ភ្នំពេញ — ភ្លាមៗក្រោយការពីការបោះឆ្នោតជាតិនៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានកោះអញ្ជើញតំណាងគណបក្សទាំង ១៩ផ្សេងទៀត ដែលបានចូលរួមប្រកួតប្រជែងមកជួបប្រជុំគ្នា នៅវិមានសន្តិភាព ហើយលិខិតមួយច្បាប់ ក៏បានទៅដល់ខុទ្ទកាល័យដ៏ប្រណិតក្បែរផ្សារអូឡាំពិក របស់លោក សុខ សុវណ្ណវឌ្ឍនាសាប៊ុង ប្រធានគណបក្សខ្មែរក្រោកផងដែរ។
គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទើបនឹងបានឈ្នះអាសនៈទាំងអស់ចំនួន ១២៥ នៅរដ្ឋសភា ដោយសារតែអវត្តមានគូប្រជែងដ៏សំខាន់ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលដាក់ឱ្យនៅក្រៅច្បាប់ ៨ខែមុនបោះឆ្នោត។
ក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយ នៅក្នុងបន្ទប់ការិយាល័យរបស់លោក ដែលមានជញ្ជាំងបិទដោយការ៉ូពណ៌មាសនិងគ្រឿងសង្ហារិមដ៏ឆើតទាក់ភ្នែក អ្នកនយោបាយ វ័យ៤៦ឆ្នាំ ដែលបានអះអាងអំពីវិធីធ្វើ «នយោបាយថ្មី» តាមបែបផែន «វិទ្យាសាស្ត្រ» បាននិយាយប្រាប់ VOA យ៉ាងដូច្នេះថា៖
«ទាល់តែទៅបានដឹង។ យើងស្មានតែគាត់អញ្ជើញយើងទៅឱ្យយោបល់គាត់នៅកន្លែងហ្នឹងទេ។ បាទអត់ដឹងទេ។ ទាល់តែទៅដល់បានដឹងថា គាត់ចង់បង្កើតឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាអ៊ីចឹង។ បើគ្រប់គ្នាអ្នកអញ្ជើញចូលរួមឯកភាព យើងអាចចាត់ចែងបានអ៊ីចឹង»។
គណបក្សខ្មែរក្រោករបស់លោក សុខ សុវណ្ណវឌ្ឍនាសាប៊ុង ទទួលបានការគាំទ្រត្រឹមតែ ២ម៉ឺនសំឡេងក្នុងចំណោមសន្លឹកឆ្នោត បានការជាង៦លានសន្លឹកប្រកាសដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប.)។
គណបក្សខ្មែរក្រោករបស់លោកបានបង្កើត ៩០ថ្ងៃ មុនការបោះឆ្នោតដែលអតីតគណបក្សប្រឆាំង និងសហគមន៍អន្តរជាតិ រួមមានសហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប និងជប៉ុន មើលឃើញថា ខ្វះភាពសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ តែលោកបានបដិសេធការណ៍ដែលថា រូបលោកនិងគណបក្សបានទទួលការទំនុកបម្រុងរៀបចំ ដោយគណបក្សកាន់អំណាចដើម្បីចូលរួមបង្គ្រប់កិច្ច។
ជាលទ្ធផល គណបក្សខ្មែរក្រោករបស់លោក សុខ សុវណ្ណវឌ្ឍនាសាប៊ុង បានស្ថិតក្នុងចំណោមគណបក្សទាំង ១៦ ដែលប្រកាសចូលរួមក្នុង «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់» ដែលបូករួមទាំងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាផងដែរ។ ក្រៅតែពីបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គណបក្សទាំងអស់ ១៥គណបក្សបូកសំឡេងចូលគ្នា បានសរុបប្រមាណ ១លាន ២ម៉ឺនសំឡេង។
ការបង្កើត «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» ត្រូវកំណត់ដោយព្រះរាជក្រឹត្យ ហើយបក្សជាសមាជិករបស់ក្រុមប្រឹក្សានេះ ត្រូវចាត់តាំងប្រតិភូពីររូប ដែលម្នាក់មានងារស្មើ «ទេសរដ្ឋមន្ត្រី» និងម្នាក់ទៀតមានងារស្មើ «រដ្ឋមន្ត្រី»។ បក្សនីមួយៗត្រូវឆ្លាស់វេនគ្នាឡើងធ្វើប្រធានមួយខែម្ដងៗ ហើយការអញ្ជើញមន្ត្រីរដ្ឋមកបំភ្លឺត្រូវមានការឯកភាពពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
លោក សុខ សុវណ្ណវឌ្ឍនាសាប៊ុង បានលើកឡើងថា សមាជិកនៃឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សានេះ មានសិទ្ធិចុះធ្វើបេសកកម្មរបស់ខ្លួនដោយឯករាជ្យ ដោយមានជំនួយពីលេខាធិការដ្ឋាន និងប្រើប្រាស់កញ្ចប់ថវិកាជាតិ ដើម្បីបំពេញភារកិច្ចប្រមូលទិន្នន័យស្រាវជ្រាវ និងចងក្រងជារបាយការណ៍ ដាក់ជូននាយករដ្ឋមន្ត្រី។
អស់២០ខែកន្លងផុតទៅ ការងាររបស់ស្ថាប័នថ្មីនេះ ត្រូវបានលោក សុខ សុវណ្ណវឌ្ឍនាសាប៊ុង វាយតម្លៃថា បានដំណើរការទៅដោយមាន «ប្រសិទ្ធភាព» ហើយបក្សថ្មីរបស់លោក ស្ថិតក្នុងចំណោមបក្សជាសមាជិកដែលសកម្មជាងគេ ក្នុងការចុះមូលដ្ឋានកោះហៅមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលមកបំភ្លឺ និងការធ្វើអន្តរាគមន៍លើទំនាស់ នៅមូលដ្ឋានដែលមានដូចជាបញ្ហាដីធ្លី។
«យើងមានសិទ្ធិត្រឹមតែប្រាប់នាំពាក្យ នាំបញ្ហានាំការណ៍ពិត បានន័យថា ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាជាអូរមួយដែលកន្លងមកអូរហ្នឹង វាតែងតែស្ទះដោយសារតែក្នុងបក្សតែមួយ មន្ត្រីចរិតដដែល។ អ៊ីចឹងបញ្ហារបស់ប្រជាជនមិនបានទៅដល់ថ្នាក់ដឹកនាំឱ្យគាត់បានដឹងទេ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកវិភាគនានាបានបញ្ចេញទស្សនៈចម្រុះគ្នាអំពីវត្តមាននៃស្ថាប័ននយោបាយថ្មីៗនេះ។
អ្នកស្រីបណ្ឌិត AstridNorén-Nilsson អ្នកជំនាញកិច្ចការកម្ពុជានៅសាកលវិទ្យាល័យ Lundប្រទេសស៊ុយអែត បានយល់ឃើញថា ការបង្កើតឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាថ្មីនេះជាជម្រើសមួយរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដើម្បីបង្កើនធម្មានុរូបភាព ឬភាពស្របច្បាប់សម្រាប់រដ្ឋបាលឯកបក្សក្រោយបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៨ ដោយបង្កើតច្រកចេញចូលជាផ្លូវការមួយ សម្រាប់បក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលបញ្ចេញមតិលើការតាក់តែង និងអនុវត្តគោលនយោបាយសាធារណៈរបស់រដ្ឋ។
«វាបាននាំមកនូវរូបមន្តដែលមិនថ្មីមិនចាស់មួយបែបនៃនយោបាយមានចរិតស្រុះស្រួលគ្នា ដើម្បីធ្វើបដិកម្មតទល់នឹងការងើបឡើងវិញ នៅគ្រាណាមួយនៃនយោបាយមានចរិតប្រទាំងប្រទើសគ្នា។យ៉ាងណាក៏ដោយ វាមិនទាន់ទំនងជាសម្រេចបាននៅឡើយទេ ដោយ[នយោបាយប្រទាំងប្រទើសគ្នា]នេះធ្លាប់មាន ហើយនៅតែបន្តកើតមាន»។
អ្នកស្រាវជ្រាវរូបនេះបានប្រាប់ VOA បន្តតាមសារអេឡិចត្រូនិកក្នុងន័យដើម យ៉ាងដូច្នេះថា៖
«វាហាក់ដូចនៅឆាប់ពេកដើម្បីទៅបរិយាយថា ក្នុងរយៈពេលវែង[រូបមន្ត]នេះ នឹងក្លាយជាប្រភពនៃការប្រមូលចងក្រងបក្សជំទាស់នានាឱ្យទៅជាក្រុមអ្នកឱ្យទឹកជួយរដ្ឋាភិបាល»។
លោកបណ្ឌិត អៀ សុផល អ្នកជំនាញវិជ្ជាការទូតនិងកិច្ចការសាកលក្នុងមហាវិទ្យាល័យ Occidentalសហរដ្ឋអាមេរិក បានឱ្យដឹងថា ក្នុងរយៈពេលខ្លី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បាននិងកំពុងប្រើប្រាស់វត្តមាននៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានេះ ជាមធ្យោបាយពង្រឹងធម្មានុរូបភាពនៃរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក និងជាកញ្ចក់ឆ្លុះដំណើរប្រព្រឹត្តនៃរដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលវែង គឺអនាគតប្រជាធិបតេយ្យមួយនឹងត្រូវប៉ះពាល់។
លោកសរសេរថា៖ «នៅក្នុងរយៈពេលវែងលោក [ហ៊ុន សែន] នឹងអាចយកពួកគេចេញមក ដើម្បីបន្សាបធម្មានុរូបភាព (ឬតម្លៃនៃវត្តមានជាក់ស្ដែង) របស់ក្រុមប្រឆាំងពិតប្រាកដ។ នៅលើមុខព្រួញនយោបាយអ្វីដែលលោក[នាយករដ្ឋមន្ត្រី]ចង់សម្រេចបាននោះ គឺការរក្សាឥទ្ធិពលដឹកនាំប្រទេសកម្ពុជាដោយឥតមានគូប្រជែង»។
លោកបណ្ឌិត អៀ សុផល មើលមិនឃើញពីប្រសិទ្ធភាព និងសារៈសំខាន់នៃស្ថាប័ននេះទេ។
«ខ្ញុំរកមិនឃើញតឹកតាងដែលបង្ហាញនូវសារៈសំខាន់នៃស្ថាប័ននេះទេ តាំងតែឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានេះត្រូវបានបង្កើតនៅឆ្នាំ២០១៨។ ការណ៍នេះមើលទៅហាក់ដូចជារូបទីងមោង ដេញចាបដែលហាក់ដូចជាចង់ដេញឱ្យចាបខ្លបខ្លាច និងចេញឆ្ងាយ។ តែនៅទីបំផុតទៅ មិនអាចបន្លាចនរណា សូម្បីតែម្នាក់ក្នុងបក្សកាន់អំណាច។ តើអាចបន្លាចបានយ៉ាងដូចម្ដេចទៅ បើស្ថាប័ននេះត្រូវបានបង្កើតដោយបក្សកាន់អំណាចហ្នឹង»។
អ្នកជំនាញដើមកំណើតខ្មែររស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិករូបនេះ បានបន្តថា បើទោះជាមានការរកឃើញរបស់ «ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះយោបល់» អំពីភាពអសកម្ម ឬមិនប្រក្រតីមួយចំនួន ក្នុងដំណើរប្រព្រឹត្តនៃរដ្ឋបាលជាតិ ក៏ការរកឃើញទាំងនោះមានម្ដងៗ ត្រូវបានស្ថាប័នរដ្ឋចេញមុខការពារ។
លោកបណ្ឌិត អៀ សុផល លើកឡើងជាឧទាហរណ៍អំពីការណ៍ដែលលោក សុខ សុវណ្ណវឌ្ឍនាសាប៊ុង ចេញអន្តរាគមន៍ចោទសួរអំពីបញ្ហានិស្សិត វ័យ២០ឆ្នាំម្នាក់ ប្រឡងជាប់សាលាចៅក្រមតែត្រូវបានលោកទេសរដ្ឋមន្ត្រី ឱម យ៉ិនទៀង នៃអង្គភាពប្រឆាំងអំពីពុករលួយចេញមុខការពារ។
តួនាទីមុខងារភារកិច្ចរបស់ «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» បាននាំឱ្យមានភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឹងរដ្ឋសភា ដែលត្រូវគ្របដណ្ដប់និងត្រួតពិនិត្យការអនុវត្តការដឹកនាំរដ្ឋរបស់រដ្ឋាភិបាល។
ប៉ុន្តែ រដ្ឋសភាបច្ចុប្បន្នដែលមានតែគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ហាក់មានក្ដីពិបាកក្នុងការត្រួតពិនិត្យទៅលើរដ្ឋាភិបាលនៃគណបក្សដូចគ្នា ដែលនាំឱ្យ «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» ក្លាយជាស្ថាប័នមួយ ដែលមកបំពេញបន្ថែម។ នេះជាការលើកឡើងរបស់លោក គង់ ម៉ូនីកា ប្រធានគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរដែលជាបក្សសមាជិកមួយទៀត។
ប្រធានបក្សរូបនេះជាកូនប្រុសពៅរបស់លោក គង់ គាំ អតីតមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់បក្សសង្គ្រោះជាតិ ហើយបក្សរបស់លោក ត្រូវបានបង្កើតមុនពេលបោះឆ្នោតបន្តិចប៉ុណ្ណោះ និងទទួលបានសម្លេងគាំទ្រ ២១ម៉ឺនសំឡេងស្ថិតក្នុងលំដាប់បក្ សដែលមានសម្លេងគាំទ្រច្រើនជាងគេ បន្ទាប់ពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងចំណោមបក្សសមាជិកទាំង ១៦ក្នុងស្ថាប័ននេះ។
លោកគង់ ម៉ូនីកាបន្ថែមថា៖ «បើទោះជាយន្តការនេះត្រូវបានរៀបចំឡើង ក្នុងរូបភាពជានយោបាយរបស់គណបក្សកាន់អំណាចក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែ យើងមិនទោមនស្សមិនទុទិដ្ឋិនិយមថា ការចូលរួមក្នុងយន្តការក្រៅសភាហ្នឹង វាជាការចូលទៅបំពេញភាពស្របច្បាប់ ឬក៏ចូលទៅលម្អប្រជាធិបតេយ្យតាមការចង់បានរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះទេ»។
លោកប្រធានបក្ស គង់ ម៉ូនីកា បានបន្ថែមប្រាប់ VOA យ៉ាងដូច្នេះទៀតថា៖ «យន្តការឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាហ្នឹងយ៉ាងហោចណាស់ វាបានជួយជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្លះដែរ។ វាមិនអត់ទាំងស្រុងនោះទេ។ បាទ វាគ្រាន់បើជាងអត់តែម្ដង»។
កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៩ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានសម្ដែងការមិនពេញចិត្តម្ដងរួចមកហើយចំពោះ «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» ដោយសារសមាជិកខ្លះនៃស្ថាប័ននេះហាក់ដើរហួសតួនាទីក្នុងការកោះហៅរដ្ឋមន្ត្រី និងការជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការនគរបាល និងយោធាជាដើម។ នេះបើយោងតាមការផ្សាយរបស់វិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ RFI នាគ្រានោះដែលបានដកស្រង់សម្ដីលោក ផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល។
វិទ្យុបារាំងដែលផ្សាយជាខេមរភាសានេះ ក៏បានរាយការណ៍បន្ថែមទៀតថា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនាគ្រានោះ បានបង្ហាញចេតនាមិនចង់បន្តអាណត្តិនៃ «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» ក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០២៣នោះទេ។
ប៉ុន្ដែ គោលជំហររបស់លោក ហ៊ុន សែន ហាក់ប្រែប្រួល ៦ខែក្រោយមកពេលដែលលោកចូលរួមសន្និបាតមួយ កាលពីដំណាច់ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ របស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានេះ ដោយលោកបានសរសើរស្ថាប័ននេះថាបំពេញតួនាទីល្អជាងរដ្ឋសភា ដែលមានបក្សជំទាស់ទៅទៀត ហើយលោកថាចង់បន្តអាណត្តិស្ថាប័ននេះ ក្រោយឆ្នាំ២០២៣ តទៅមុខទៀត។
«ខ្ញុំសុខចិត្តទទួលយកយោបល់នៃគណបក្សនយោបាយ ដែលមានយោបល់ខុសគ្នា មានចំណុចខុសគ្នាប្រសើរ ជាជាងទទួលបទបញ្ជាពីបរទេសឲ្យយើងធ្វើនេះ ឬធ្វើនោះ»។
លោក ហ៊ុន សែន បានបន្ថែមនៅអង្គសន្និសីទដដែល ដោយបញ្ជាក់ពីឯករាជ្យភាពរបស់បក្សជាសមាជិកទាំងអស់។ លោកថា៖ «បើទោះបីថាស្ថានភាពពហុបក្សមិនមាននៅក្នុងសភាក៏ប៉ុន្តែស្ថានភាពពហុបក្សនេះបែរជាមកកៀកនឹងក្បាលម៉ាស៊ីននៃអង្គការនិតីប្រតិបត្តិតែម្តង។ចំណុចនេះបានក្លាយទៅជាវប្បធម៌នៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៃបណ្តាបក្សនយោបាយដែលវាមិនចាំបាច់ ទាល់តែជេរប្រទេចផ្តាសាគ្នាបានហៅថាជាបក្សប្រឆាំងនោះទេ»។
គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានអវត្តមានពីប្រទេសកម្ពុជាក្រោយពីតុលាការរំលាយនៅចុងឆ្នាំ ២០១៧ តាមបណ្តឹងរបស់គណបក្សពីរដែលបច្ចុប្បន្នមានតួនាទីនៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សានេះដែរនោះ គឺគណបក្សយុវជនកម្ពុជា និងគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ អតីតគណបក្សប្រឆាំងនោះតែងតែផ្តោតលើបញ្ហាពុករលួយ និងបក្សពួកនិយមក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល និងតុលាការបញ្ហាជនអន្តោប្រវេសន៍ បញ្ហាព្រំដែន និងពលករចំណាកស្រុកជាដើម។
លោក សុន ឆ័យ អតីតសមាជិករដ្ឋសភាខាងបក្សជំទាស់អស់ ២៤ឆ្នាំ មកទល់នឹងឆ្នាំ ២០១៧ បានលើកឡើងថា បើចង់បានធាតុចូលពិតមែន រដ្ឋាភិបាលគួរតែប្រមែប្រមូលអ្នកជំនាញលើវិស័យនីមួយៗពីស្ថាប័នរដ្ឋ ឯកជន និងសង្គមស៊ីវិល មកធ្វើការជាមួយខ្លួន ដោយឯករាជ្យ ជាជាងបង្កើតស្ថាប័ននយោបាយថ្មីមួយនេះ។
លោកបានប្រាប់ VOA ថា៖ «ការបង្កើតឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់នេះ ខ្ញុំមិនដឹងបង្កើតធ្វើអ្វីផង និយាយមែនទែនទៅ។ នេះគ្រាន់តែជាការងារនយោបាយមួយ ដើម្បីបន្លប់ភាពពិតថាប្រទេសកម្ពុជាមិនមានបក្សប្រឆាំង និងមានបក្សតែមួយនោះបាទ»។
អតីតអ្នកតំណាងរាស្ត្ររូបនេះបានលើកឡើងបន្ថែមថា ការអនុញ្ញាតឱ្យមាន «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះយោបល់» ត្រួតពិនិត្យកិច្ចការរដ្ឋាភិបាលនេះ កាន់តែបន្ថយនិងបន្សាបប្រសិទ្ធភាព និងសកម្មភាពការងាររបស់រដ្ឋសភារបស់ជាតិដែលមានស្រាប់ តែបច្ចុប្បន្នមានតែមួយគណបក្ សនិងមិនដែលឃើញហ៊ានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលមកពីគណបក្សរបស់ខ្លួនទេ។
«ដើម្បីឱ្យវាមានការអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឱ្យបានត្រឹមត្រូវហ្នឹង គឺត្រូវមាន Checkand Balance តុល្យភាពនៃអំណាច គឺទាល់តែមានការព្រួយបារម្ភ ការកោតខ្លាច[សភា]ខ្លះពីនីតិប្រតិបត្តិ។ ដល់តែរដ្ឋាភិបាលធ្វើអ្វីតាមតែចិត្ត ដោយគ្មានបារម្ភពីនរណា ទោះបីមានក្រុមតូចមួយគ្រាន់តែសួរនាំអីបន្តិចបន្តួចហ្នឹង ថាជាការបង្ហាញពីតម្លាភាព ពីការទាមទារឱ្យអនុវត្តភាពត្រឹមត្រូវ ក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេស ដូចជាមិនទាន់ឃើញមានតាមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះយោបល់នេះទេ បាទ»។
ម៉ូដែលគំរូស្រដៀងគ្នានឹង «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» នេះ ធ្លាប់មានស្រដៀងៗគ្នាពីមុនមករួចមកហើយទាំងនៅក្រៅស្រុក និងនៅក្នុងស្រុក។
ជាក់ស្ដែង នៅប្រទេសចិន សន្និសីទពិគ្រោះយោបល់នយោបាយប្រជាជនចិន (CPPCC) ដែលជាបណ្ដុំនៃបក្សនយោបាយដែលនៅបន្តមានវត្តមាន តែមិនកាន់អំណាចបានចងបាច់គ្នានៅជុំវិញបក្សកុម្មុយនីស្ដចិន ដែលជាបក្សកាន់អំណាចតែមួយគត់នៅចិនដីគោក និងបានជួបប្រជុំរាល់មួយឆ្នាំម្ដងក្នុងវេទិកាទ្វេអង្គ (Two Sessions) ដ៏ល្បីល្បាញ។
អ្នកស្រីបណ្ឌិត AstridNorén-Nilsson បានលើកឡើងថា រូបមន្តនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់នេះស្រដៀងគ្នា នឹងចលនាសង្គមរាស្ត្រនិយមដឹកនាំដោយអង្គព្រះមហាវីរក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ដែលបានប្រមូលបក្សនានា ក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៥៥ នឹងក្លាយជាចលនានយោបាយរួមមួយ ដឹកនាំប្រទេសនិងមានបក្សស្នូលមួយ នៅចំកណ្ដាលជាអ្នកដឹកនាំអចិន្ត្រៃយ៍លើមាគ៌ាប្រទេស។
«វាមានលទ្ធភាពដែរថាលោក ហ៊ុន សែន ដូចគ្នានេះផងដែរ មានចក្ខុវិស័យចង់ឱ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា នៅពេលណាមួយគ្រប់គ្រងតំណែងជាមហាចលនាធំមួយ ដែលឈរនៅពីលើនយោបាយប្រកួតប្រជែង[ច្រើន]រវាងគណបក្សនានា»។
មានគណបក្សចំនួនបួន ដែលក្រោយមកប្រកាសមិនចូលរួមក្នុង «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» ក្នុងនោះមានគណបក្សសម្ព័ន្ធដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានគណបក្សមាតុភូមិយើង និងគណបក្សខ្មែរឈប់ក្រ។
លោក ឡឹក សុធា អគ្គលេខាធិការរងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋាន បានលើកឡើងថា បក្សរបស់លោកមិនចូលរួមក្នុង «ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» ដោយសារតែស្ថាប័ននេះខ្វះឯករាជ្យភាព ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុ និងផ្នែកនយោបាយ ដោយសារតែការចាយវាយលុយកាក់ត្រូវចាត់ចែងដោយស្ថាប័នរដ្ឋាភិបាល គឺទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។
«គ្រាន់តែការធ្វើការរបស់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាហ្នឹង វាហាក់មិនឯករាជ្ យគឺត្រូវធ្វើតាមបន្ទាត់នយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល ដែលមានគណបក្សប្រជាជនជាអ្នកដឹកនាំ ហើយដែលទីបំផុតទៅ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាអាចត្រូវបានមើលឃើញថា គ្រាន់តែជាយន្តការមួយដើម្បីជួយការពារអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តកន្លងមកតែប៉ុណ្ណោះ»។
អគ្គលេខាធិការរងនិងជាអ្នកនាំពាក្យនៃបក្សប្រជាធិបតេយ្យមូលដ្ឋានរូបនេះ បានលើកឡើងអំពីការលំបាកផ្ដល់ធាតុចូលដល់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងនាមជាបក្សនៅក្រៅឧត្តមក្រុមប្រឹក្សា ដោយលោកលើកឧទាហរណ៍នៃការណ៍ដែលបក្សរបស់លោកដាក់ញ្ញត្តិទៅកាន់សភាជាតិ សុំស្នើការពារវត្តមានបឹងតាមោក ជាបឹងធម្មជាតិ នៅប៉ែកពាយ័ព្យរាជធានីភ្នំពេញ តែត្រូវបានបដិសេធ និងត្រូវបានប្រាប់ឱ្យបញ្ជូនធាតុចូលតាមមធ្យោបាយនៃ «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្ដល់យោបល់»។
លោក គង់ ម៉ូនីកា ប្រធានគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ បានបន្ថែមថា លោកត្រូវរំឭកប្រាប់អ្នកគាំទ្រជាប្រចាំ ថាសមាជិកភាពរបស់បក្សឆន្ទៈខ្មែរក្នុង «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» មិនមែនជាការទៅរណែបរណបបក្សប្រជាជនកម្ពុជានោះទេ ហើយលោកបរិយាយវេទិកាចម្រុះបក្សនេះថា ហាក់ដូចជាទីលានហ្វឹកហាត់សម្រាប់បក្សថ្មីថ្មោង ដូចជាបក្សលោក ដើម្បីត្រៀមលក្ខណៈអភិវឌ្ឍពង្រីកខ្លួនទៅថ្ងៃក្រោយ។
«យើងដូចអ្នកធ្វើការទូទៅអ៊ីចឹង។ ពេលដែលយើងទៅស្នើសុំដាក់ពាក្យ សុំធ្វើការងារគេត្រូវការឱ្យយើងមានបទពិសោធន៍ ដើម្បីគេអាចទទួលយើងទៅធ្វើការងារបានដូច្នេះក្ នុងន័យនេះគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរក៏អត់ខុសគ្នាដែរ យើងជាអ្នកនយោបាយបន្តវេន ជាអ្នកនយោបាយវ័យក្មេងស្រករក្រោយ។ ចំណេះដឹងយើងមាន ហើយតែត្រូវការបទពិសោធន៍»។
ងាកទៅលោក សុខ សុវណ្ណវឌ្ឍនាសាប៊ុង ដែលបានអះអាងអំពីឯករាជ្យភាពនៃបក្សខ្មែរក្រោក បានបញ្ជាក់ពីការធ្វើការយ៉ាងសកម្មក្នុង «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់»។
«ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាគិតថា យើងធ្វើការដើម្បីបម្រើប្រជាជាតិដូចគ្នា ហើយប្រជាជនយើងទាំងអស់គ្នាគ្រាន់តែឈរនៅលើជ្រុងមួយខុសៗគ្នា។ ហើយស្មារតីក្នុងការដែលខ្ញុំសម្រេចចេញមកធ្វើនយោបាយ គឺដោយសារតែខ្ញុំចង់បង្កើតភាពជាគម្រូមួយថ្មីប្រឆាំង បើសិនជាអ្នកខុស តែឱ្យខ្ញុំប្រឆាំងយ៉ាងម៉េច បើសិនជាគេត្រូវ»។
តើបណ្ដាបក្សជាសមាជិក «ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្ដល់យោបល់» មានប្រសិទ្ធភាព ឬក៏មានសន្ទុះយ៉ាងណា ក្នុងការប្រមូលយកសំឡេងអ្នកគាំទ្រពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវបានរំលាយទៅបាត់នោះ លោក សុន ឆ័យ ដែលស្ថិតក្នុងចំណោមថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូវជាប់បម្រាមធ្វើនយោបាយរយៈពេលប្រាំឆ្នាំរ ហូតទៅចប់នៅឆ្នាំ ២០២២ ខាងមុខ បានលើកឡើងថា៖«ពេលវេលានឹងបង្ហាញ»៕
