پس از آن که ارتش آمریکا در واکنش به کشته شدن سه سرباز خود، در اقدامی تلافی جویانه، حملات هوایی در عراق و سوریه علیه اهداف مرتبط با گروه‌های نیابتی حکومت ایران را آغاز کرد کارشناسان مختلف به ارزیابی این اقدام و جوانب مختلف آن پرداختند.
صدای آمریکا در گفت وگو با جیسون برادسکی، مدیر سیاست‌گذاری «اتحاد علیه ایران هسته‌ای» و باربارا اسلاوین، پژوهشگر موسسه استیمسون، ارزیابی آنها را در این مورد جویا شده است.
گفت وگو با جیسون برادسکی
پرسش: واکنش شما به حمله تلافی‌جویانه‌ای که ایالات متحده در عراق و سوریه انجام داد چیست؟
برادسکی: به نظر من آمریکا در حمله خود نسبت به حمله‌های قبلی علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیابتی‌ها و شبه‌نظامی‌های وابسته به آن به اهداف بیشتری حمله کرد. قدرتی که به کار برد با استفاده از بمب‌افکن بی-یک بالاتر بود، ولی در همین حال ما به اهدافی در عراق و سوریه حمله کرده‌ایم که اهمیت استراتژیک خاصی برای رژیم ندارد. هرچند شمار اهداف بیشتر شده، کیفیت ولی تقریبا در همان مقدار قبلی مانده و نگرانی من این‌جاست که با این کار، پیامی قاطع برای بازدارندگی به جمهوری اسلامی ارسال نمی‌شود. ما کشوری که باید هدف قرار گیرد - یعنی جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی - را رها کرده و به جای آن اهدافی در سوریه و عراق را هدف می‌گیریم که هیچ ارزشی برای حاکمان در تهران ندارد.
پرسش : پس از حمله، کاخ سفید و پنتاگون چند پیام را چندین بار تکرار کردند. اول، ما خواهان جنگ با ایران نیستیم، دوم می‌خواهیم هرگونه حمله به نیروها یا منافع آمریکا متوقف شود و سوم این که این اولین بخش از حملات تلافی‌جویانه است و حمله‌های بیشتری در راه است. اگر این سه پیام را کنار هم بگذارید، به نظرتان پیامی ناشی از بازدارندگی می‌دهد؟ یا تنش زدایی؟ چون هدف این بود که بازدارندگی علیه جمهوری اسلامی ایجاد شود.
برادسکی: نگرانی من این‌جاست که آمریکا به نظر می‌رسد بیشتر از جمهوری اسلامی، نسبت به آن قدر که جمهوری اسلامی از آمریکا هراس دارد، می‌ترسد. دلیلش هم این است که رئیس جمهوری آمریکا در دیدگاه مقامات جمهوری اسلامی، متخاصمی است که خیلی ترسناک نیست و از دیدگاه من، این خیلی برای منافع آمریکا در قبال جمهوری اسلامی، خطرناک است. چرا که این باعث می‌شود جمهوری اسلامی جسورتر شده و آستانه تحمل آمریکا را همین‌طور آزمایش کند.
همچنین مقامات رسمی دولت آمریکا به سران نظام جمهوری اسلامی این پیام را می‌دهند که هیچ علاقه‌ای به درگیری ندارند و این پیامی است که تهران و مقامات حاکم در آن‌جا این پیام را گرفته‌اند. در نتیجه تکرار این که ایالات متحده دنبال جنگ یا درگیری نیست، اغراق‌آمیز است و حالا به جای کمک به منافع آمریکا، باعث لطمه وارد کردن به آن شده است. چون جمهوری اسلامی به این جا رسیده که پس چیزی برای ترسیدن از واشنگتن و در واکنش وجود ندارد چون حتی در پاسخ، هیچ هدفی که اهمیت استراتژیک برای جمهوری اسلامی داشته باشد، هدف قرار نگرفته است. تا زمانی هم که آمریکا ترس بیشتری در دل حاکمان نظام جمهوری اسلامی نیاندازد، چیزی برای بازدارندگی برای آنها وجود ندارد.
پرسش: پیش‌بینی شما از وضعیت در خاورمیانه چیست؟ گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی و آمریکا شاهد چه حرکت‌هایی خواهند بود؟
برادسکی: به نظر من حملات موشکی و پهپادی ادامه خواهد داشت. شماری شاید کمی صبر کرده و پس از هزینه‌ای که حملات آمریکا در پی داشته، بازسازی کنند ولی فکر نمی‌کنم تغییر بنیادینی در استراتژی یا دکترین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای فشار اوردن به آمریکا برای خروج از خاورمیانه، ایجاد کند. این هدفی است که رهبران جمهوری اسلامی از سال ۱۹۷۹ تاکنون دنبال می‌کنند. این چیزی است که به نظرم روی می‌دهد مگر این که آمریکا واکنش‌ّهای تهاجمی‌تری اختیار کند.
گفت وگو با باربارا اسلاوین
پرسش: واکنش شما به حملات نظامی که آمریکا در عراق و سوریه انجام داد چیست؟
اسلاوین: واکنش آمریکا جای تعجب نداشت. با کشته شدن سه نیروی آمریکایی و زخمی شدن خیلی‌ها و نزدیک به بیش از ۴۰ نفر در حمله‌ای که حدود یک هفته پیش انجام شد، آمریکا در موضعی قرار گرفت که باید واکنش نشان می‌داد ولی به نظرم فقط به واکنش محدود نبود و با هدف بازدارندگی انجام شد تا حمله‌هایی از این دست دیگر انجام نشود. نیروی نظامی آمریکا همواره در حال برنامه‌ریزی است و مطمئنم یک فهرست طولانی از هدف‌های احتمالی داشتند و این فرصتی بود تا این تاسیسات را هدف بگیرند.
حس من این است که آنها این را از قبل و برای چند روز تبلیغ کردند و هشدار دادند. در نتیجه فکر کنم هرچه افراد رسمی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بوده‌اند، همه خارج شدند و خیلی از افراد حتی این تاسیاست را یا ترک کرده بودند یا در پناهگاه به سر می‌بردند. به نظر می‌رسد بیشترین چیزی که در حمله‌ها از بین رفته فقط تاسیسات و یا مهمات یا جایگاه پرتاب بوده. چیزهایی که برای ادامه حمله به نیروهای آمریکایی و در چنین مناطق دورافتاده‌ای در عراق، سوریه و اردن به آن نیاز دارند.
از اطلاعات دقیق و تلفات احتمالی هنوز خبری نیست ولی به طور قطع حملات تلافی‌جویانه سنگین و گسترده‌ای بود. چند نکته جالب دیگر داشت از جمله این که بمب‌افکن‌ها از آمریکا عازم شدند و از عراق اعزامی انجام نشد. عراق رد می‌کند ولی آمریکا می‌گوید به عراق از قبل هشدار داده بود تا غافلگیر نشوند. تمامی آن به طور دقیقی هماهنگ و برنامه‌ریزی شده بود تا خسارت عمیقی به این شبه‌نظامیان که به نیروهای آمریکایی حمله می‌کنند، وارد کند ولی در همین حال، جنگ گسترده‌تری با ایران را دامن نزند.
پرسش: شما در پاسخ گفتید برای بازدارندگی انجام شده. فکر می‌کنید این بازدارندگی با این حمله‌ها به دست آمده؟
اسلاوین: بسته به این دارد که توانایی واقعی جمهوری اسلامی در کنترل هر یک از این گروه‌های نیابتی چقدر است. در واقع همین الان مشغول تهیه مطلبی در همین مورد هستم. به نظرم کنترل ایران روی این گروه‌ها در عراق و سوریه و یمن متفاوت است. جمهوری اسلامی خبر نداشت که حماس می‌خواهد روز هفتم اکتبر (۱۵ مهر) به اسرائیل حمله کند. فکر کنم جمهوری اسلامی نفوذ خوبی روی کتائب حزب‌الله دارد که از قضا وقتی پس از حمله خبر کشته شدن نیروهای آمریکایی منتشر شد، گفت دیگر به نیروهای آمریکایی حمله نمی‌کند و رئیس سپاه قدس به بغداد رفت و با سران کتائب حزب‌الله دیدار کرد.
ولی یک گروه دیگر هست به نام حرکت النجبا که به نظر می‌رسد حرف گوش‌کنی کمتری نسبت به خواسته‌های جمهوری اسلامی دارد. خیلی از گروه‌های شبه‌نظامی در عراق هستند و یکی از طعنه‌های قضیه این جاست که آمریکا با کشتن قاسم سلیمانی در سال ۲۰۲۰، کنترل جمهوری اسلامی روی این گروه‌ها را تضعیف کرد. هر چه باشد این قاسم سلیمانی بود که پایه‌گذار به قول معروف جنبش مقاومت بود و همه از سوی ایران تربیت شده، جمع‌آوری شده و آموزش داده شدند. جانشین او اسماعیل قاآنی نه به اندازه او کارآمد است، نه محبوبیت دارد و نه تاثیر. جمهوری اسلامی تاثیر گسترده‌ای ندارد و هرکدام از این گروه‌ها برنامه خودشان را دارند. بعضی‌هایشان فقط می‌خواهند آمریکا از عراق خارج شود. بعضی می‌خواهند از گروه‌های دیگر قدرتمندتر یا تاثیرگذارتر باشند.
با مشکلی روبرو هستیم که کنترل آن دشوار است و چیز دیگری که باید روی دهد، البته آتش‌بس است. این حملاتی که آمریکا انجام داد شاید تاثیری داشته باشد ولی یک آتش‌بس در غزه تاثیر خیلی جدی خواهد داشت و به ویژه روی حوثی‌ها و تا حدودی در عراق هم تاثر می‌گذارد.
پرسش: چقدر فکر می‌کنید این بازدارندگی اگر به دست آمده باشد، بتواند دوام بیاورد؟
اسلاوین: بازدارندگی ممکن است یک روز باشد و روز دیگر از بین برود. موقعیت خیلی حساسی است و هر چیزی ممکن است آن را بی‌اثر کند. نمی‌دانیم اگر اسرائیل افراد بیشتری را بکشد. برنامه معمول هم این است که اسرائیل می‌کشد، بعد گروه‌های جمهوری اسلامی یا مورد حمایت جمهوری اسلامی علیه نیروهای آمریکایی در خاورمیانه تلافی می‌کنند. چون زدن نیروهای آمریکایی از زدن مستقیم اسرائیل، راحت‌تر است.
خیلی متغیرها وجود دارد ولی حس می‌کنم به طور قطع در واشنگتن و تهران هیچ نوع تمایلی برای گسترش به چیزی بیشتر وجود ندارد. جمهوری اسلامی هم می‌داند وقتی شبه نظامیان جان نیروهای آمریکایی را بگیرند، یک خط قرمز را رد کرده‌اند که باید واکنش آمریکا را در پی داشته باشد. جو بایدن زیر فشار سنگینی به ویژه از سوی جمهوری‌خواهان بوده که بیشتر از این عمل کرده و حتی مستقیم به ایران حمله کند. که خوشبختانه به نظر می‌رسد در حال حاضر چنین قصدی ندارد.
