អ្នកសារព័ត៌មានម្នាក់ត្រូវបានកម្លាំងមានសមត្ថកិច្ចក្នុងក្រុងព្រះសីហនុឃាត់ខ្លួនរយៈពេលប្រមាណពីរម៉ោងកន្លះ ខណៈលោកចុះទៅធ្វើសេចក្តីរាយការណ៍ព័ត៌មានដោយមានការថតរូបអំឡុងពេលអាជ្ញធរក្រុងដែលនៅជាប់មាត់សមុទ្រនេះ ចុះបង្ក្រាបនៅក្នុងទីតាំងមួយដែលមានជនជាតិវៀតណាមខុសច្បាប់ស្នាក់នៅ។
កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២២ លោក ម៉ិច ដារ៉ា អ្នកកាសែតរបស់អង្គភាពព័ត៌មានសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ (វីអូឌី) ត្រូវបានប៉ូលិសអន្តោប្រវេសន៍ខេត្តព្រះសីហនុចាប់ខ្លួនចាប់ពីម៉ោង៧ដល់ម៉ោង៩កន្លះ ដោយចោទថា«ថតរូបដោយគ្មានការអនុញ្ញាត»។ ទោះជាយ៉ាងណា លោកថាលោកគឺគ្រាន់តែបំពេញតួនាទីទៅតាមវិជ្ជាជីវៈអ្នកសារព័ត៌មានប៉ុណ្ណោះ ហើយថា ការថតរូបនៅតាមទីសាធារណៈទៀតសោតក៏មិនមានអ្វីទាស់ខុសនោះដែរ។
អ្នកកាសែតវីអូឌីរូបនេះ បានជំរុញឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធបង្ហាញមាត្រានៃច្បាប់ជាក់លាក់ណាមួយដែលចែងថា ការថតរូបនៅក្នុងទីតាំងសាធារណៈជារឿងខុសច្បាប់ ហើយត្រូវសុំការអនុញ្ញាតពីអាជ្ញាធរនោះ។
លោកនិយាយថា៖« ខ្ញុំគ្រាន់តែចង់ដឹងថា តើក្នុងប្រទេសកម្ពុជាយើងពិតជាមានច្បាប់ដែលចែងមិនឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានថតរូបនៅតាមទីសាធារណៈ ហើយរាល់ការថតរូបត្រូវសុំការអនុញ្ញាត ឬក៏បែបម៉េច? បើអ៊ីចឹងមែន រាជរដ្ឋាភិបាលគួរតែបញ្ជាក់ឱ្យបានច្បាស់ ខាងក្រសួងព័ត៌មាន ឬក៏ខាងក្រសួងមហាផ្ទៃគួរតែបង្ហាញថា តើមិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការថតរូបពេលដែលសមត្ថកិច្ចកំពុងប្រតិបត្តិការ ឬក៏អីផ្សេងៗ ឬស្ថាប័នរដ្ឋ ឬក៏ត្រូវសុំការអនុញ្ញាតផ្សេងៗហ្នឹង ថា តើបែបម៉េច?»
ការឃាត់ខ្លួនអ្នកកាសែតរបស់សំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ(វីអូឌី)រូបនេះកើតមានឡើងស្របពេលអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនកំពុង និងត្រៀមប្រារព្ធទិវាសិទ្ធិសេរីភាពសារព័ត៌មានដែលនឹងធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី៣ ខែឧសភានេះ។
នាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធអ្នកសារព័ត៌មានកម្ពុជា (CamboJa) លោក ណុប វី ចាត់ទុកថា ការចាប់ខ្លួនលោក ម៉ិច ដារ៉ា ជាការរំលោភបំពានសិទ្ធិសេរីភាពរបស់អ្នកសារព័ត៌មានធ្ងន់ធ្ងរ។ លោកបន្ថែមថា ករណីនេះបង្ហាញឱ្យុឃើញថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានគឺមិនមានការយល់ដឹងទូលំទូលាយពាក់ព័ន្ធនឹងសិទ្ធិ និងតួនាទីរបស់អ្នកសារព័ត៌មាននោះទេ ខណៈស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធកំពុងតែប្រារព្ធទិវាសេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកសម្រាប់ឆ្នាំ២០២២នេះ។
លោកបន្ថែមថា៖«យើងឃើញលោក ម៉ិច ដារ៉ា គាត់ជាអ្នកសារព័ត៌មានដែលមានស្ថាប័នត្រឹមត្រូវ។ គាត់អនុវត្តវិជ្ជាជីវៈបានតឹងរ៉ឹង។ ដូច្នេះហើយវាអត់មានហេតុផលអីដែលត្រូវបានសមត្ថកិច្ចសួរនាំ ឬក៏ឃាត់ខ្លួនគាត់នោះទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ ការដែលដឹងថា គាត់គឺជាអ្នកសារព័ត៌មានហើយ មានស្ថាប័នត្រឹមត្រូវហើយ យើងទៅឃាត់ខ្លួន ហើយសួរនាំហេតុផលផ្សេងៗ។ នេះគឺជាការបង្កើតឱ្យមានជាហិង្សាទៅលើការអនុវត្តសិទ្ធិ ហើយនឹងភារកិច្ចរបស់អ្នកសារព័ត៌មាន»។
លោកបន្តថា អ្វីដែលអាជ្ញាធរគួរតែធ្វើដើម្បីធានានូវសិទ្ធិនិងសេរីភាពរបស់អ្នកសារព័ត៌មាននោះគឺអនុវត្តច្បាប់ឱ្យបានហ្មត់ចត់ និងយ៉ាងប្រុងប្រយ័ត្នដើម្បីចៀសវាងនូវការរំលោភបំពានណាមួយទៅលើសិទ្ធិអ្នកសារព័ត៌មាន រួមទាំងច្បាប់ដែលមានជាធរមានដែលមានស្រាប់ផងដែរ។
លោកនិយាយថា៖«ជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់យើងអត់ត្រូវរំលោភបំពានច្បាប់ទេ ហើយមានការប្រយ័ត្នប្រយែងចំពោះការអនុវត្តឬក៏ការដាក់ចេញនូវសកម្មភាពទាំងឡាយណាដែលវារំលោភបំពានទៅដល់គោលការណ៍ជាមូលដ្ឋាននៃសិទ្ធិសេរីភាពរបស់អ្នកសារព័ត៌មាន ហើយនឹងការរំលោភទៅដល់ច្បាប់ដែលមានជាធរមានហ្នឹង»។
វីអូអេមិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយពីលោកឧត្តមសេនីយ៍ឯក កែម សារិន ប្រធាននាយកដ្ឋានស៊ើបអង្កេត និងអនុវត្តនីតិវិធីនៃអគ្គនាយកដ្ឋានអន្តោប្រវេសន៍បានទេនៅថ្ងៃចន្ទនេះ ព្រោះទូរស័ព្ទលោករោទិ៍តែគ្មានអ្នកទទួល។ ដោយឡែកអ្នកនាំពាក្យសាលាខេត្តព្រះសីហនុលោក ឃាង ភារម្យ ថា លោកមិនបានដឹងអំពីករណីឃាត់ខ្លួនអ្នកកាសែតវីអូឌីខាងលើទេ។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកលោក ស៊ឹង សែនករុណា ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃចន្ទ ថា កម្ពុជាគ្មានច្បាប់ដែលហាមមិនឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានថតរូបនៅតាមទីសាធារណៈនោះទេ។
លោកផ្តល់ការកត់សម្គាល់បន្តថា មួយរយៈក្រោយនេះ ករណីយាយីអ្នកកាសែតយ៉ាងដូច្នេះនេះមិនមែនកើតឡើងតែទៅលើអ្នកសារព័ត៌មានទេ ប៉ុន្តែមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលមួយចំនួនក៏រងការយាយីស្រដៀងគ្នានេះផងដែរ។
លោកនិយាយថា៖ «រយៈកាលចុងក្រោយនេះ យើងមានការព្រួយបារម្ភដែរ។ ដូចជាមិនមែនតែខាងសារព័ត៌មានទេ។ ខាងអង្គការសង្គមស៊ីវិលយើងទៅឃ្លាំមើលកូដកម្មណាហ្គាវើលដ៍ទៅទៀត អត់ឱ្យយើងចូលថតរូប។ នៅពេលគាត់បង្រ្កាប ឬក៏រឹតត្បឹតទៅលើសេរីភាពរបស់កូដករ អត់ឱ្យយើងថតរូប.. អត់ឱ្យយើងឃ្លាំមើល ដេញយើងចេញពីទីកន្លែងដែលមានបញ្ហាប៉ះទង្គិចអីទាំងអស់ហ្នឹង»។
អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ទទូចឱ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ពិនិត្យមើលច្បាប់ដែលមានជាធរមាននិងទង្វើរបស់ខ្លួនឡើងវិញជុំវិញការរឹតត្បិត និងយាយីក្នុងទម្រង់ផ្សេងៗទៅលើអ្នកសារព័ត៌មាន។
លោកថា៖ «យើងក៏ចង់ឃើញដូចលោក ម៉ិច ដារ៉ា បានលើកឡើងថា អ៊ីចឹង គឺចង់ឱ្យអាជ្ញាធរពិនិត្យមើលច្បាប់ឡើងវិញអំពីការរឹតត្បិតអីទាំងអស់ហ្នឹង ហើយក៏ចង់ឱ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធថ្នាក់ជាតិពិនិត្យមើលទង្វើនិងសកម្មភាពរបស់មន្ត្រីក្រោមឱវាទហ្នឹងដែលទៅអនុវត្តតួនាទីដោយមានការរឹតត្បិតទៅលើសេរីភាពរបស់អ្នកសារព័ត៌មាន ក៏ដូចជាខាងអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងអង្គការសហជីពជាតិអ៊ីចឹង»។
អំឡុងខែមេសានេះ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាបានចេញរបាយការណ៍ថ្មីមួយដោយបង្ហាញថា សិទ្ធិសេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិរបស់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពសារព័ត៌មានបាន«រងការប៉ះទង្គិចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ»នៅចន្លោះខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ ដល់ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១។
របាយការណ៍ជាភាសាខ្មែរ កម្រាស់៦៦ទំព័រ ចេញផ្សាយនៅខែមេសានេះ ឱ្យដឹងថា ស្ថាប័នសារព័ត៌មានចំនួន៧ ត្រូវបានដកហូតអាជ្ញាបណ្ណប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ អ្នកសារព័ត៌មានយ៉ាងហោចណាស់៩នាក់ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស១៧នាក់ ទទួលរងនូវផលប៉ះពាល់ពី«ការគាបសង្កត់មិនឈប់ឈរ» និង«គោលការណ៍មិនអត់ឱនចំពោះមតិរិះគន់ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល»។
របាយការណ៍ដដែលឱ្យដឹងថា ការគាបសង្កត់នោះនៅក្រោមរូបភាពប្រឈមនឹងចំណាត់ការផ្លូវច្បាប់ ដូចជាការកោះហៅដោយអាជ្ញាធរ ការសួរចម្លើយ ការចាប់ខ្លួន ការឃុំខ្លួន ការបង្ខំឱ្យចុះកិច្ចសន្យា ការចោទប្រកាន់ និងការផ្តន្ទាទោស។
កម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថា្នក់ទី១៤៤ ក្នុងចំណោម១៨០ប្រទេសនៃសន្ទស្សន៍សេរីភាពសារព័ត៌មានសាកលឆ្នាំ២០២១។ នេះបើតាមការវាយតម្លៃរបស់អង្គការអ្នកកាសែតគ្មានព្រំដែន (Reporters Without Borders) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារំាង។ អង្គការដដែលនេះឱ្យដឹងថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបង្ក្រាបដោយមិនបន្ធូរដៃលើអង្គភាពសារព័ត៌មានឯករាជ្យអំឡុងឆ្នាំ២០១៧ ដើម្បីបានបន្តក្រាញអំណាចផងដែរ៕
