خطر خشک شدن کامل دریاچه ارومیه چنان بالا گرفته که مجلس نیز قدم به میدان گذارده دستور بررسی این مشکل و پیشگیری از بحران را داده است.
از این رو، روابط عمومی مركز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی گزارش کرده دفتر مطالعات زیربنایی این مركز در پاسخ به درخواست محمدرضا تابش رییس فراكسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس شورای اسلامی، ضمن بررسی عوامل موثر در بحرانی شدن وضعیت دریاچه ارومیه اعلام كرد: بر اساس بررسی‌های انجام شده و گزارش‌های موجود در حال حاضر دریاچه ارومیه به دلیل وقوع خشكسالی‌های پی‌در‌پی و كمبود جریانات ورودی و كاهش قابل توجه تراز آبی آن در شرایط بحرانی قرار داشته و تغییرات زیادی در خصوصیات و عملكردهای آن به وجود آمده است كه از مهمترین آنها می‌توان به افزایش شوری آب و آثار آن بر بخش آبی اكوسیستم اشاره كرد.
مركز پژوهشها افزود: در یك دید كلی، عوامل مؤثر در كاهش حجم آب ورودی به دریاچه به صورت خشكسالی، توسعه منابع آب بدون استفاده از سدها (آب‌های زیرزمینی ، برداشت‌های مستقیم از رودخانه و... ) و سدهای احداث شده ، قابل تقسیم‌بندی است. هرچند مرکز پژوهش های مجلس اما خشکسالی شدید را عامل اصلی خشک شدن دریاچه دانسته است
بر اساس گزارش‌های موجود در وزارت جهاد كشاورزی حتی در فصول خشكسالی همانند سال‌های معمولی در این منطقه شاهد افزاش محصول بوده‌ایم كه این امر نشان دهنده برداشت بی رویه آب و فشار به منابع و آب‌های زیرزمینی، سطحی و چاه‌هاست.
همچنین جدیدترین مطالعات و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد با ادامه وضعیت موجود روند نزولی كاهش آب و افزایش نمك دریاچه ارومیه ادامه می‌یابد و بدین ترتیب آرتمیا مهمترین و ارزشمندترین موجود این دریاچه نابود خواهد شد و حتی در صورتی كه بعدها هم دریاچه احیا شود دیگر اثری از این موجود نخواهد بود.
از سوی دیگر با توجه به حجم بالای آب قابل تنظیم در حوضه دریاچه ارومیه (طی سال‌های بهره‌برداری، اجرایی و مطالعاتی) و همچنین عدم وجود الگوی مناسب توسعه در بالادست، در صورت ادامه روند گذشته و به بهره‌برداری رسیدن سایر طرح‌های اجرایی و مطالعاتی، بیش از نود درصد منابع آب حوضه مهار خواهد شد و حجم آب دریاچه ارومیه به شدت كاهش خواهد یافت و رو به زوال خواهد رفت.
تلاشگران زیست بوم آذربایجان می گویند علت اصلی خشکی دریاچه ارومیه سدهاست. به گفته اینان آب بیش از بیست رودخانه و نزدیک به چهل مسیل به این دریاچه وارد می شده است؛ اما هم اینک همه این رودخانه ها و مسیل ها حتا یک قطره آب هم ندارند؛ زیرا سدسازی های بی رویه برای گسترش کشاورزی منطقه جریان آب را بر دریاچه بسته است.
معاون پیشین محیط طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز در این باره گفته بود: اگر روند فعلی در خصوص دریاچه ارومیه ادامه یابد دو تا سه سال آینده این دریاچه به کلی خشک خواهد شد.
دکتر محمد صدوق گفته بود: بیشترین مشکل دریاچه ارومیه از سدهایی نشات می گیرد که بر روی رودخانه های منتهی به آن احداث شده و اگر دریاچه ارومیه خشک شود فاجعه دیگری رخ می دهد زیرا بستر آن نمکی است و با وزش هر بادی زندگی مردم آن منطقه مختل می شود.
دکتر محمد صدوق کارشناس محیط زیست افزود: در حال حاضر بیست و نه سد در حال بهره برداری است و شانزده سد در ساخت و هفده سد نیز در دست مطالعه است. بر اساس نظر کارشناسان دریاچه ارومیه سالانه به سه و یک دهم میلیارد متر مکعب آب نیاز دارد تا به تراز عادی خود برسد.
این کارشناس محیط زیست با تاکید براینکه اقدامات دولت کنونی شفابخش دریاچه نیست افزود زیرا آنها هم دریاچه را می خواهند و هم توسعه را که این دو در کنار هم امکان پذیر نیست.
کارشناسان محیط زیست منطقه می گویند با احداث جاده میانگذر و تبدیل شدن دویست و پنجاه هکتار از زمین های پیرامون دریاچه به شوره زار، و شوری فوق اشباع آب، باعث تهدید حیات آرتیمیا، کاهش پرندگان مهاجر و برهم خوردن تعادل زیستی منطقه شده است.
از دیگر سو سازمان ملل هشدار داده دریاچه ارومیه بزرگترین زیست کره آبی ایران که با عناوین تالاب بین‌المللی، پارک ملی و ذخیره‌گاه زیست کره در جهان شناخته می شود در وضعیت نامطلوب و خطرناکی قرار دارد.
یک کارشناس محیط زیست می گوید: توسعه ای که نابودی دریاچه را به دنبال دارد؛ توسعه ویرانگر خوانده می شود. توسعه ویرانگر سال ها پیش در اتحادشوروی اجرا می شد که هم پیامدهای ویرانگرانه ای برای محیط زیست داشت و هم نتوانست توسعه پایدار را برای اتحادشوروی به ارمغان آورد. برای نمونه برای افزایش سطح تولید گوشت قرمز سیاست شکار گوزن های قطبی اجرا شد که نتیجه اش کاهش شدید این گونه از حیوانات شد اما مشکل درازمدت تولید داخلی حل نشد.
