ون هالن: هدف، اطمینان از عدم دسترسی ایران به سلاح اتمی است

* مصاحبه اختصاصی سیامک دهقانپور با کریس ون هالن، عضو ارشد دموکرات کنگره آمریکا


س: از مذاکرات وین انتظار چه نتیجه ای دارید؟
کریس ون هالن: هنوز نمی دانیم چه انتظاری از نتایج این مذاکرات باید داشته باشیم؛ امیدوار هستیم که این شش ماه تا یک سال آینده بتواند به توافقی منجر شود تا به یک نتیجۀ روشن و پیشنهاد قابل تأییدی برسد که ایران توانایی ساخت جنگ افزار هسته ای را نداشته باشد.
رهبر ایران گفته است که نمی خواهد ایران توانایی ساخت سلاح هسته ای داشته باشد، اما باید به یک توافقی برسیم که به این سخنان جامۀ عمل بپوشانیم.
هدف، پس این خواهد بود.
واضح است که هدف طرف ایرانی هم تخفیف تحریم های اعمال شده و بهبود اقتصاد ایران است.
از این رو منافع مشترکی در میان هست که بتواند به توافق منجر شود، اما این که آیا به آن دست پیدا خواهیم کرد یا نه، بستگی به گفتگوها دارد و از دید من بستگی دارد که آیا ایران واقعأ تمایل دارد که از طریق آن توافق به صحبت هایش جامۀ عمل بپوشاند یا نه.

س: آیا یک توافق هسته ای که به ایران اجازه غنی سازی محدود و برخورداری از رآکتور آب سنگین بدهد مورد پذیرش شما است؟
چند تا موضوع اینجا مطرح است. اول این که ایالات متحده هیچگونه حق غنی سازی هسته ای را، برای ایران یا هر کشور دیگری، به رسمیت نخواهد شناخت؛ ما معتقد به این نیستیم که معاهدۀ منع ساخت و تکثیر سلاح های هسته ای چنین حقی را به کشورها می دهد. با این حال ما به روشنی علائمی را ارسال کردیم که نشان می دهد آمریکا حاضر است اجازۀ غنی سازی در سطح مشخصی را بدهد، در صورتی که در مسیر رسیدن به قابلیت های تسلیحاتی هسته ای نباشد.
ما بر این باوریم که راکتور آب سنگین اراک هیچ مصرف متناسب دیگری، غیر از تولید پلوتونیم و رسیدن به قابلیت تسلیحاتی هسته ای، ندارد؛ از این روست که می گوئیم ما با این مرکز مشکل داریم و می خواهیم که به راکتور آب سبک یا چیز دیگری تبدیل شود.

س: پس شما با غنی سازی مشکلی ندارید ولی رآکتور آب سنگین را نمی پذیرید؟
باید این موضوع را روشن کنم که البته مذاکره کنندگان آمریکایی موضع ایالات متحده را بیان می کنند، اما من فکر می کنم که آنها هم در بخشی از این توافق موقت این موضوع را روشن کرده اند که با غنی سازی در سطح خیلی پائین مشکلی ندارند؛ سطحی از غنی سازی که با تحقیقات علمی یا قابلیت های داخلی ایران سازگار باشد. اما هر کدام از کارشناس هایی که من می شناسم می گویند که برنامۀ فعلی غنی سازی اورانیوم در ایران، پتانسیل تولید مواد هسته ای – که بسیار بیشتر از آنچه که مورد نیازشان هست – را می دهد.
برای همین هست که ما خیلی نگران هستیم. وقتی به برنامۀ هسته ای ایران نگاه می کنیم، از خود می پرسیم که ایران واقعأ از این زیرساخت های عظیم غنی سازی چه چیزی می خواهد؟ برای همین هر توافقی باید این تأسیسات غنی سازی را بطور چشمگیری محدود کند.

س: چرا نامه دادن فرصت به دیپلماسی با ایران خطاب به پرزیدنت اوباما را امضا کردید؟
می خواستیم روشن کنیم که این تعداد از نمایندگان کنگره، از این ایده و این اقدامات در قالب گفتگو حمایت می کنند. ما از ایدۀ دادن فرصت به دیپلماسی، برای حل این مسئله، حمایت می کنیم. همینطور در این نامه روشن ساختیم که اگر دیپلماسی با شکست مواجه شود، کنگره آماده است در راه افزایش تحریم های اقتصادی علیه ایران به پیش برود، همانطور که در گذشته هم این آمادگی را داشته است. همه باید متوجه این باشند که شکست مذاکرات چنین نتیجه ای به دنبال خواهد داشت، یعنی تشدید تحریم ها. ورای آن – همانطور که رئیس جمهوری اشاره کرده اند – همۀ گزینه ها روی میز باقی مانده اند. از این رو خیلی مهم است که هر دو طرف تلاش کنند که این مسئله، بر سر میز مذاکره حل و فصل شود.

س: این به این معنی است که به این زودی لایحه تحریم جدید یا قطعنامه ای علیه ایران در کنگره تصویب نخواهد شد؟
نمی شود فهمید چه اتفاقی در کنگره خواهد افتاد. همانطور که می دانید لایحه ای در مجلس سنای آمریکا ارائه شده که تحریم های جدیدی را اعمال می کند، اما رئیس جمهوری مشخص کرده است که با آن لایحه مخالف است و در واقع گفته است که آن را وتو خواهد کرد.
در مجلس نمایندگان هم صحبت هایی از قطعنامه های تنبیهی هست اما نه تحریم.
اما یکی از اهدافی که این نامه داشت این بود که به همکارانمان در کنگره – و همینطور به کاخ سفید – علامتی بفرستیم که ما باید به دادن فرصت به دیپلماسی، و به این مذاکرات، اعتقاد داشته باشیم، چرا که واضح است که اگر ما این مشکل را بر سر میز مذاکره، و به صورتی رضایت بخش – حل و فصل کنیم، آنوقت نیازی به گزینه های دیگر وجود نخواهد داشت.

س: آیا برای امضا نامه لابیگری صورت گرفت؟
تا آنجا که من می دانم برای تهیه و امضای این نامه لابی نشده است. در واقع این تلاشی بود که در درون کنگره، و توسط نمایندگانی در کنگره شروع شد که معتقد بودند باید به دیپلماسی فرصت داد. باز باید تأکید کنم که مجلس نمایندگان لایحه ای را برای اعمال تحریم های اقتصادی جدیدتر قبلأ به تصویب رسانده است؛ ما این کار را قبل از آن که این گفتگوهای هسته ای از سرگرفته شود، انجام داده بودیم؛ اما در هر حال این لایحه در مجلس سنای آمریکا هست و اگر این گفتگوها شکست بخورد، سنا فورا آن را به جریان خواهد انداخت و تحریم های جدیدی را به تصویب خواهد رساند.

س: هیچ فشار خارجی از کاخ سفید یا گروههایی چون نایاک در کار نبود؟
تا آنجایی که من می دانم فشاری از طرف کاخ سفید درکار نبوده؛ ممکن است کسانی بودند که وقتی از ماجرای این نامه آگاه شدند از آن حمایت کرده باشند، اما ایدۀ تهیۀ چنین نامه ای، تنها ابتکار خود کنگره بود و آن نمایندگانی که از نظریۀ دادن فرصت به دیپلماسی حمایت می کردند. بخشی از آن هم واکنشی بود به سایر تلاش هایی که در کنگره صورت می گرفت تا تحریم های جدید همین حالا اعمال شوند و ما نگران بودیم که اگر کنگره در این مقطع تحریم های جدید را به تصویب برساند دو اتفاق می افتد: یکی این که دست آن افرادی در ایران که هیچ توافقی را بر نمی تابند تقویت می کند – به عبارت دیگر به تندروها در ایران این امکان را می دهد که بگویند ببینید کنگرۀ آمریکا چه کار کرد و بگویند آمریکایی ها در راه رسیدن به راه حلی برآمده از مذاکرات جدی نیستند. ضمن این که ائتلاف بین المللی که در اعمال تحریم علیه ایران شکل گرفته را تضیف می کند. ما معتقدیم اگر بعضی از شرکای ما به این نتیجه برسند که ایالات متحده می خواهد در این روند سنگ اندازی کند و نمی خواهد درگیر گفتگوهای جدی شود، آنگاه برای ما خیلی دشوار خواهد بود که این تحریم ها را حفظ کنیم و به راه حلی مسالمت آمیز برسیم.

س: آیا کنگره برای نخستین بار بر سر ایران دچار اختلاف شده است؟
فکر نمی کنم اختلافی در کنگره وجود داشته باشد. مسئله فقط این است که بهترین استراتژی و بهترین تاکتیک کدام است. به گمان من یک اکثریت قاطع – یا شاید یک اجماع کلی – در کنگرۀ آمریکا هست که معتقدند نباید گذاشت که ایران به توانایی های تسلیحاتی هسته ای دست پیدا کند. دوباره می خواهم تأکید کنم آن چه که رهبر ایران می گوید، از جمله فتوایی که در این ارتباط داده – بر این موضع است که دنبال ساخت سلاح هسته ای نیستند. برای همین اگر موضع ایرانی ها این باشد، پس چرا نباید فعالیت های غنی سازی را محدود کرد به نحوی که به روشنی تأییدی باشد بر این که تنها هدف آن فعالیت ها، تحقیقات علمی یا تولید محدود انرژی هسته ای است. ولی باز هم می گویم اگر به برنامۀ هسته ای ایران نگاه کنید، می بینید خیلی گسترده تر از آن است.

س: شما پیشتر از لوایح تحریم ایران حمایت کردید. آیا موضع شما نسبت به ایران اساسا تغییر کرده است؟
موضع من این بوده که باید به گفتگوها فرصت داد، اما همچنان هم بر این عقیده هستم که تحریم ها بود که ایران را به پای میز مذاکره کشاند؛ و حالا پرسش این است که آیا ایران به راستی علاقه دارد به یک تفاهمی برسد که نتیجۀ آن برنامه ای باشد که این اطمینان را بدهد که به قابلیت ساخت تسلیحات هسته ای منجر نخواهد شد.
امید من آن است که به چنین تفاهمی دست پیدا کنیم؛ اگر بتوانیم به راه حلی مسالمت آمیز دست پیدا کنیم قطعأ می تواند تغییر مهمی را در رابطۀ ایران و آمریکا به وجود آورد. حالا آیا این می تواند به یکباره همۀ مسائلی که بین ایران و آمریکا هست را حل کند؟ نه؛ اما می تواند یک تحول اساسی ایجاد کند. همانطور که رئیس جمهوری آمریکا گفته اند شانس موفقیت پنجاه پنجاه است؛ از دید آمریکا بستگی دارد به این که دولت ایران حقیقتأ تمایل داشته باشد توافقی – که منعکس کنندۀ آنچه که می گویند موضعشان است – را امضا کند.

س: آیا جمهوری اسلامی زیر تحریم بیشتر امتیاز بیشتری نمی دهد؟
خوب، در این مقطع از زمان، در حال حاضر، فکر نمی کنم که تحریم های جدید بتوانند سازنده باشند، چون طرفین مشغول مذاکره هستند. نگرانی من این است که تحریم های جدید موضع تندروها در ایران – که به دنبال توافق نیستند – را تقویت کند.

س: شما گفتید که آنها زیر فشار تحریم به میز مذاکره آمدند آیا فشار بیشتر تحریم به امتیازگیری بیشتر نمی انجامد؟
بخش عمدۀ تحریم ها سر جایشان باقی است. تحریم های بسیار سنگینی علیه ایران وضع شده اند که هنوز به قوت خود باقی هستند. این توافق موقت تنها یک بخش بسیار کوچک از آن تحریم ها را تسهیل می کند؛ همۀ تحریم های نفتی و تحریم های بانکی پا برجا هستند. سر جایشان باقی خواهند ماند مگر آنکه توافق نهایی حاصل شود. اما اگر این گفتگوها ثمری نداشته باشد و موفقیت آمیز نباشد، نه تنها همین تخفیف های محدودی هم که در نظر گرفته شده به سرعت سرجایشان برخواهد گشت، بلکه تحریم های جدیدی هم اضافه خواهد شد. هدف این نامه این بود که بگوئیم خیلی از ما بر این باوریم که باید به این روند فرصت داد.

س: آیا این نامه ضربه ای به ایپک و سیاست هایی است که کمیته روابط عمومی اسرائیل و آمریکا در قبال ایران در پیش گرفت؟
نه فکر نمی کنم این نامه در جهت تقابل با ایپک تنظیم شده باشد. فکر می کنم تفاوت عمده در اینجا در انتخاب تاکتیک ها باشد، نه در اهداف کلی. خود ایپک هم اشاره به این مسئله کرده که آنها هم در پی تصویب تحریم های جدید نیستند چون این را درک کرده اند در این برهه از زمان این بهترین مسیر پیش رو نیست.

س: تا چه موقع صبر می کنید؟ جدول زمانی شما با جدول زمانی دولت اوباما یکی است؟
بله، بله؛ دولت این موضوع را روشن کرده که می خواهد در یک دورۀ شش ماهه به یک توافق جامع با ایران برسد و همانطور که می دانید در خود توافق اولیه هم یک دورۀ شش ماهه درنظر گرفته شده و من امیدوارم که دو طرف تلاش خود را بکنند که هر چه سریع تر بتوانند به یک توافق دست پیدا کنند.
به گمان من توافق اولیه ای که حاصل شده یک گام مهم ابتدایی است و تنها زمان نشان خواهد داد که آیا می توانیم به یک توافق جامع دست پیدا کنیم یا نه. اما پرسشی که خیلی از ما از دولت ایران داریم این است که اگر حقیقت دارد که شما نمی خواهید قابلیت تسلیحاتی هسته ای تان را ارتقا بدهید، پس چرا با یک سیستم محدود کننده و عوامل راستی آزمایی – که تضمین می کند چنین اتفاقی رخ نخواهد داد –موافقت نمی کنید؟

س: رهبران ایران نسبت به اصرار مقامات آمریکایی در گفتن «تمام گزینه ها روی میز است» واکنش منفی نشان دادند. چرا این تعبیر به کرات استفاده می شود؟
چون موضع ایالات متحده و موضع رئیس جمهوری، آقای اوباما، این بوده که برای آمریکا، همپیمانانش و جامعۀ بین المللی دستیابی ایران به توانایی ساخت سلاح های هسته ای غیرقابل قبول خواهد بود؛ وقتی موضع شما چنین باشد، برای تحقق آن به هر کاری دست خواهید زد.
رئیس جمهور به روشنی اعلام کرده که ترجیح او آن است که از طریق روش های دیپلماتیک به این هدف برسد، برای همین هم هست که پای میز مذاکره رفته، به رغم وجود صداهای مختلفی در آمریکا که بعضی هیچ گفتگویی را با ایران بر نمی تابند و حتی نمی خواهند یک فرصت به مذاکرات بدهند چون بر این باورند که دولت ایران در نهایت آنچه که رهبر می گوید – یعنی این که ایران دنبال سلاح هسته ای نیست – را جدی نمی گیرد.
خیلی ها هستند که این گفته رهبر را قبول ندارند؛ رئیس جمهور فقط می خواهد این گفتۀ او را امتحان کند، می خواهد ببیند آیا می شود از راه مذاکره، این گفته را به مرحلۀ عمل رساند یا نه. اما اگر این آزمون موفقیت آمیز نباشد، سیاست ایالات متحده این است که ایران به توانایی ساخت سلاح هسته ای نباید برسد و نخواهد رسید.

س: رهبر جمهوری اسلامی می گوید برنامه هسته ای بهانه است و آمریکا در پی تغییر رژیم است. درست می گوید؟
نه رئیس جمهوری بارها گفته که هدف ما این است که مطمئن شویم ایران به قابلیت های تسلیحاتی هسته ای دست پیدا نمی کند و سلاح هسته ای نخواهد ساخت؛ بحث تغییر رژیم نیست. درست مثل قضیۀ سوریه که وقتی رئیس جمهور گفت به زور متوسل خواهد شد برای آن بود که مطمئن شود رژیم بشار اسد دوباره از سلاح های شیمیایی استفاده نخواهد کرد؛ مشخصأ برای آن بود که سلاح های کشتار جمعی دیگر مورد استفاده قرار نگیرند؛ و وقتی که اسد – تحت فشار روس ها – پذیرفت که سلاح های شیمیایی اش را نابود کند، رئیس جمهور گفت که دیگر نیازی به استفاده از قوۀ قهریه نیست چون به آن چه مدنظر داشت رسید. هدفی که رئیس جمهور برای استفاده از زور در سوریه داشت آن بود که سلاح های کشتار جمعی – سلاح های شیمیایی انبار شده در سوریه – نابود شود. همین موضوع در مورد اهدافی که از مذاکره با ایران دنبال می شود هم صدق می کند، یعنی اطمینان حاصل شود که ایران به دنبال ساخت قابلیت تسلیحات هسته ای نیست؛ یعنی همانی که – دوباره می خواهم تأکید کنم – همانی که رهبر ایران، آقای خامنه ای، خودش هم اعلام کرده که موضع ایران است. ما می خواهیم مطمئن شویم که این سخنان، بازتاب واقعی سیاست ایران است.

س: اگر به توافق هسته ای برسید باز هم حکومت ایران را برای نقض حقوق بشر و برنامه موشک های بالستیک تحت فشار می گذارید؟
این واقعیتی است که اختلافات ایالات متحده با ایران، و بخشی از سیاست های ایران، باقی خواهند ماند، به عنوان مثال، شما هم اشاره کردید، مسئلۀ حقوق بشر، یا موضعی که در قبال سوریه اتخاذ کرده اند؛ این اختلاف نظرها سرجایشان باقی هستند؛ اما تفاوت زیادی است بین اختلاف بر سر چنین مسائلی، و هدف تغییر دادن رژیم.
نظر ما این است که مردم ایران باید در آیندۀ خود نقش بسیار بارزتری داشته باشند؛ باور نداریم که انتخابات طراحی شده ای که برخی افراد مشخص را از دور خارج می کند، بازتاب دهندۀ واقعی خواست مردم باشد.
ما در آمریکا سیستمی که یک رهبر عالی مقام باشد که بگوید تو نمی توانی برای آن پست انتخاب شوی یا تو نمی توانی به مجلس بروی را یک سیستم دموکراتیک نمی دانیم.
البته این را قبول داریم که یک پویایی سیاسی در درون ایران وجود دارد، اما قبول نداریم که سیستم موجود در ایران به مردم این اجازه را می دهد که نظرات کامل خود را بیان کنند.
به هرحال رئیس جمهوری آمریکا به روشنی گفته که هدف سیاست های آمریکا و هدف سیاست های تحریمی، تنها روی برنامۀ هسته ای ایران متمرکز است. هدف تحریم ها، تغییر رژیم نیست.

س: رهبر می گوید بعضی نمایندگان کنگره آمریکا از اسرائیل پول می گیرند تا دیدگاههای آنها را نمایندگی کنند. واکنش شما چیست؟
سیستم مالی کمپین ما، این اجازه را به هیچ کسی نمی دهد که از افراد یا دولت های خارجی کمک مالی دریافت کند، حالا می خواهد از اسرائیل، آلمان، فرانسه، انگلستان، کانادا یا ایران باشد یا از هر کشور دیگر. بنابراین دریافت کمک مالی از کسی که شهروند آمریکا نباشد، برخلاف قوانین مالی ماست.

س: حرف رهبر این است که کنگره بیش از حد طرفدار اسرائیل است و این رسیدن به توافق با ایران را مشکل می کند؟
کنگرۀ آمریکا، از جمله خود من، به شدت از روابطمان با اسرائیل حمایت می کند و به تضمین تأمین امنیت اسرائیل قویأ متعهد است. از این ها گذشته، اسرائیل دشمن های زیادی در اطراف خودش دارد و قطعأ سیاست ایالات متحده بر آن است که به توان دفاعی اسرائیل کمک کند تا امنیت کشورش را تأمین کند. امیدوارم که این مانعی در گفتگوهای ما با ایران نباشد.
در عین حال وزیر خارجه، آقای کری، بطور فعالی پیگیر گفتگوهای اسرائیل با فلسطینی هاست و تلاش می کند که این موضوع مهم را حل و فصل کند.
اشتباه نکنید؛ آمریکا به امنیت اسرائیل پایبند است و اگر رهبران ایران در این باره مساله ای دارند، آنها باید موضع شان را صریح روشن کنند.
سخنان رئیس جمهور جدید ایران، دست کم، خیلی با آنچه که از آقای احمدی نژاد می شنیدیم تفاوت دارد و امیدواریم که این نشانه ای از تحولات آتی باشد.


http://www.youtube.com/watch?v=jITX19xzSEo&feature=c4-overview&list=UUXLN0vv9oVhMTixga8n0CFA