ក្នុងឆ្នាំ២០២១នេះ អណ្តូងរ៉ែមួយមានអាយុកាល៧០ឆ្នាំនៅវាលខ្សាច់ Mojave ក្នុងរដ្ឋ California នឹងក្លាយជាទីកន្លែងយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងមួយ ដើម្បីធ្វើឱ្យមានឡើងវិញនូវប្រព័ន្ធសម្រិតសម្រាំងរ៉ែអាមេរិកាំង ដែលអ្នកខ្លះនិយាយថា មានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងដល់សន្តិសុខជាតិរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។
បញ្ហាសំខាន់ គឺការផលិតលោហធាតុ ដែលកម្រមានក្នុងពិភពលោក ហៅ rare-earth ដែលគេត្រូវការក្នុងការផលិតឡានដើរដោយសាំងនិងអគ្គិសនី ទូរសព្ទ smartphones និងឧបករណ៍យោធាខ្លះ។ ជាការពិត សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីថវិកាចាយវាយសម្រាប់កិច្ចការការពារប្រទេស ហៅ National Defense Act ដែលទើបបានអនុមត័កាលពីពេលថ្មីៗនេះ តម្រូវឱ្យប្រព័ន្ធភាគច្រើននៃក្រសួងការពារប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រើលោហធាតុ rare earth ដែលបានចម្រាញ់យកពីអណ្តូងរ៉ែ និងត្រូវសម្រិតសម្រាំងនៅក្រៅប្រទេសចិនក្នុងពេលប្រាំឆ្នាំខាងមុខ ហើយតម្រូវឱ្យរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធ ផ្តល់អាទិភាពដល់ក្រុមហ៊ុនអាមេរិកាំងដែលផ្តល់សម្ភារៈទាំងនេះនៅក្នុងការតម្រូវទិញរបស់រដ្ឋាភិបាល។
នៅក្នុងផ្នែកមួយនៃយុទ្ធសាស្ត្ររបស់រដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីធានារ៉ាប់រងដល់ការផ្គត់ផ្គង់ដោយសុវត្ថិភាពនិងជឿទុកចិត្តបាននៃលោហធាតុសំខាន់នេះ ក្រសូងការពារប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រកាសកាលពីពេលថ្មីៗនេះអំពីកុងត្រានិងកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយក្រុមហ៊ុនផលិតរ៉ែកម្រមានមួយចំនួន។ ក្នុងចំណោមក្រុមហ៊ុនទាំងនេះ មានក្រុមហ៊ុន MP Materials ដែលជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុនអណ្តូងរ៉ែ Mountain Pass ដែលនៅពេលនេះ ជាកន្លែងយកលោហធាតុកម្រមានតែមួយគត់ក្នុងប៉ែកខាងជើងនៃទ្វីបអាមេរិក។
វត្ថុធាតុ១៧ដែលត្រូវបានចាត់ទុកថាមានសារៈសំខាន់ដល់សង្គមទំនើប ត្រូវបានរកឃើញនៅអណ្តូងរ៉ែ Mountain Pass។ មិនយូរប៉ុន្មាន ក្រោយពួកវិស្វករអាមេរិកាំងបានរកឃើញកាលពីឆ្នាំ១៩៤៩ អណ្តូងរ៉ែនេះ បានផ្តល់ខនិជ rare earth ដល់ជាងពាក់កណ្តាលនៃសេចក្តីត្រូវការក្នុងពិភពលោក។
ក៏ប៉ុន្តែកាលពីប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ថ្មីៗនេះ ប្រទេសចិនសឹងតែមានភាពផ្តាច់មុខខាងលោហធាតុដ៏មានតម្លៃនេះ គឺប្រហែល៨០ភាគរយ ទោះជាប្រទេសចិនមានកន្លែងដែលមានលោហធាតុ rare earth តែមួយភាគបីក្នុងពិភពលោកក៏ដោយ នេះបើតាមទិន្នន័យនៃមន្ទីរស្ទង់ភូគម្ភសាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិកហៅ USGS ។ មូលហេតុចម្បង គឺដោយសារចិនគ្របដណ្តប់លើការចម្រាញ់។
ដោយសារសហរដ្ឋអាមេរិក បានបាត់បង់សមត្ថភាពសឹងតែទាំងអស់នៃការកែច្នៃទៅប្រទេសចិន រ៉ែដែលបានយកក្នុងរដ្ឋ California ត្រូវបញ្ជូនទៅប្រទេសចិនដើម្បីចម្រាញ់ដោយធ្វើឱ្យអណ្តូងរ៉ែនេះ ក្លាយជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់លោហធាតុកម្រមានយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ឧស្សាហកម្មចិន។
ការបាត់បង់សមត្ថភាពចម្រាញ់
ទោះជាលោហធាតុទាំងនេះ ត្រូវហៅថាកម្រក៏ដោយ ក៏វាមិនមែនកម្រណាស់ណាទេនៅលើផែនដី។ បើតាមមន្ទីរស្ទង់ភូគម្ភសាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិក សារធាតុទាំងនេះដែលត្រូវបានចាត់ទុកដំបូងថា កម្រ«មានច្រើនគួរសមនៅក្នុងស្រទាប់ដី»។
នៅក្នុងរបាយការណ៍ប្រចាំឆ្នាំរបស់ខ្លួនកាលពីឆ្នាំ២០២០ មន្ទីរស្ទង់ភូគម្ភសាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិកនិយាយថា ទោះជានៅពេលនេះប្រទេសប្រមាណ៥០នៅទូទាំងពិភពលោក កំពុងប្រកបអាជីវកម្មរ៉ែកម្រមាននេះក៏ដោយ ក៏សហរដ្ឋអាមេរិកជាកន្លែងដែលមានរ៉ែនេះ ធំជាងគេមួយក្នុងបណ្តាកន្លែងធំៗក្នុងពិភពលោក។
ទោះជាផ្ទាំងថ្មនៅក្រោមដីនៅសហរដ្ឋអាមេរិក មានស្រទាប់រ៉ែសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ប្រចាំឆ្នាំប្រមាណ១០០ឆ្នាំទៀតក៏ដោយ ក៏បច្ចុប្បន្ន ប្រទេសចិនមានកន្លែងចម្រាញ់រ៉ែនេះសឹងតែទាំងអស់ក្នុងពិភពលោកដើម្បីកែឆ្នៃរ៉ែនេះឱ្យទៅជាសម្ភារៈដែលរោងចក្រអាចយកទៅប្រើប្រាស់ដើម្បីផលិតវត្ថុប្រើប្រាស់បាន។
«មានគម្លាតមួយដែលអនុញ្ញាតឲ្យប្រទេសចិនអាចគ្របដណ្តប់លើការផលិតលោធាតុ rare earth» នេះបើតាមសម្តីរបស់លោក Felix K. Chang ដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅឯវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវគោលនយោបាយការបរទេសក្នុងក្រុង Philadelphia។
«ការបង្អាក់ដំណើរធំ គឺសមត្ថភាពកែច្នៃ» នេះបើតាមសម្តីរបស់លោក Martijn Rasser ដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៅឯមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់សន្តិសុខអាមេរិកាំងថ្មី។
ការស្រោចស្រង់សកម្មភាពយករ៉ែឡើងវិញនៅអណ្តូងរ៉ែ Mountain Pass
ចាប់តាំងពីការបិទប្រតិបត្តិការកាលពីឆ្នាំ២០០២ដោយសារបំរាមបរិដ្ឋាននិងការប្រកួតប្រជែងពីពួកអ្នកផ្គត់ផ្គង់ចិន មានការប៉ុនប៉ងមួយចំនួនដើម្បីធ្វើឱ្យមានសកម្មភាពវិញនៅឯអណ្តូងរ៉ែ Mountain Pass។
កាលពីឆ្នាំ២០០៨ មានក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយឈ្មោះ Molycorp Minerals បានត្រូវបង្កើតឡើងដើម្បីធ្វើសកម្មភាពជាថ្មីនៅកន្លែងនោះ។ ក្នុងពេលពីរបីឆ្នាំដំបូងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងនេះបានផលល្អនៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានរឹតត្បិតការលក់លោហធាតុកម្រ ទៅប្រទេសជប៉ុនដោយសារមានជម្លោះការទូតក្នុងឆ្នាំ២០១០។ តម្លៃ លោហធាតុកម្រក្នុងផ្សារអន្តរជាតិឡើងខ្ពស់ហើយតម្លៃភាគហ៊ុននៃក្រុមហ៊ុន Molycorp ក៏បានឡើងខ្ពស់ដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែក្រោយប្រទេសចិន បានបង្កើនការលក់លោហធាតុកម្រនេះ ទៅប្រទេសក្រៅកាលពីឆ្នាំ២០១៣ ក្រុមហ៊ុន Molycorp បានជួបប្រទះនឹងការលំបាកដើម្បីប្រកបអាជីវកម្ម។ នៅឆ្នាំ២០១៥ក្រុមហ៊ុននេះបានប្រកាសធនក្ស័យហើយបានត្រូវរៀបជំជាថ្មីជាក្រុមហ៊ុន Neo Performance Materials ផលិតសារធាតិគីមីមានមូលដ្ឋានក្នុងក្រុង Toronto ដោយមានកន្លែងកែច្នៃក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេស៦ទៀតដោយមានរួមបញ្ចូលរោងចក្របួនក្នុងប្រទេសចិនផងដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែសហរដ្ឋអាមេរិកសង្ឃឹមច្រើនលើកន្លែងមានរ៉ែនៅប៉ែកខាងត្បូងនៃជួរភ្នំ Clark Mountain នៃរដ្ឋ California។ ក្នុងចំណោមការផ្តល់ប្រាក់ប្រមាណ១៣លានដុល្លារដែលក្រសួងការពារប្រទេសអាមេរិកាំងបានប្រគល់ឱ្យក្រុមហ៊ុនបី ក្រុមហ៊ុន MP Materials ដែលបានទិញក្រុមហ៊ុន Moutain Pass កាលពីឆ្នាំ២០១៧នោះ បានទទួលប្រាក់ច្រើនជាងគេ គឺប្រមាណ៩លាន៦សែនដុល្លារ។
ក៏ប៉ុន្តែវិនិយោគរបស់រដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធដែលជាសេចក្តីត្រូវការយ៉ាងខ្លាំងនោះ ក៏អាចផ្តល់ប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសចិននិងក្រុមហ៊ុនចិនផលិតលោហធាតុកម្រ។ ក្រុមហ៊ុន Shenghe Resources Holdings មានភាគហ៊ុនប្រមាណ១០ភាគរយ ក្នុងក្រុមហ៊ុន MP Materials ។ បើតាមបញ្ជីរបស់គណកម្មការមូលបត្រសហរដ្ឋអាមេរិកមុខរបរមួយរបស់ក្រុមហ៊ុន MP Materials គឺ«លក់ផលិតផលចម្រាញ់នៃលោហធាតុកម្រឱ្យក្រុមហ៊ុន Shenghe សម្រាប់បែងចែកថែមទៀតដល់ក្រុមហ៊ុនសម្រិតសម្រាំងនៅក្នុងប្រទេសចិន»។
លោកបណ្ឌិត William A. Saxton ជាអ្នកបង្កើតនិងជាប្រធានចូលនិវត្តន៍នៃអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកាំងឈ្មោះថា ពលរដ្ឋការពារសន្តិសុខជាតិ ឬ Citizens for National Security។ លោកថ្លែងថាក្នុងចំណោមបញ្ហាជាច្រើនដែលសហរដ្ឋអាមេរិកប្រឈមក្នុងការធ្វើឱ្យឧស្សាហកម្មនេះរស់រានឡើងវិញនោះគឺកង្វល់ខាងបរិដ្ឋាន។
លោក Saxton បានប្រាប់វីអូអេនៅក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយតាមទូរសព្ទថា«យើងអាចយករ៉ែនេះបាន តែយើងមិនអាចចម្រាញ់វាបានទេពីព្រោះមានបញ្ហាមួយចំនួនហើយបញ្ហាមួយក្នុងបណ្តាបញ្ហាទាំងនេះគឺកង្វល់អំពីកាកសំណល់ដែលមានសារធាតុពុល»។ លោកបានថ្លែងថាដីសហព័ន្ធរាប់សែនហិកតា ត្រូវបានដកពីការរុករកហើយកំណើនបទបញ្ញ័ត្តិបណ្តាលឱ្យការផ្តល់ការអនុញ្ញាតជាច្រើនអាចស៊ីពេលពី៧ទៅ១០ឆ្នាំ។
លោក Saxton បានពោលថាការកាត់បន្ថយពេលវេលានឹងតម្រូវឲ្យមានការពុះពារឧបសគ្គពីបណ្តាអង្គការបរិដ្ឋាននិងទីភ្នាក់ងាររដ្ឋាភិបាល៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ឈឹម សុមេធ
