بچه های نیمه شب، رمان معروف و پر سر و صدای سلمان رشدی، پرتره ای حماسی از تاریخ مدرن هند، و یکی از مطرح ترین کتاب های چند دهه اخیر است. موضوع آن: هند پس از کسب استقلال. اما فیلمی که بر اساس این رمان ساخته شد، در هند با اقبال چندانی رو به رو نشد؛ و بار دیگر نویسنده را در زادگاهش با نظرات ضد و نقیضی رو به رو کرد.
کارگردان بچه های نیمه شب، دیپا مهتا، در مراسم افتتاحیه فیلم که در تورونتوی کانادا برگزار شد، اذعان کرد که هیچ یک از توزیع‌کنندگان فیلم در هند حاضر نشده پخش این فیلم را قبول کند. هندوستان تایمز، نشریه طراز اول هند، به نقل از کارگردان هندی – کانادایی فیلم می نویسد: «سلمان همیشه می گفت که این رمان، نامه عاشقانه او به هند است. به نظر من فیلم هم همین احساس را بازگو می کند. افسوس که سیاستمداران متزلزل، مردم هند را از دیدن فیلم محروم می کنند و نمی گذارند آنها خودشان فیلم را ببینند و قضاوت کنند.
فیلم بچه های نیمه شب، عیناً روال داستان را دنبال می کند؛ و چهره های سیاسی هند را بدون نقاب و رتوش نشان می دهد. کارشناسان سینما در شبه قاره هند می گویند همین که فیلم در هند هیچ شرکت پخشی پیدا نکرد، ضعف دموکراسی را در آن کشور نشان می دهد.
شوبرا گوپتا، فیلمنامه نویس معتبر هندی می گوید: «ما در هند نسبت به فیلم های سیاسی خیلی محتاط هستیم؛ چه رسد به این که از لحاظ سیاسی حساسیت برانگیز باشد. اگر شخصیت های فیلم کوچکترین شباهتی به یک شخصیت سیاسی داشته باشند، فیلم مسأله دار می شود. در یک دموکراسی قوی، چنین چیزی باید ممکن باشد.
سلمان رشدی، نویسنده 65 ساله هندی–انگلیسی، همواره رابطه پرتنشی با زادگاهش داشته است. کتاب آیه های شیطانی اش – که سال 1367 سر و صدای زیادی برانگیخت، و منجر به فتوای آیت الله خمینی برای قتل او شد – هنوز در هند کتاب ممنوعه است. دی ماه گذشته، حضور رشدی در جشنواره ادبی جی پور باعث اعتراض و سر و صدای مسلمانان، و در نتیجه لغو برنامه های جشنواره شد. این رویداد موجب نگرانی هایی در مورد آزادی بیان در هند شد؛ و موجی از انتقاد از دولت هند برانگیخت.
برگزار کنندان چشنواره ادبی جیپور در پی اعتراض گروههای
اسلامی به حضور رشدی ناچار از لغو برنامه های جشنواره شدند.
سال 1360، رمان بچه های نیمه شب تحسین بسیاری از منتقدان را برانگیخت. داستان آن درباره پسر بچه ای است که به مدد نیرویی جادویی درست در لحظه کسب استقلال هند در سال 1947 به دنیا می آید. رمان، سی سال تاریخ تحول سیاسی و اجتماعی هند را در قالب تشبیه و استعاره، و طنز و کنایه های بس گیرا بیان کرده، و توانست جوایز متعدد هیأت داوران و خوانندگان کتاب را به خود اختصاص دهد. اما تصویری بسیار تیره و منفی از ایندیرا گاندی، نخست وزیر فقید هند، و تعلیق دموکراسی در سال های 1975 تا 1977 ترسیم کرده، که باعث شکایت اعضای خانواده نخست وزیر پیشین از او شد.
دولت کنونی هند همواره به هر انتقادی با شدت عمل واکنش نشان داده است. سال 2010 هیأت دولت هند در صدد بررسی امکان شکایت از نویسنده ای برآمد که در رمانی عشقی، زندگی سونیا گاندی را به تصویر کشیده بود.
سازندگان فیلم بچه های نیمه شب، دنبال اجازه ساختن آن در هند نرفتند؛ و فیلمبرداری را در سریلانکا انجام دادند. تلاش دولت جمهوری اسلامی ایران برای جلوگیری از تولید فیلم موجب چندین روز وقفه در ساخت آن شد. حال که فیلم آماده شده، چهل کشور در فهرست رزرو پخش آن هستند.
خاطرات سلمان رشدی قرار است اوایل مهرماه منتشر شود. ساندی تایمز نوشته است رشدی – که در کتاب تازه، از خودش با ضمیر سوم شخص مفرد نام می برد – شرح می دهد که بعد از آن که به فتوای آیت الله خمینی تهدید به قتل شد، دهها بار جایش را در خانه های امن در سراسر بریتانیا عوض کرد. آخر هفته اول بعد از فتوا را در اتاق خوابی در یک هتل در ورسترشایر گذراند. بعداً به کلبه ای در ویلز نقل مکان کرد، که یک افسر پلیس سابق آن را اداره می کرد. و دست آخر، در خیابان بیشاپس – یکی از گرانترین مناطق در شمال لندن – مستقر شد. رشدی سال 2001 لندن را ترک کرد و به نیویورک رفت.