براساس تقویم، قرن بیست و یکم دقیقاً ساعت ١۲ و ١ دقیقه روز اول ژانویه سال ۲۰۰۱ آغاز شد. اما در عمل می توان گفت که حدود هشت سال پیش از آن و روز ۳ دسامبر سال ١۹۹۲ شروع شده بود. این مطلب به این دلیل عنوان می شود که نیل پاپورت، مهندس نرم افزار اهل بریتانیا اولین پیامک جهان را ارسال کرد. امروز با وجود میلیاردها تلفن همراه، به سختی می توان باور کرد که بیست سال پیش فن آوری پیامک وجود نداشت.
از سال ١٩۲۰ با کارگذاری کابل های مخابراتی و برقرای ارتباط بین دو سوی اقیانوس اطلس، مهندسین با استفاده از کابل های تلفن الفبا و اعداد را مخابره کردند. به این عمل در ابتدا «تلکس» و بعدها «تکست» گفته شد. این قابلیت در ابتدا تنها برای دولت ها و صاحبان صنایع امکان داشت. در سالهای ۶۰ و ۷۰ قابلیت ارسال اعداد توسط امواج رادیویی و دریافت آن توسط یک گیرنده کوچک به جهان عرضه شد.
در سال ١٩٨٤ یک گروه بین المللی به نام «سیستم جهانی برای ارتباطات موبایل» یا «GSM» روی تدوین استانداردی برای استفاده از شبکه های تلفن همراه برای انتقال پیام های کوتاه الفبایی در اروپا شروع به کار کرد. این استاندارد «SMS» یا سرویس پیام کوتاه نام داده شد. در آن زمان همه بر این باور بودند که این پیام های کوتاه، خصوصی نیستند و فقط برای مقاصد بازرگانی استفاده خواهند شد. این استاندارد سالیان سال تنها در میان مهندسین و علاقمندان به فن آوری مورد استفاده قرار گرفت.
زمانی که نخستین پیامک جهان ارسال شد، تلفن های همراه قابلیت ارسال پیامک را نداشتند. آنها فقط می توانستند پیامک ها را دریافت کنند. برنان هیدان، مهندسی که در ایرلند کار می کرد به نیویورک تایمز گفت: «همه می گفتند مردم هرگز از پیامک استفاده نخواهند کرد. تایپ کردن روی تلفن همراه چندان خوشایند نیست». ولی هیدان نظر دیگری داشت. او در سال ١۹۹۳ نخستین پیامک بازرگانی تاریخ را در لس آنجلس ارسال کرد.
از اواسط تا اواخر دهه ۹۰ که رقابت برای جلب بازار تلفن های همراه در جهان به شدت داغ شده بود، صاحبان صنایع تلفن همراه و شرکت های مخابراتی قابلیت ارسال پیامک را به عنوان یک استاندارد به کاربران ارایه کردند. کاربران به سرعت به مزایای ارسال پیامک پی بردند.
ارسال پیامک به نسبت سریع است و تنها به شماره تلفن گیرنده نیاز داشت. کاربران دیگر به نرم افزار های دردسرساز ارسال ایمیل نیازی نداشتند. ارسال پیامک به دلیل استفاده از پهنای باند محدود، به ویژه در ساعاتی که شبکه ها بسیار شلوغ است، بسیار قابل اعتمادتر از ایمیل و یا حتی تماس تلفنی بود. کاربران پی بردند در مدت زمانی که برای تماس تلفنی و انتظار برای برقراری ارتباط صرف می شود آنها می توانند چندین پیامک ارسال کنند.
البته ارسال پیامک همیشه هم بی عیب و نقص نبوده است. همزمان با افزایش موج استفاده از پیامک، ارائه دهندگان خدمات تلفن همراه و داده های اینترنتی شیوه های جدیدی برای کسب درآمد، چه از فرستنده و چه از گیرنده پیامک یافتند. این شرکت ها گاهی یک نرخ ثابت برای ارسال و دریافت پیامک دریافت می کنند و گاهی به ازای هر حرف پول می گیرند و همین امر عامل ایجاد سردرگمی بین شبکه ها و مردم کشورها می شود. تولیدکنندگان تلفن همراه، از سویی باید خطوط تولید خود را برای راحت تر کردن ارسال پیامک تغییر می دادند و از سویی دیگر برای افزودن ویژگی های جدید و کوچک تر کردن اندازه تلفن با چالش هایی روبرو بودند.
کاربران پیامک هم همچون هر ابزار جدید دیگری برای ارسال پیامک های خود از هیچ قانونی پیروی نمی کردند و با وجودی که از حداقل حروف و علامت استفاده می کنند اما کماکان مفهوم را به گیرنده انتقال می دادند. مدت زمانی گذشت تا مردم، همچون زمانی که اصول اخلاقی ارسال ایمیل را می آموختند، آداب و رسوم ادبی استفاده از پیامک، تعداد، تکرر، زمان و چگونگی ارسال پیامک را نیز یاد بگیرند. در مقام نمونه مردم کم کم یاد گرفتند که نباید با ارسال پیامک به ارتباطات شخصی و خصوصی خود پایان دهند.
بعضی از کاربران برای استفاده از این ابزارهای دیجیتالی، نه تنها قوانین ویژه خود را وضع می کردند بلکه زبان جدیدی را نیز ابداع کردند. «OMG»، «LOL»، «IMHO» از جمله ابداعات نوین زبان نوشتاری پیامک ها است که در مدت زمان بسیار اندکی جهان مجازی پیامک ها را فرا گرفت و حتی به مکالمات روزمره زندگی واقعی مردم نیز نفوذ کرد.
شکلک هایی که در گذشته بیشتر برای علامت گذاری در متن و حرفه ای تر کردن تصاویر به کار گرفته می شدند، هم اکنون به ابزاری برای ابراز همه نوع احساسات بدل شده اند. تلفن های همراه به گونه ای تولید می شوند که ارسال پیامک با آن ها ساده تر شود و حتی برخی، به ویژه کاربرانی که از نسل های قدیمی تلفن های همراه استفاده می کردند، از تحولات گسترده و ظاهری این تلفن ها که دیگر شباهتی به انواع قدیمی ندارند، شگفت زده می شوند.
نتایج تحقیقات گسترده و فزاینده همه به یک نتیجه دست یافته اند و آن این است که نسل جوان کمتر از ایمیل استفاده می کند و بیشتر پیامک می فرستد و حتی برای استفاده از تلفن هم خود را به زحمت نمی اندازد، مگر این که واقعاً ناچار شود. راندال استفنسون، مدیرعامل شرکت «AT&T»، یکی از بزرگترین شرکت های مخابراتی آمریکا گفته است «شرکت های ارائه دهنده خدمات تلفن همراه چاره ای ندارند مگر این که فقط داده های اطلاعاتی به مشتری ها خود ارائه دهند و خدمات تلفن همراه را به طور کامل به دست فراموشی بسپارند».
تجربه (و تجربیات همه افرادی که می شناسم) به من ثابت کرده است که سن ارتباط مسقیمی با شیوه های ارتباطی افراد دارد. من برای دوستان و اقوام زیر ۳۵ سال معمولاً پیامک می فرستم. برای افراد بین ۳۵ تا ۶۰ سال بیشتر ایمیل ارسال می کنم. برای تماس با افراد بالای ۶۰ سال هم گوشی تلفن را برمی دارم و به آن ها زنگ می زنم.
چشم انداز روابط انسانی در عصر پیامک و توئیتر
بر اساس ارزیابی ها، در سال ۲۰١۱ به طور متوسط هر روز ٤ میلیارد پیامک در سراسر جهان ارسال شده بود. این رقم به طور قطع در سال ۲۰١۲ حتی بیشتر هم شده است. این روزها حتی پاپ بندیکت شانزدهم هم با توتیئر کار می کند تا بتواند از طریق تلفن همراه با پیروان خود در تماس باشد.
بنابراین تصور می شود که با ارسال این همه پیامک، آدم ها باید بیش از هر زمان دیگری احساس نزدیکی و ارتباط بیشتری با یکدیگر داشته باشند، اما این امر لزوماً واقعیت ندارد.
شری تارکل، پژوهشگر دانشگاه «ام آی تی» فعالیت های حرفه ای خود را بر ارتباط بین ابزار ارتباطی جدیدی همچون ارسال پیامک و متحول شدن روابط اجتماعی انسان ها در جهان واقعی متمرکز کرده است. او در گفتگو با صدای آمریکا تشریح می کند که چطور این ابزار مدرن اغلب روابط انسانی را به روش های ناسالمی تبدیل کرده اند.
خانم تارکل می گوید: «اگر نتیجه تحقیقات من این واقعیت را ثابت می کردند که مردمانی که ایمیل های خود را می خوانند و در شبکه های اجتماعی گردش می کنند هنوز روابط نزدیکی با دوستان و خانواده خود دارند، این کتاب را نمی نوشتم. اما من در نهایت دریافتم که که حتی پدر و مادرها هم سر میز شام پیامک می فرستند و بچه ها هم احساس بیهودگی می کنند. بعضی پدر و مادرها به هنگام بازی بچه ها در زمین بازی و زمانی که بچه هایشان را روی تاب هل می دادند، در حال خواندن ایمیل هایشان بودند. بعضی از مادرها در حالی که هری پاتر می خوانند و بلک بری خود را زیر پتو مخفی می کنند، احساس شوربختی می کردند تا هنگام کتاب خواندن برای بچه هایشان، ایمیل هایشان را بخوانند چون تصور می کردند تجربه کتاب خواندن برای بچه هایشان را از دست می دهند اما از سویی هم فکر می کردند که نمی توانند ایمیل هایشان را نخوانند و این کار از کنترلشان خارج بود.»
طی هفته جاری و پس از انتشار خبر غافلگیرکننده خودکشی جوان بلچر، یکی از چهره های سرشناس تیم ورزشی کانزاس سیتی، بردی کوئین یکی از همبازی های او در مورد اهمیت ارتباط انسانی و برقراری ارتباط با جهان واقعی و دشواری مناسبات آدم ها در عصر پیامک صحبت کرد. او با بغض به رسانه ها گفت: «ما در جامعه شبکه های اجتماعی و صفحات توئیتر و فیس بوک زندگی می کنیم. اشکالی ندارد، اما ما با همکاران، اعضای خانواده و دوستانمان در تماس هستیم و به نظر می رسد که نصف وقت خود را به جای این که به روابط واقعی که در برابر چشممان قرار دارد، بگذرانیم بیشتر گرفتار تلفن ها و چیزهای دیگری هستیم که ذهن ما را به خود مشغول می کنند. امید این است که مردم بتوانند درس بگیرند و سعی کنند تا اگر کسی با احساسات عمیق تری از آنچه که ما به صورت روزانه شاهد آن هستیم، درگیر است، به او کمک کنند.»
ارسال پیامک هم احتمالاً همچون هر ابزار و یا دستگاه الکترونیکی دیگری که به صورت دیجیتالی حواس ما را پرت می کنند، به رشد خود ادامه خواهد داد تا پدیده جدیدتری که هنوز ذهن ما به آن خطور نمی کند، جای آن را بگیرد. این پدیده هم با استقبال علاقه مندان به فن آوری های نوین که آن را ابزار قرن می نامند، روبرو خواهد شد و هشدارهای جدی درباره خطراتی که متوجه فرهنگ انسانی خواهند کرد، در پی خواهد داشت. شاید ظهور پیامک در قرن بیست و یکم را بتوان با اختراع خودرو در قرن بیستم مقایسه کرد، اما آن چه که مسلم است این است که این پدیده تا چند سال آینده بخشی از زندگی مردم خواهد بود.
از سال ١٩۲۰ با کارگذاری کابل های مخابراتی و برقرای ارتباط بین دو سوی اقیانوس اطلس، مهندسین با استفاده از کابل های تلفن الفبا و اعداد را مخابره کردند. به این عمل در ابتدا «تلکس» و بعدها «تکست» گفته شد. این قابلیت در ابتدا تنها برای دولت ها و صاحبان صنایع امکان داشت. در سالهای ۶۰ و ۷۰ قابلیت ارسال اعداد توسط امواج رادیویی و دریافت آن توسط یک گیرنده کوچک به جهان عرضه شد.
در سال ١٩٨٤ یک گروه بین المللی به نام «سیستم جهانی برای ارتباطات موبایل» یا «GSM» روی تدوین استانداردی برای استفاده از شبکه های تلفن همراه برای انتقال پیام های کوتاه الفبایی در اروپا شروع به کار کرد. این استاندارد «SMS» یا سرویس پیام کوتاه نام داده شد. در آن زمان همه بر این باور بودند که این پیام های کوتاه، خصوصی نیستند و فقط برای مقاصد بازرگانی استفاده خواهند شد. این استاندارد سالیان سال تنها در میان مهندسین و علاقمندان به فن آوری مورد استفاده قرار گرفت.
زمانی که نخستین پیامک جهان ارسال شد، تلفن های همراه قابلیت ارسال پیامک را نداشتند. آنها فقط می توانستند پیامک ها را دریافت کنند. برنان هیدان، مهندسی که در ایرلند کار می کرد به نیویورک تایمز گفت: «همه می گفتند مردم هرگز از پیامک استفاده نخواهند کرد. تایپ کردن روی تلفن همراه چندان خوشایند نیست». ولی هیدان نظر دیگری داشت. او در سال ١۹۹۳ نخستین پیامک بازرگانی تاریخ را در لس آنجلس ارسال کرد.
از اواسط تا اواخر دهه ۹۰ که رقابت برای جلب بازار تلفن های همراه در جهان به شدت داغ شده بود، صاحبان صنایع تلفن همراه و شرکت های مخابراتی قابلیت ارسال پیامک را به عنوان یک استاندارد به کاربران ارایه کردند. کاربران به سرعت به مزایای ارسال پیامک پی بردند.
ارسال پیامک به نسبت سریع است و تنها به شماره تلفن گیرنده نیاز داشت. کاربران دیگر به نرم افزار های دردسرساز ارسال ایمیل نیازی نداشتند. ارسال پیامک به دلیل استفاده از پهنای باند محدود، به ویژه در ساعاتی که شبکه ها بسیار شلوغ است، بسیار قابل اعتمادتر از ایمیل و یا حتی تماس تلفنی بود. کاربران پی بردند در مدت زمانی که برای تماس تلفنی و انتظار برای برقراری ارتباط صرف می شود آنها می توانند چندین پیامک ارسال کنند.
البته ارسال پیامک همیشه هم بی عیب و نقص نبوده است. همزمان با افزایش موج استفاده از پیامک، ارائه دهندگان خدمات تلفن همراه و داده های اینترنتی شیوه های جدیدی برای کسب درآمد، چه از فرستنده و چه از گیرنده پیامک یافتند. این شرکت ها گاهی یک نرخ ثابت برای ارسال و دریافت پیامک دریافت می کنند و گاهی به ازای هر حرف پول می گیرند و همین امر عامل ایجاد سردرگمی بین شبکه ها و مردم کشورها می شود. تولیدکنندگان تلفن همراه، از سویی باید خطوط تولید خود را برای راحت تر کردن ارسال پیامک تغییر می دادند و از سویی دیگر برای افزودن ویژگی های جدید و کوچک تر کردن اندازه تلفن با چالش هایی روبرو بودند.
کاربران پیامک هم همچون هر ابزار جدید دیگری برای ارسال پیامک های خود از هیچ قانونی پیروی نمی کردند و با وجودی که از حداقل حروف و علامت استفاده می کنند اما کماکان مفهوم را به گیرنده انتقال می دادند. مدت زمانی گذشت تا مردم، همچون زمانی که اصول اخلاقی ارسال ایمیل را می آموختند، آداب و رسوم ادبی استفاده از پیامک، تعداد، تکرر، زمان و چگونگی ارسال پیامک را نیز یاد بگیرند. در مقام نمونه مردم کم کم یاد گرفتند که نباید با ارسال پیامک به ارتباطات شخصی و خصوصی خود پایان دهند.
بعضی از کاربران برای استفاده از این ابزارهای دیجیتالی، نه تنها قوانین ویژه خود را وضع می کردند بلکه زبان جدیدی را نیز ابداع کردند. «OMG»، «LOL»، «IMHO» از جمله ابداعات نوین زبان نوشتاری پیامک ها است که در مدت زمان بسیار اندکی جهان مجازی پیامک ها را فرا گرفت و حتی به مکالمات روزمره زندگی واقعی مردم نیز نفوذ کرد.
شکلک هایی که در گذشته بیشتر برای علامت گذاری در متن و حرفه ای تر کردن تصاویر به کار گرفته می شدند، هم اکنون به ابزاری برای ابراز همه نوع احساسات بدل شده اند. تلفن های همراه به گونه ای تولید می شوند که ارسال پیامک با آن ها ساده تر شود و حتی برخی، به ویژه کاربرانی که از نسل های قدیمی تلفن های همراه استفاده می کردند، از تحولات گسترده و ظاهری این تلفن ها که دیگر شباهتی به انواع قدیمی ندارند، شگفت زده می شوند.
نتایج تحقیقات گسترده و فزاینده همه به یک نتیجه دست یافته اند و آن این است که نسل جوان کمتر از ایمیل استفاده می کند و بیشتر پیامک می فرستد و حتی برای استفاده از تلفن هم خود را به زحمت نمی اندازد، مگر این که واقعاً ناچار شود. راندال استفنسون، مدیرعامل شرکت «AT&T»، یکی از بزرگترین شرکت های مخابراتی آمریکا گفته است «شرکت های ارائه دهنده خدمات تلفن همراه چاره ای ندارند مگر این که فقط داده های اطلاعاتی به مشتری ها خود ارائه دهند و خدمات تلفن همراه را به طور کامل به دست فراموشی بسپارند».
تجربه (و تجربیات همه افرادی که می شناسم) به من ثابت کرده است که سن ارتباط مسقیمی با شیوه های ارتباطی افراد دارد. من برای دوستان و اقوام زیر ۳۵ سال معمولاً پیامک می فرستم. برای افراد بین ۳۵ تا ۶۰ سال بیشتر ایمیل ارسال می کنم. برای تماس با افراد بالای ۶۰ سال هم گوشی تلفن را برمی دارم و به آن ها زنگ می زنم.
چشم انداز روابط انسانی در عصر پیامک و توئیتر
بر اساس ارزیابی ها، در سال ۲۰١۱ به طور متوسط هر روز ٤ میلیارد پیامک در سراسر جهان ارسال شده بود. این رقم به طور قطع در سال ۲۰١۲ حتی بیشتر هم شده است. این روزها حتی پاپ بندیکت شانزدهم هم با توتیئر کار می کند تا بتواند از طریق تلفن همراه با پیروان خود در تماس باشد.
بنابراین تصور می شود که با ارسال این همه پیامک، آدم ها باید بیش از هر زمان دیگری احساس نزدیکی و ارتباط بیشتری با یکدیگر داشته باشند، اما این امر لزوماً واقعیت ندارد.
شری تارکل، پژوهشگر دانشگاه «ام آی تی» فعالیت های حرفه ای خود را بر ارتباط بین ابزار ارتباطی جدیدی همچون ارسال پیامک و متحول شدن روابط اجتماعی انسان ها در جهان واقعی متمرکز کرده است. او در گفتگو با صدای آمریکا تشریح می کند که چطور این ابزار مدرن اغلب روابط انسانی را به روش های ناسالمی تبدیل کرده اند.
خانم تارکل می گوید: «اگر نتیجه تحقیقات من این واقعیت را ثابت می کردند که مردمانی که ایمیل های خود را می خوانند و در شبکه های اجتماعی گردش می کنند هنوز روابط نزدیکی با دوستان و خانواده خود دارند، این کتاب را نمی نوشتم. اما من در نهایت دریافتم که که حتی پدر و مادرها هم سر میز شام پیامک می فرستند و بچه ها هم احساس بیهودگی می کنند. بعضی پدر و مادرها به هنگام بازی بچه ها در زمین بازی و زمانی که بچه هایشان را روی تاب هل می دادند، در حال خواندن ایمیل هایشان بودند. بعضی از مادرها در حالی که هری پاتر می خوانند و بلک بری خود را زیر پتو مخفی می کنند، احساس شوربختی می کردند تا هنگام کتاب خواندن برای بچه هایشان، ایمیل هایشان را بخوانند چون تصور می کردند تجربه کتاب خواندن برای بچه هایشان را از دست می دهند اما از سویی هم فکر می کردند که نمی توانند ایمیل هایشان را نخوانند و این کار از کنترلشان خارج بود.»
طی هفته جاری و پس از انتشار خبر غافلگیرکننده خودکشی جوان بلچر، یکی از چهره های سرشناس تیم ورزشی کانزاس سیتی، بردی کوئین یکی از همبازی های او در مورد اهمیت ارتباط انسانی و برقراری ارتباط با جهان واقعی و دشواری مناسبات آدم ها در عصر پیامک صحبت کرد. او با بغض به رسانه ها گفت: «ما در جامعه شبکه های اجتماعی و صفحات توئیتر و فیس بوک زندگی می کنیم. اشکالی ندارد، اما ما با همکاران، اعضای خانواده و دوستانمان در تماس هستیم و به نظر می رسد که نصف وقت خود را به جای این که به روابط واقعی که در برابر چشممان قرار دارد، بگذرانیم بیشتر گرفتار تلفن ها و چیزهای دیگری هستیم که ذهن ما را به خود مشغول می کنند. امید این است که مردم بتوانند درس بگیرند و سعی کنند تا اگر کسی با احساسات عمیق تری از آنچه که ما به صورت روزانه شاهد آن هستیم، درگیر است، به او کمک کنند.»
ارسال پیامک هم احتمالاً همچون هر ابزار و یا دستگاه الکترونیکی دیگری که به صورت دیجیتالی حواس ما را پرت می کنند، به رشد خود ادامه خواهد داد تا پدیده جدیدتری که هنوز ذهن ما به آن خطور نمی کند، جای آن را بگیرد. این پدیده هم با استقبال علاقه مندان به فن آوری های نوین که آن را ابزار قرن می نامند، روبرو خواهد شد و هشدارهای جدی درباره خطراتی که متوجه فرهنگ انسانی خواهند کرد، در پی خواهد داشت. شاید ظهور پیامک در قرن بیست و یکم را بتوان با اختراع خودرو در قرن بیستم مقایسه کرد، اما آن چه که مسلم است این است که این پدیده تا چند سال آینده بخشی از زندگی مردم خواهد بود.