در سال ۱۹۹۳ روز سوم ماه مه از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد موسوم به یونسکو به عنوان روز جهانی آزادی مطبوعات نامگذاری شد. هر سال در این روز، وضعیت رسانه ها و آزادی بیان و مطبوعات در کشورهای مختلف منتشر می شود که تازه ترین گزارش ها، وضعیت آزادی مطبوعات و رسانه ها در ایران را جزو بدترین ده کشور جهان طبقه بندی می کنند.
بیست و پنجمین سالگرد روز جهانی آزادی مطبوعات در شرایطی برگزار می شود، که براساس جدید ترین گزارش وضعیت آزادی مطبوعات، چهل و پنج درصد از جمعیت جهان در کشورهای فاقد رسانه های آزاد و مواجه با سرکوب و اختناق زندگی می کنند.
طبقه بندی کشورها در این گزارش از صفر تا صد است که نمایانگر بهترین تا بدترین وضعیت برای آزادی مطبوعات و رسانه هاست. جمهوری اسلامی ایران در رتبه نود و در میان بدترین ده کشور جهان طبقه بندی شده است که رسانه هایشان با سانسور و خفقان شدید مواجه اند.
این گزارش می گوید انتقاد از رهبر جمهوری اسلامی ایران خط قرمزی استکه با سانسور شدید و عواقب ناگوار روبرو می شود.
خبرنگاران و اهل رسانه در ایران به زور وادار به سکوت و تحمل آزار و اذیت می شوند و هدف بازداشت های خودسرانه و اتهام های ساختگی قرار می گیرند.
این گزارش می گوید که گرچه مقام های ایران رسما رسانه های پرطرفدار جهانی از قبیل فیسبوک، توییتر، و یوتیوب را ممنوع کرده اند اما کاربران با استفاده از فیلتر شکن ها امکان دسترسی به این رسانه ها را پیدا می کنند.
فعالان شبکه آنلاین و بلاگرها نیز همانند روزنامه نگاران با عواقب قانونی شدید برای ابراز عقاید و دیدگاه های خود روبرو هستند.
قوه قضاییه در ایران روزنامه نگاران و بلاگرها را از روند رسیدگی های قانونی محروم می سازد و پرونده آن ها را به دادگاه های انقلاب - که محاکمات در آن ها پشت درهای بسته و بدون حق انتخاب وکیل برگزار می شوند - ارجاع می دهد.
طنزنویسان و کاریکاتوریست ها نیز در ایران با سرنوشتی مشابه روبرو هستند.
گزارش گزارشگران بدون مرز
یک هفته پیش، سازمان بین المللی گزارشگران بدون مرز در آخرین رده بندی آزادی رسانه‌ها اعلام کرد که جایگاه ایران از این نظر همچنان در پایین ترین رده‌ها جدول و در میان بدترین کشورها قرار دارد.
بر اساس رده بندی جهانی آزادی رسانه در سال ۲۰۱۸ که گزارشگران بدون مرز روز چهارشنبه پنجم اردیبهشت منتشر کرده است، تهدید و کینه آفرینی علیه روزنامه نگاران در بسیاری از نقاط افزایش یافته است.
در این گزارش با اشاره به اینکه ایران با یک پله بهبود در رتبه ۱۶۴ قرار گرفته، آمده است که این به دلیل بدتر شدن وضعیت دیگر کشورهاست، نه بهبود وضعیت ایران.
در ادامه گزارش آمده است: «در سال ۲۰۱۷ ایران همچنان یکی از ۵ زندان بزرگ جهان برای روزنامه‌نگاران و شهروندخبرنگاران بود. هیچ تغییر ملموسی در عرصه آزادی اطلاع رسانی و آزادی رسانه‌ها مشاهده نشد.»
این گزارش همچنین اشاره کرده است که از دی ماه سال ۱۳۹۶ بیش از بیست روزنامه‌نگار و پنجاه شهروندخبرنگار بازداشت شدند. شماری از آنها به صورت موقت و در انتظار صدور حکم دادگاه تجدید نظر با وثیقه‌های سنگین آزاد شده‌اند.
این گزارش با تاکید بر اینکه سرکوب روزنامه نگاران و مبارزه با جریان آزاد اطلاعات در ایران همچنان ادامه دارد، خودسانسوری و ایجاد وحشت در میان روزنامه نگاران را تنها یکی از آثار این رفتار حکومت جمهوری اسلامی دانست.
در بخش دیگری از گزارش همچنین آمده است که در این مدت سرکوب آزادی اطلاع‌رسانی در مرزهای کشور محدود نمانده است و رسانه‌های جهانی و به ویژه رسانه‌های فارسی زبان در خارج از ایران نیز قربانی سرکوب و تهدید جمهوری اسلامی شده‌اند.
افزایش کینه آفرینی علیه روزنامه نگاران
در این گزارش با اعلام اینکه کینه آفرینی علیه روزنامه نگاران افزایش یافته، آمده است: «رویارویی آشکار علیه رسانه‌ها از سوی برخی رهبران سیاسی تشویق می‌شود و خواهانی نظام‌های اقتدارگرا در تحمیل ژورنالیسم مورد نظرشان دمکراسی را تهدید می‌کند. »
در این گزارش با اعلام اینکه کشورهایی چون ترکیه و مصر در رده های پایین جدول جایگاه ۱۵۷ و ۱۶۲ دارند آمده است که رویارویی رهبران سیاسی با رسانه‌ها تنها مختص به این کشورها نیست. گزارش می‌گوید که این کشورها اتهام «تروریسم» علیه روزنامه‌نگاران را به اتهامی همگانی تبدیل کرده‌اند و خودسرانه هر آنکس را که با آنها موافق نیست زندانی می‌کنند.
در این گزارش همچنین جنگ و اقدامات سرکوب گرانه دیکتاتورها یکی از تهدیدهای روزنامه نگاران در یکسال گذشته عنوان شده است. همچنین کشورهای نروژ و سوئد همچون سال گذشته رتبه اول و دوم را از نظر بهترین وضعیت آزادی رسانه‌ها در جهان، داشته‌اند.
در گزارش همچنین دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه از جمله عراق، سوریه، آذربایجان، ترکمنستان، عربستان سعودی و یمن در رده های پایین جدول قرار گرفته اند.
کشورهایی نظیر روسیه و چین نیز با توجه به در قدرت ماندن رهبران قدرتمندی که به زعم این گزارش رسانه‌ها را مهار کرده و صداهای منتقد را سرکوب می‌کنند، از نظر آزادی رسانه‌ها در رده پایین جدول قرار گرفته‌اند.
افغانستان نیز اگر چه همچنان شاهد حوادث خونبار برای روزنامه نگاران است اما با دو پله صعود، جای امیدواری برای بهبود دارد.
گزارشگران بدون مرز (RSF) از سال ۲۰٠٢ رده‌بندی جهانی آزادی رسانه‌ها را منتشر می‌کند. گزارشگران بدون مرز این رده بندی را بر مبنای شناساگرهایی چون کثرت‌گرایی و استقلال رسانه‌ها انجام می دهد.
