یک امکان تازه در شبکه اجتماعی «ایکس» (توییتر سابق) که محل تقریبی فعالیت حساب‌های کاربری را نشان می‌دهد، موجی از بحث و تردید را درباره اعتبار روایت‌های آنلاین از جنگ غزه برانگیخته است.
این قابلیت، که در بخش «درباره این حساب» فعال شده، کشور یا منطقه ثبت‌شده حساب، زمان ایجاد آن و تغییر نام کاربری را آشکار می‌کند و به گفته منتقدان و مدافعان، از بخشی از حساب‌های جعلی و کمپین‌های سازمان‌یافته پرده برداشته است.
به گزارش روزنامه «نیویورک پست»، این ابزار نشان داده است که شماری از حساب‌هایی که خود را ساکن غزه معرفی می‌کردند و در حال جمع‌آوری کمک مالی بودند، در واقع از کشورهایی مانند هند و بریتانیا فعالیت می‌کرده‌اند. یکی از این حساب‌ها، زنی را به عنوان «مادر فلسطینیِ گرفتار در غزه» معرفی می‌کرد، در حالی که داده‌های مکانی نشان داده که این حساب‌کاربری از هند مدیریت می‌شده است. حساب دیگری، خود را «پدر اهل غزه» و واسطه کمک به یک خانواده معرفی کرده بود، اما محل ثبت آن بریتانیا گزارش شده و لینک کمک مالی‌اش با صفحه رسمی همان خانواده متفاوت بوده است.
رسانه‌های اسرائیلی از جمله وب‌سایت «وای‌نت» نوشته‌اند که این ابزار تازه، تنها چند مورد پراکنده را افشا نکرده، بلکه شبکه‌ای از حساب‌های موسوم به «اینفلوئنسرهای غزه» را که از اروپای شرقی و آسیای میانه فعالیت می‌کرده‌اند، زیر سؤال برده است؛ حساب‌هایی که خود را خبرنگار میدانی یا شهروندان زیر بمباران معرفی می‌کردند، اما داده‌های جدید، آنها را در هزاران کیلومتر دورتر نشان داده است. برخی از این حساب‌ها پس از آشکار شدن محل فعالیت، به سرعت پست‌های خود را پاک یا حساب را غیرفعال کرده‌اند.
در عین حال، دست‌کم یک مورد مناقشه‌برانگیز نیز مطرح شده است. بر اساس گزارش‌ها، خبرنگار فلسطینی «معتصم دلول» که از غزه گزارش می‌دهد، در مقطعی توسط همین ابزار در لهستان مکان‌یابی شده و از سوی مقام‌های اسرائیلی به انتشار اطلاعات نادرست متهم شد. او در پاسخ، ویدئویی از یک محله ویران‌شده در غزه منتشر کرد و با لحن انتقادی پرسید آیا چنین صحنه‌ای می‌تواند «در وسط لهستان» باشد؟
روزنامه «نیویورک پست» و دیگر رسانه‌ها می‌گویند وزارت خارجه اسرائیل از این قابلیت جدید استقبال کرده و آن را ابزاری برای افشای حساب‌هایی توصیف کرده که به گفته این وزارتخانه، از کشورهای مختلف با هویت‌های جعلی در نقش «قربانیان جنگ در غزه» ظاهر می‌شدند. در مقابل، برخی ناظران و فعالان حقوق دیجیتال هشدار داده‌اند که استفاده نادرست از این داده‌ها می‌تواند به انگ‌زنی، حملات هدفمند یا تضعیف روایت‌های واقعی از مناطق جنگی منجر شود.
شبکه خبری «نیوزمکس» نیز با استناد به گزارش‌های رسانه‌ای می‌گوید بسیاری از حساب‌های افشا شده، از تصاویر احساسی، روایت‌های شخصی و لینکهای کمک مالی استفاده کرده‌اند؛ اما این لینک‌ها لزوماً به نهادهای شناخته‌شده بشردوستانه متصل نبوده‌اند. برخی کارشناسان به کاربران توصیه کرده‌اند در بحبوحه چنین بحران‌هایی، کمک‌های خود را از طریق سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای شناخته‌شده ارسال کنند، نه لینکهای ناشناس در شبکه‌های اجتماعی.
شرکت «ایکس» در توضیح این قابلیت تأکید کرده است که داده‌های مکان همیشه صددرصد دقیق نیست و می‌تواند تحت تأثیر استفاده از شبکه‌های خصوصی مجازی (وی پی ان)، سیم‌کارت‌های مجازی (ایی سیم)، قطع و وصل شدن زیرساخت اینترنت در مناطق جنگی و یا مدیریت مشترک یک حساب توسط افراد ساکن در کشورهای مختلف قرار گیرد. در صفحه راهنمای این پلتفرم آمده است که کشور یا منطقه ثبت‌شده ممکن است «همیشه دقیق نباشد و به‌طور دوره‌ای تغییر کند».
کارشناسان حوزه اطلاعات نادرست می‌گویند این ابزار تازه، در عین آن‌که می‌تواند شفافیت بیشتری درباره هویت و محل فعالیت حساب‌ها ایجاد کند، به‌تنهایی پاسخگوی موج گسترده سوءاستفاده و جعل در جنگ‌های اطلاعاتی نیست. در ماه‌ها و سال‌های اخیر، نهادهای پژوهشی و رسانه‌ای بارها درباره نقش رسانه‌های اجتماعی در گسترش اطلاعات نادرست درباره جنگ غزه و دیگر بحران‌ها هشدار داده‌اند و خواستار راستی‌آزمایی بیشتر منابع، به‌ویژه در مواردی شده‌اند که تصاویر و ویدئوها برای برانگیختن واکنش‌های احساسی و جذب کمک مالی استفاده می‌شود.
با وجود این، افشای تازه در «ایکس» برای بسیاری از کاربران یادآور این واقعیت است که در قلب بحران‌های جهانی، تصاویر و روایت‌های تأثیرگذار در شبکه‌های اجتماعی همیشه با واقعیت میدانی منطبق نیستند. در حالی که جنگ غزه همچنان ادامه دارد، بحث بر سر این‌که چگونه می‌توان میان روایت‌های واقعی از میادین جنگ و تلاش‌های سازمان‌یافته برای سوءاستفاده از همدردی جهانی تمایز گذاشت، وارد مرحله تازه‌ای شده است.
