مقاله ای از آدام تیلور برای روزنامه واشنگتن پست
عربستان سعودی این هفته از تشکیل یک "ائتلاف نظامی اسلامی" جدید با هدف مبارزه با تروریسم در جهان خبر داد. محمد بن سلمان معاون ولیعهد و وزیر دفاع عربستان سعودی، در یک نشست خبری کم سابقه به خبرنگاران گفت این طرح ریشه در "تمایل فراوان جهان اسلام به جنگ با این بیماری دارد، که ابتدا مسلمانان جهان را پیش از کلیت جامعه جهانی، تحت تاثیر قرار داده است."
به نظر می رسد هدف از این ائتلاف کاستن از انتقادهای غرب از کندی عمل کشورهای مسلمان در مبارزه با تروریسم و افراط گرایی باشد. با این وجود، جزییات ائتلاف طراحی شده روشن نیست و باعث شده بعضی ندانند که این ائتلاف شامل چه کشورهایی است و قرار است چه کار بکند.
واکنش ها در شبکه های اجتماعی هم چندان مثبت نبوده است.
عربستان سعودی اخیرا تلاش های فراوانی انجام داده تا غرب را متقاعد کند که پیشتاز رسیدگی به معضل افراط گرایی و تروریسم بوده است. اما گزافه نیست اگر گفته شود که این ائتلاف جنبه های گیج کننده ای دارد.
بعضی از کشورهای ظاهرا عضو این ائتلاف مدعی هستند هرگز چیزی در باره آن نشنیده اند
از ۳۴ کشور به عنوان اعضای ائتلاف نام برده می شود، اما بعضی کشورها می گویند هرگز با چنین چیزی موافقت نکرده اند.
یک عضو ارشد وزارت امور خارجه پاکستان پس از اعلام ائتلاف به روزنامه اکسپرس تریبیون گفت "ما از طریق گزارش های خبری از این ائتلاف اطلاع پیدا کردیم و از سفیر خود در عربستان خواسته ایم تا جزییاتی به دست بیاورد."
فرد دیگری که هویت او فاش نشده است به این روزنامه گفته است، پاکستان بدون پشتیبانی سازمان ملل متحد در هیچ ائتلافی درگیر نخواهد شد.
پاکستان تنها کشوری نیست که از دیدن فهرست این ائتلاف شگفت زده شده است. دولت های مالزی و لبنان هم گفته اند اطلاعات اندکی در باره ی چنین ائتلافی دارند.
دیگر کشورهای مندرج در فهرست ائتلاف، جمعییی با اکثریت مسلمان ندارند
وقتی دولت عربستان عنوان کرد که اعضای ائتلاف شامل کشورهایی از "سراسر جهان اسلام" است، مساله کمی گیج کننده به نظر می رسید؛ زیرا اکثریت جمعیت شماری از کشورهای ذکر شده در ائتلاف مسلمان نیستند. برای نمونه بیش از ۸۰ درصد مردم اوگاندا و حدود ۷۵ درصد جمعیت گابون مسیحی هستند. در بنین، بزرگترین گروه مذهبی کاتولیک ها هستند و در توگو هم اکثریت مردم باورهای بومی دارند.
این کشورها اقلیت های بزرگی از مسلمانان را در خود جای داده و با جهان اسلام ارتباط دارند، از جمله عضو "سازمان همکاری اسلامی" هستند، با این وجود حضورشان در ائتلاف شگفت آور است، به خصوص وقتی کشورهایی را که در ائتلاف نیستند در نظر بگیرید.
شماری از کشورهای عمده با اکثریت مسلمان، در این ائتلاف نیستند
بعضی از مهم ترین کشورهای مسلمان در جهان از جمله ایران، عراق، افغانستان و اندونزی در این ائتلاف حضور ندارند. دقیقا چرا؟
در مورد ایران و عراق دلیل ناخوشایند آن، اکثریت شیعه هر دو کشور است.
حذف کشورهای شیعه از ائتلافی که قرار است جهان اسلام را نمایندگی کند، این نکته را به ذهن متبادر می کند که انگیزه ائتلاف عربستان سعودی رقابت با ایران است، نه تروریسم.
مقام های سعودی این را رد می کنند. عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان، در یک نشست خبری در پاریس گفت "این ائتلافی سنی یا ائتلافی شیعی نیست." بسیاری از مردم این حرف ها را باور نمی کنند (مقام های دولتی در لبنان باید به شبه نظامیان شیعه حزب الله اطمینان خاطر می دادند که در این ائتلاف نقشی نخواهند داشت).
در ضمن، از افغانستان دعوت شده به این ائتلاف بپیوندد، اما تا زمان تهیه این گزارش، کابل هنوز تصمیمی نگرفته است. در عین حال روشن نیست اگر از اندونزی هم دعوت مشابهی صورت گرفته باشد.
روشن نیست این ائتلاف قرار است دقیقا چه کار انجام بدهد
شاید جدی ترین انتقاد از این ائتلاف مبهم بودن آن است. عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی گفته است وقتی بحث ائتلاف مطرح است که شامل مؤلفه های نظامی و مقابله با منابع مالی ترور و ایدئولوژی است "هیچ چیز از مد نظر دور نیست." امیدوارم کسی بتواند بگوید این گفته در عمل چه معنایی دارد.
عربستان سعودی توضیحات فراوانی مبنی بر این داده است که ائتلاف جدید به تلاش ها برای مبارزه با داعش محدود نیست، بلکه بر تروریسم در هر شکل آن تمرکز دارد. افرادی مانند برایان ویتکر، نویسنده وبلاگ الباب، معتقدند تعریف عربستان سعودی از تروریسم به شکل نگران کننده ای گسترده است.
ویتکر می نویسد: "بر طبق قانونی که سال گذشته ارائه شد، تقریبا هر انتقادی از سیستم سیاسی آل سعود یا تفسیر آن از دین اسلام تروریسم محسوب می شود." آیا با تشکیل ائتلاف جدید دیگر کشورهای عضو هم چنین رویکردی را در پیش خواهند گرفت؟
بسیاری از منتقدان عربستان سعودی می گویند ریاض با وجود تمام حرف های بزرگی که در جنگ با داعش می زند نشان داده است تمایلی به برخورد با یکی از فاکتورهای اصلی ظهور این گروه ندارد: روحانیون سعودی مروج وهابی گری افراطی. اما این حقیقت را نباید از نظر دور داشت که عربستان یقینا گام هایی برای متوقف کردن واعظان افراطی برداشته است، اما اغلب به نظر می رسد به تشدید فرقه گرایی منطقه ای در رقابت با ایران علاقه مند است.
مشکل این است که فرقه گرایی اغلب به افراط گرایی دامن می زند. در حالی که به نظر می رسد این ائتلاف جدید تروریسم را هدف گرفته است، خیلی دشوار نیست که تصور کنیم ادامه ائتلاف کنونی سعودی ها در جنگ در یمن خواهد بود؛ جنگی که نماد باتلاقی است که خاورمیانه را در خود فرو می کشد.
* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.