کمیسیون بین‌المللی آزادی مذهبی ایالات متحده آمریکا روز دوشنبه ۹ اردیبهشت جدیدترین گزارش سالانه خود را در مورد وضعیت آزادیهای مذهبی در کشورهای مختلف جهان، از جمله در ایران، منتشر کرد.
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا در نوامبر ۲۰۱۸ ایران را به همراه ۹ کشور دیگر برمه، چین، اریتره، کره شمالی، پاکستان، عربستان سعودی، سودان، تاجیکستان و ترکمنستان را در فهرست کشورهای «مورد نگرانی ویژه» قرار داد.
کمیسیون بین‌المللی آزادی مذهبی در گزارش ۲۰۱۹ خود به دولت آمریکا توصیه می‌کند نام این ده کشور در فهرست باقی بماند و می‌گوید نیجریه، جمهوری آفریقای مرکزی، روسیه، سوریه، ازبکستان و ویتنام هم شرایط قرار گرفتن در این فهرست را دارند.
ایران از سال ۱۹۹۹ تا کنون هر سال در این فهرست قرار داشته است.
در گزارش امسال گفته می‌شود روند آزادیهای مذهبی در ایران در سال ۲۰۱۸ مانند سال پیش از آن همچنان منفی بوده و حکومت اسلامی سرکوب بهایی‌ها و مسیحی‌ها و حتی مسلمانان، به ویژه اقلیت سنی مذهب و درویش‌ها، را تشدید کرده است.
مسلمانان
مسلمانان سنی مذهب که در ایران در اقلیت هستند و اغلب در مناطق کمتر توسعه یافته زندگی می‌کنند نیز مانند گذشته مورد تبعیض، به ویژه برای استخدام شدن، قرار دارند. سنی‌های کرد ایرانی نیز همچنان با سرکوب روبرو هستند و برآورد می‌شود ۵۳ تن از شهروندان کرد در سال ۲۰۱۸ اعدام شده‌اند؛ از جمله زینب سکانوند که زیر سن قانونی مجبور به ازدواج شد و به اتهام قتل همسرش محاکمه و در نهایت در ماه اکتبر اعدام شد.
درویش‌ها هم دیگر گروه مسلمانان هستند که در حکومت جمهوری اسلامی هدف قرار می‌گیرند. در ماه مه ۲۰۱۸ ماموران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی حمید سمسام استاد ادبیات فارسی را به اتهام توهین به مسلمانان سنی مذهب از طریق انتشار یک فایل ویدئویی در اینترنت بازداشت کرد. دراویش نعمت‌الهی گنابادی، بزرگترین گروه دروایش در ایران، مورد آزار و اذیت حکومت قرار دارند و در فوریه ۲۰۱۸ نیروی انتظامی ایران اقدام به محاصره منزل نورالله تابنده رهبر دراویش گنابادی در شمال تهران کردند که منجر به درگیری گروهی از معترضان و پیروان او با ماموران پلیس شد و به دنبال آن در ماه اوت، دادگاه انقلاب ۲۰۸ درویش را به زندان محکوم کرد. محاکمه برخی از این متهمان از ۱۵ دقیقه فراتر نرفت.
در چند سال گذشته مسئولان ایرانی بسیاری از مسلمانان شیعه هم را به اتهام «توهین به اسلام» یا «انتقاد از نظام جمهوری اسلامی» یا «نشر مطالب خلاف موازین اسلامی» بازداشت و محاکمه کرده است. در مارس ۲۰۱۸ یک روحانی به نام حسین شیرازی، فرزند آیت الله صادق شیرازی که خود او نیز زندانی است، توسط وزارت اطلاعات ایران دستگیر و در دادگاه ویژه روحانیت به «توهین به رهبر جمهوری اسلامی» متهم شد.
بهایی‌ها
بیش از ۳۰۰ هزار شهروند بهایی در ایران زندگی می‌کنند که بزرگترین جامعه غیرمسلمان کشور را تشکیل می‌دهند. در طول ده سال گذشته بیش از هزار بهایی به دلیل اعتقاداتشان بازداشت شده‌اند. در فوریه ۲۰۱۸ هفت شهروند بهایی در بوشهر، و پنج شهروند بهایی دیگر در مشهد دستگیر شدند. در ماه سپتامبر وزارت اطلاعات ایران سرکوب جامعه بهایی را با بازداشت شش تن در کرج، هشت تن در بهارستان، و شش تن در شیراز، افزایش داد. مهدی حاجتی عضو شورای شهر شیراز که از بازداشت شهروندان بهایی در این شهر انتقاد کرده بود توسط دادگاه انقلاب بازداشت و ده روز بعد با قید وثیقه ۲۰۰ میلیون تومانی آزاد شد، اما پس از آن از حضور در جلسات شورای شهر شیراز محروم شد. بر اساس گزارش‌ها، تا پایان سال ۲۰۱۸ بیش از هفتاد بهایی همچنان در زندان‌های ایران هستند.
مسیحی‌ها
نزدیک به ۳۰۰ هزار مسیحی، که اغلب از ارامنه و آسوری‌ها هستند، در ایران زندگی می‌کنند. حکومت فعالیت اعضای کلیساها را زیر نظر دارد و محدودیت‌هایی را برای ترمیم و بازسازی عبادتگاه‌های مسیحیان اعمال می‌کند. برخی به دلیل برگزاری مراسم و گردهمایی‌های خصوصی، برپایی کلیساهای خانگی، سفر به خارج از کشور برای شرکت در سمینارهای مذهبی مسیحیت بازداشت و به زندان محکوم شده‌اند. موارد بازداشت مسیحیان در ایران در سال ۲۰۱۸ به شدت افزایش یافت. دست کم ۱۷۱ مسیحی در این سال بازداشت شدند، در حالی که در سال ۲۰۱۷ تنها شانزده مسیحی بازداشت شده بودند. گرویدن از اسلام به مسیحیت در جمهوری اسلامی جرم است و دو تن از مسلمانانی که دین خود را عوض کرده و مسیحی شدند، هادی عسگری و امین افشارنادری، در انتظار صدور حکم دادگاه هستند. معروف‌ترین این افراد کشیش یوسف ندرخانی است که تاکنون چند بار بازداشت شده است. او در سال ۲۰۱۷ به ده سال زندان و دو سال تبعید در داخل کشور محکوم شد.
یهودی‌ها
جامعه یهودیان ایران بین ۱۵ تا ۲۰ هزار نفر برآورد می‌شود. جمهوری اسلامی موجودیت اسرائیل را به رسمیت نمی‌‌شناسد، اما می‌گوید با یهودیان دشمنی ندارد و با یهودستیزی مخالف است. با این حال در مواردی با اظهارات یهودستیزانه مدارا کرده است. در اکتبر ۲۰۱۸ علیرضا سلطان شاهی یکی از مسدولان نهاد ریاست جمهوری ایران در کنفرانسی در تهران یهودیان را به اخلال در اقتصاد جهانی و سوءاستفاده از هولوکاست متهم کرد. مقام‌های ایرانی بارها خواستار نابودی اسرائیل شده‌اند و برخی شهروندان یهودی را به دلیل ارتباط با اسرائیل هدف قرار گرفته‌اند. یهودیان ایرانی مقام و موقعیتی در دولت یا ارتش ندارند و بسیاری از آنها معتقدند از جانب حکومت تحت نظر هستند.
زرتشتی‌ها
زرتشتی‌های ایران که جمعیت آنها ۳۰ تا ۳۵ هزار نفر برآورد می‌شود، در سال ۲۰۱۸ نیز مورد تبعیض قرار داشتند. با این حال ممنوعیت اعمال شده در سال ۲۰۱۷ بر یک عضو زرتشتی شورای شهر یزد و به دنبال برخی اعتراض‌ها از جمله از سوی علی مطهری نایب رئیس مجلس شورای اسلامی، در سال ۲۰۱۸ با رأی مجمع تشخیص مصلحت نظام لغو شد.
رویکرد آمریکا
ایران از سال ۱۹۹۹ میلادی به این طرف همواره در فهرست کشورهای مورد نگرانی ویژه از نظر وضعیت آزادیهای مذهبی قرار داشته و دولت ایالات متحده بارها نقض حقوق بشر و آزادیهای بنیادی مردم ایران را محکوم کرده است.
در ژوئیه ۲۰۱۸ واشنگتن میزبان یک کنفرانس بین المللی برای ارتقای آزادی مذهبی در جهان بود که نمایندگان کشورهای شرکت کننده در آن در بیانیه‌ای از برخورد نامناسب حکومت ایران با اقلیت‌های مذهبی ابراز نگرانی کردند.
مایک پنس معاون رئیس جمهوری آمریکا در سخنانی در این نشست که نمایندگان حدود ۸۰ کشور در آن حضور داشتند، به نقض حقوق فعالان مذهبی در جمهوری اسلامی اشاره کرد و از مردم ایران خواست که به تلاش‌های خود ادامه دهند.
در اوت ۲۰۱۸ گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا در گزارشی به سرکوب و هدف قرار گرفتن اقلیت‌های مذهبی توسط رژیم جمهوری اسلامی پرداخت و گفت بهایی‌ها، مسیحی‌ها، یهودی‌ها، زرتشتی‌ها، سنی‌ها و دروایش بطور گسترده‌ای با تبعیض و دادگاه غیرمنصفانه و احکام زندان غیرعادلانه روبرو هستند.
در دسامبر ۲۰۱۸ مجلس نمایندگان آمریکا با تصویب قطعنامه‌ای، آزار و اذیت و محاکمه بهاییان در ایران را محکوم کرد.
