នេះទេ បានថ្លែងប្រាប់VOAថា៖ «វាជាលុយច្រើនណាស់ដែលខ្ចីពីប្រទេសមួយ។ ប្រទេសចិនមានឥទ្ធិពលច្រើនណាស់»។
លោកបន្ថែមថា៖ «អ្នកមិនចង់ខ្ចីលុយពីប្រទេសមួយច្រើនបែបនេះ។ វាដូចជាការដាក់ស៊ុតទាំងអស់ចូលទៅក្នុងកន្ត្រកតែមួយ ឬក៏ដូចជាសុភាសិតរបស់អាហ្វ្រិកមួយនិយាយថា ប្រសិនបើអ្នកពឹងផ្អែកលើហោប៉ៅលុយរបស់អ្នកណាម្នាក់ អ្នកប្រាកដជាដើរតាមផ្លូវណា ដែលគេដើរ»។
«កម្ពុជាអាចខ្ចីបន្តទៀត»
យោងតាមព្រឹត្តិបត្រស្ថិតិបំណុលសាធារណៈរបស់កម្ពុជារៀបចំដោយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ គិតត្រឹមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩ ប្រទេសកម្ពុជាជំពាក់បំណុលក្រៅប្រទេសសរុបប្រមាណ៧,២ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក។ ប្រហែល៤៩ភាគរយ គឺជាបំណុលជំពាក់ប្រទេសចិន។ តាមរបាយការណ៍នោះ កម្ពុជាអាចនឹងបន្តខ្ចីបរទេសដល់ប្រហែល១២,៦ពាន់លានដុល្លារ នៅឆ្នាំ២០២៣។
លោក ប៉ែន ធីរ៉ុង អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ និងគ្រប់គ្រងបំណុលនៃក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ បានថ្លែងប្រាប់VOAថា ប្រទេសកម្ពុជានៅមានលទ្ធភាពខ្ចីបន្ថែមទៀត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «វានៅទំហំជា space [ចន្លោះ] របស់វានៅធំ ដែលយើងអាចខ្ចីបន្តទៀតបាន ហើយអាចខ្ចីធំជាងមុនទៀតបានសម្រាប់វិស័យអាទិភាពរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល គឺវិស័យអាទិភាពទ្រទ្រង់ចិរភាពកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរយៈពេលវែង»។
លោកបន្ថែមថា កម្ចីដែលជំពាក់ចិន ជាកម្ចីរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ ដោយមិនបញ្ចូលកម្ចីឯកជននោះទេ។ កម្ចីនេះស្ថិតក្នុងទំហំប្រហែល១៤ភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់កម្ពុជា ដែលលោកថាអាចគ្រប់គ្រងបាន។
ឆ្លើយតបនឹងការស្រាវជ្រាវរបស់វិទ្យាស្ថាន Kiel Institute នៅប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ មន្ត្រីជំនាញខាងបំណុលរូបនោះមានប្រសាសន៍ថា៖
«តួលេខ២៥ភាគរយ[បំណុលធៀបនឹងផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប] ខ្ញុំមិនដឹងថាគាត់យកស្អីទៅចែកនឹងស្អីទេ។ ប្រាកដហើយចែកជាមួយ GDP ប៉ុន្តែមិនដឹងថាបំណុលហ្នឹង បូកជាមួយវិស័យឯកជនឬអត់ ប៉ុន្តែដូចខ្ញុំជម្រាបខាងដើម នៅក្នុងការគ្រប់គ្រងបំណុល យើងគ្រប់គ្រងបំណុលសាធារណៈ»។
VOA មិនអាចសុំការឆ្លើយតបពីអ្នកស្រាវជ្រាវនៃរបាយការណ៍នោះ ដើម្បីសុំការអត្ថាធិប្បាយបន្ថែមបានទេ។
របាយការណ៍បញ្ជាក់បន្ថែមថា កម្ចីរបស់ប្រទេសចិនទៅប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ ស្ថិតក្នុងភាពលាក់បាំង ដោយសារកង្វះព័ត៌មាន។
រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកបានព្រមានប្រទេសនានាប្រឆាំងនឹងការជំពាក់បំណុលច្រើនទៅប្រទេសចិន ក្រោមយុទ្ធសាស្ត្រផ្លូវមួយខ្សែក្រវាត់មួយនៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធថ្នាក់តំបន់ក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំរបស់ចិន។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បាននិយាយថា យុទ្ធសាស្ត្រនេះគឺជាអន្ទាក់បំណុល ហើយអាចនាំឲ្យប្រទេសទាំងនោះ បាត់បង់នូវការគ្រប់គ្រងលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធសំខាន់ៗ ដោយសារម្ចាស់បំណុលអាចរឹបអូសយក ប្រសិនបើមិនអាចសងបំណុល ដូចជាប្រទេសស្រីលង្កា ដែលក្រុងប៉េកាំងបានគ្រប់គ្រងផែសំខាន់របស់ប្រទេសនោះ។
ស្ថានទូតចិនប្រចាំនៅកម្ពុជា មិនបានឆ្លើយតបនឹងសំណួរដែលVOAបានសាកសួរតាមរយៈសារអេឡិចត្រូនិក ឬអ៊ីមែលនោះទេ។
ក្នុងខែកក្កដា កាសែត Wall Street Journal ដ៏ល្បីឈ្មោះរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក បានផ្សាយរបាយការណ៍មួយថាប្រទេសចិនបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីអាចមានលទ្ធភាពចូលទៅប្រើប្រាស់មូលដ្ឋានទ័ពសមុទ្ររាមរបស់កម្ពុជាក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ។ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកក៏បានបង្ហាញក្តីបារម្ភលើបញ្ហានេះផងដែរ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបដិសេធយ៉ាងដាច់អហង្ការថាមិនមានការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងបែបនេះឡើយ។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង ក៏បានបដិសេធថាខ្លួនមិនមានបំណងប្រើប្រាស់កម្ពុជាសម្រាប់មូលដ្ឋានទ័ពនោះទេ។
កម្ចីចិនគ្មានលក្ខខណ្ឌភ្ជាប់ជាមួយ
ក្នុងកម្ចីបរទេសនេះ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានថ្លែងថា ប្រទេសចិនបានផ្ដល់កម្ចី ឬជំនួយ ដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌអ្វីភ្ជាប់នោះទេ។ ចំណែកប្រទេសលោកខាងលិច បានផ្ដល់កម្ចីតូចតាច តែភ្ជាប់ជាមួយលក្ខខណ្ឌក្នុងការចំណាយ។
លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានថ្លែងថា កម្ពុជានឹងមិនធ្លាក់ចូលក្នុងអន្ទាក់បំណុលចិនឡើយ។
លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងក្នុងវេទិកាមួយក្នុងទីក្រុងតូក្យូប្រទេសជប៉ុន កាលពីខែឧសភាថា៖ «ខ្ញុំអាចបញ្ជាក់បានថា មិនដល់កម្រិតនោះទេ។ ប៉ុន្តែរឿងប្រទេសដទៃ មិនមែនគ្រាន់តែប្រទេសខ្លះជំពាក់បំណុលគេរហូតទៅដល់២០០ ភាគរយ ៣០០ ភាគរយ ឬ៥០០ ភាគរយនៃផលិតផលសរុបក្នុងស្រុក GDP ប៉ុន្តែមិនមែនបានជំពាក់ចិនឯណា។ វាមិនមែនជាអន្ទាក់របស់ចិនទេ។ ប្រទេសខ្លះអត់ទាំងជំពាក់ចិនផង ប៉ុន្តែជំពាក់តាំងពីមុនពេលដែលចិនមាននយោបាយផ្លូវនិងខ្សែក្រវាត់ឯណោះ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «យើងរក្សាបាននូវអធិបតេយ្យរបស់យើងនៅក្នុងការខ្ចី គឺយើងខ្ញុំខ្ចីទៅតាមគម្រោងដែលយើងខ្ញុំត្រូវការប៉ុណ្ណោះ ហើយចិនគោរពនូវការសម្រេចរបស់យើង។ នេះគឺជាចំណុចទីមួយដែលខ្ញុំសូមគូសបញ្ជាក់ថា ចិនមិនបានបង្ខំឲ្យយើងធ្វើនេះ ឬធ្វើនោះទេ។ ប៉ុន្តែចិនបានគោរពនូវការសម្រេចចិត្តរបស់យើង តើប្រើប្រាស់ឥណទានដែលយើងខ្ចីនេះយកទៅធ្វើអ្វី»។
បារម្ភខ្លាចសងគេមិនរួច
ប្រជាជនខ្លះនៅក្នុងភូមិក្តុលកណ្តាល បាននិយាយថា ពួកគេបានដឹងថាប្រទេសកម្ពុជាបានជំពាក់បំណុលកាន់តែច្រើនទៅប្រទេសចិន ដើម្បីយកមកសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដូចជាស្ពានដែលនៅជិតពួកគេ។ ប៉ុន្តែពួកគេមានការប្រុងប្រយ័ត្ន មិនរិះគន់រដ្ឋាភិបាលនោះទេ។
លោក ប៉ោង ឡាត បានថ្លែងថា៖ «បារម្ភដែរ មិនដឹងធ្វើម៉េច។ បារម្ភចេះបារម្ភហើយ យើងប្រជាពលរដ្ឋ ក្រោមគេ។ បារម្ភខ្លាចសងគេមិនរួចវិញ»។
យុវជនម្នាក់ ឈ្មោះ ហួត ដាលីន អាយុ២៦ឆ្នាំ ដែលរស់នៅក្បែរស្ពាននោះដែរ មានប្រសាសន៍ថាលោកបានធ្វើជាជាងផ្សាដែកឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន ដោយរកបានចំណូលបានជាង៥០០ដុល្លារក្នុងមួយខែ។ លោកហាក់ស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការបញ្ចេញយោបល់លើបញ្ហាទាក់ទងនឹងប្រទេសចិន បើទោះជាលោកបានដឹងព័ត៌មាននៃកម្ចីរបស់ចិននៅប្រទេសមួយចំនួនដែលមានការលើកឡើងជាជា«អន្ទាក់បំណុល»ហើយអាចជាការរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិណាមួយ ប្រសិនបើមិនអាចសងបាន។
លោក ហួត ដាលីន ដែលប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក បានថ្លែងប្រាប់VOAនៅផ្ទះរបស់លោកថា៖ «បងឯងដឹងស្រុកយើងឥឡូវហើយ។ និយាយទៅខ្លាចខុស»។
លោកបានថ្លែងបែបនេះនៅមុខឪពុកម្តាយរបស់លោក ដែលស្ងាត់ស្ងៀម មិនហ៊ានបញ្ចេញយោបល់។
លោកបន្ថែមថា៖ «ឃើញថាខ្ចីលុយហ្នឹង គិតថាស្រួល។ វាមិនភ្លឺទៅឲ្យលុយយើងខ្ចីហើយ មិនបានប្រយោជន៍ទៅវាវិញទេ»។
ប៉ុន្តែម្តាយរបស់លោក គឺអ្នកស្រី ហ៊ាម គីមសួរ អាយុ៥០ឆ្នាំ ដែលមានកូន២នាក់ ធ្វើការឲ្យក្រុមហ៊ុនចិន យល់ថាអ្នកស្រីអាចពង្រីកមុខរបរបន្ថែម ដូចជាលក់អាហារ និងគ្រឿងចាប់ហួយតូចមួយខាងមុខផ្ទះ ក្រោយស្ពាននេះសង់ហើយ ដោយសារអាចមានមនុស្សច្រើនឆ្លងកាត់៕
