ទំនាក់ទំនងរបស់ចិនជាមួយកម្ពុជាដ៏ជ្រាលជ្រៅក្លាយជាក្តីបារម្ភរបស់អាស៊ាន និងស.រ.អា. ដោយសារថា ឥទ្ធិពលចិន ទាំងសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ នឹងធ្វើឲ្យកម្ពុជាមិនអាចអភិវឌ្ឍប្រទេសខ្លួនដ៏មានប្រសិទ្ធភាពទៅលើវិស័យជាច្រើន រួមទាំងប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សផងដែរ។ នេះជាការអះអាងរបស់ក្រុមអ្នកតាមដានសភាពការណ៍អន្តរជាតិនៅក្នុងប្រទេសអាមេរិក។
ក្រុមវាគ្មិនដែលចូលរួមក្នុងកិច្ចពិភាក្សាក្នុងសាកលវិទ្យាល័យ Gorge Washington ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីថ្ងៃពុធអំពីបញ្ហាកម្ពុជានោះ បានថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះ ដោយយោងថា ប្រទេសចិនក្លាយជាប្រទេសដែលមានឥទ្ធិពលខ្លាំងលើកម្ពុជា ដោយសារកម្ពុជាដែលជាប្រធានប្តូរវេនរបស់អាស៊ាននៅឆ្នាំ២០១២នោះ បានបង្អាក់មិនឲ្យមានការចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមអាស៊ានជាលើកទី១ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ ទាក់ទងនឹងបញ្ហាជម្លោះដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនទាមទារជាកម្មសិទ្ធផងនោះ។ ហើយមួយទៀត កម្ពុជាបានបញ្ជូនជនភៀសខ្លួនជនជាតិភាគតិចចិន«វីហ្គ័រ»២០នាក់ទៅកាន់ប្រទេសចិនវិញតាមសំណើរបស់ចិន ដែលគេចាត់ទុកថា បានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។
លោកស្រីផេក ឃុន ហេង (Pek Koon Heng) ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាអំពីអាស៊ាន និងជាសាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យាល័យអាមេរិកាំង (American University) បានថ្លែងថា ជាការចង់បានត្រឡប់ពីកម្ពុជាវិញ ចិនចង់ឲ្យកម្ពុជាគាំទ្រនយោបាយចិនតែមួយ មិនគាំទ្រកោះតៃវ៉ាន់ និងមិនឲ្យមានការទទួលស្គាល់សម្តេចសង្ឃទីបេ ដាឡៃឡាម៉ា និងក្រុមសាសនាហ្វាឡុងហ្គុងជាដើម៖
«អ្វីដែលចិនសុំពីកម្ពុជាវិញគឺការគាំទ្រគោលនយោបាយស្នូលរបស់ចិន ដែលចិនបារម្ភនោះគឺរឿងដែនដីតៃវ៉ាន់ ដែលកម្ពុជាត្រូវកាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយតែវ៉ាន់ កាត់ផ្តាច់ទំនាក់ទំនងជាមួយសម្តេចសង្ឃដាឡៃ ឡាម៉ា គឺកម្ពុជាមិនត្រូវទទួលសម្តេចសង្ឃដាឡៃ ឡាម៉ា និងហាមឃាត់ក្រុមអ្នកគោរពសាសនាហ្វាឡុងហ្គុង ហើយនឹងមើលពីរឿងជនជាតិភាគតិចចិនវីហ្គ័រ»។
ប្រទេសកម្ពុជាបានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ជាហូរហែពីការគាំទ្រនយោបាយចិនតែមួយ ហើយកម្ពុជាទទួលបានផលប្រយោជន៍ពីប្រទេសចិនមកវិញជាច្រើន។
«បើតាមលក្ខណៈជាក់ស្តែង កម្ពុជាគឺជាប្រទេសរណបចិន ក្នុងចំណោមប្រទេស អាស៊ាន។ ហើយចិនគឺជាអ្នកវិនិយោគដ៏ធំបំផុតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ជាអ្នកផ្តល់ជំនួយដ៏ធំបំផុត និងជាអ្នកផ្តល់ជំនួយធំបំផុតលើគំរោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធំៗ និងជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំបំផុតដែរ»។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកស្រីផេក ឃុនហេងអះអាងថា ជំនួយចិនបានជួយពង្រឹងអំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅកាន់អំណាចបន្ត។
ប្រទេសចិនផ្តល់ថវិកាជាច្រើនរយលានដុល្លារដល់ប្រទេសកម្ពុជានៅប៉ុន្មានឆ្នាំថ្មីៗនេះ ហើយចិនជាប្រទេសដែលដាក់ទុនវិនិយោគធំជាងគេបំផុត ជាពិសេសផ្នែកវារីអគ្គិសនី វិស័យកាត់ដេរ ដីធ្លី និងរ៉ែជាដើម។ ការវិនិយោគរបស់ចិនផ្នែកវារីអគ្គិសនី និងរ៉ែនេះបង្កឲ្យមានបញ្ហាដល់ការរំលោភបំពានដីធ្លីរបស់ពលរដ្ឋជាច្រើន និងការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិផងដែរ។
លោក Murray Hiebert នាយករង និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវយុត្តិសាស្ត្រអន្តរជាតិ បានទទួលស្គាល់ថា បញ្ហាដីធ្លីនិងការវិនិយោគរបស់ក្រុមហ៊ុនចិនជាបញ្ហាធំនៅពេលនេះ។
«មានការបណ្តេញពលរដ្ឋដោយបង្ខំយ៉ាងច្រើន ដែលបង្កើតឲ្យមានចលាចលសង្គមយ៉ាងខ្លាំង។ ពលរដ្ឋរាប់ពាន់នាក់បានបាត់បង់ដីរបស់ពួកគេ ដែលគេយកទៅឲ្យក្រុមហ៊ុននានា ដែលជិតដិតនឹងគណបក្សគ្រប់គ្រងប្រទេស ជិតដិតនឹងយោធា ជិតដិតនឹងលោកហ៊ុន សែន។ ដីទាំងនោះត្រូវគេប្រើសម្រាប់ការដាំដុះ ដូចជាស្ករអំពៅ កៅស៊ូ និងជីករ៉ែខ្លះផង។ ដូច្នេះមានការប្រឈមមុខយ៉ាងខ្លាំងរវាងកសិករ ដែលបាត់ដីនិងរដ្ឋាភិបាល»។
លោកបានបញ្ជាក់ដែរថា មានបញ្ហាជាច្រើនទៀត ដែលរារាំងមិនឲ្យក្រុមហ៊ុនស.រ.អា.ចូលទៅបណ្តាក់ទុននៅកម្ពុជា ដោយសារប្រព័ន្ធម៉ាក្រូសេដ្ឋកិច្ច និងការអនុវត្តច្បាប់នៅមានភាពមិនច្បាស់លាស់ ដែលក្រុមហ៊ុនទាំងនោះបានត្អូញត្អែរពីបញ្ហាពុករលួយ ភាពទន់ខ្សោយនៃប្រព័ន្ធដឹកជញ្ជូនស្ទើរតែគ្រប់កន្លែងទាំងអស់ក្នុងប្រទេស ការខ្វះខាតពលករជំនាញ និងភាពទន់ខ្សោយនៃប្រព័ន្ធអប់រំជាដើម។
រដ្ឋបាលលោកប្រធានាធិបតីស.រ.អា.បារ៉ាក់អូបាម៉ាបានធ្វើទំនាក់ទំនងជាមួយនឹង អាស៊ាន និងប្រទេសអាស៊ានមួយៗ ក្នុងគោលបំណងពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យនានារវាងអាស៊ាន និងស.រ.អា.។ តែក្រុមអ្នកតាមដានបានបញ្ជាក់ថា ទំនាក់ទំនងនេះបានរាំងស្ទះខ្លះ ដោយសារប្រទេសចិនគឺជាសម្ពាធដល់ប្រទេសក្នុងតំបន់ដូចជាកម្ពុជាជាដើម ក្នុងការកែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស។
លោក Marvin Ott គ្រូបង្រៀនវិជ្ជាជីវៈ និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវកិច្ចការអាស៊ាននៃសាកលវិទ្យាល័យ Johns Hopkins បានលើកយកបញ្ហាកាត់ទោសខ្មែរក្រហមដែលមានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយចិននោះ ធ្វើជាឧទាហរណ៍។ លោកបញ្ជាក់ថា ដោយសារមានសម្ពាធពីចិនក្នុងដំណើរការកាត់ទោសខ្មែរក្រហមនោះ លោកហ៊ុន សែន នាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្មែរ ដែលជាអតីតកងទ័ពខ្មែរក្រហមដែរនោះ មិនអនុញាតឲ្យមានការរៀបចំការកាត់ទោសទូលំទូលាយទេ។
«ជារឿងសំខាន់ជាងនេះទៀតគឺចិនមិនចង់ឲ្យសម័យខ្មែរក្រហមត្រូវគេនឹកឃើញ ឡើងវិញទេ ព្រោះចិនបានជាប់ពាក់ព័ន្ធ ហើយរួមគំនិតជាមួយមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម យ៉ាងជ្រៅ»។
លោកថ្លែងថា លោកហ៊ុន សែនបានបាត់បង់កេរ្តិ៍ឈ្មោះក្នុងសហគមន៍អន្តរជាតិទាក់ទងនឹងការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ដែលត្រូវគេស្តីបន្ទោសថា បានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការសម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរជាង១លាន៧សែននាក់។
មន្ត្រីស.រ.អា.បានប្រកាសថា ខ្លួននៅតែបន្តការគាំទ្រចំពោះការកាត់ទោសខ្មែរក្រហមដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មឃោរឃៅ ដែលកើតឡើងក្នុងទសវត្សរិ៍១៩៧០។ កាលពីចុងខែសីហា នៅក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចទៅកាន់ប្រទេសអាស៊ានចំនួន៣ រួមទាំងកម្ពុជាផងនោះ លោក Scot Marciel ឧបការីរងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសស.រ.អា.ទទួលបន្ទុកកិច្ចការអាស៊ី ប៉ាស៊ីហ្វ៊ិក និងអាស៊ាន បានអះអាងថា ស.រ.អា.ចង់បង្កើនទំនាក់ទំនងបន្ថែមទៀតជាមួយនឹងកម្ពុជា ក្រោយពីគណបក្សទាំងពីរក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានបញ្ចប់វិបត្តិនយោបាយក្រោយការបោះឆ្នោតកាលពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៣នោះ៕
