در نیمه فروردین ماه، زمانی که حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در جلسه هیأت دولت از ورود بخش خصوصی به واردات واکسن خبر داد و گفت هر بخش خصوصی می‌تواند با ارز نیمایی واکسن وارد کند، بسیاری از احتمال رانت ارزی و این که این تصمیم راه را برای تخصیص ارز نیمایی به افراد و شرکت‌های خاص باز کند، ابراز نگرانی کردند.
دو ماه بعد در اواخر خرداد، روابط عمومی وزارت بهداشت اعلام کرد که ۳۸ مورد مجوز واردات واکسن برای شرکت‌های خصوصی صادر شده است اما حتی یک دز واکسن نیز وارد کشور نشد.
سرانجام پس از چهار ماه، نخستین محموله واکسن توسط بخش خصوصی وارد کشور شد.
این واکسن در واقع واکسن آسترازنکایی است که شرکت داروسازی «آر-فارم» روسیه آن را تولید کرده است و با نام تجاری «آر-کووی» (R-Covi) ارائه می‌دهد.
شرکتی که این واکسن را وارد کرده گروه «کوبل دارو» است که متشکل از داروسازی دکترعبیدی، شرکت کوبل دارو، و شرکت پخش آدوراطب است.
نام این شرکت‌ها چند سال پیش در پی انتشار گزارش سازمان غیردولتی «دیده بان شفافیت و عدالت» - به مدیریت احمد توکلی، نماینده پیشین مجلس - در مورد فساد گسترده در واردات دارو و نقش مافیا در آن با دو مقام پیشین سازمان غذا و داروی ایران رسول دیناروند و اکبر عبداللهی اصل پیوند خورد.
فرار گمرکی، تخصیص منابع مالی غیرمتعارف و غیرقانونی به برخی داروهای خاص، و توجه ویژه به برخی تولیدات داخلی و برخی واردات خارجی در قیمت‌گذاری و زد و بندهای خانوادگی، از جمله مواردی بود که در گزارش «دیده بان شفافیت و عدالت» به آنها اشاره شد.
- قدم گذاشتن روسیه به میدان رقابت تولید واکسن
در شانزدهم ژوئیه سال ۲۰۲۰، زمانی که رقابت قدرت‌های جهانی بر سر تولید واکسن کووید-۱۹ بالا گرفته بود، روزنامه «نیویورک‌تایمز» گزارش داد که دولت‌های آمریكا، بریتانیا، و كانادا ادعا کرده‌اند که هكرهای روسی به دنبال سرقت تحقیقات واكسن کرونا هستند.
رابرت هانیگان، مدیر پیشین ستاد ارتباطات دولت بریتانیا، گفت که هدف اصلی این حملات دانشگاه آکسفورد و شرکت دارویی بریتانیایی- سوئدی آسترازنکا بوده است.
کرملین این ادعا را به شدت رد کرد.
روسیه از همان موقع به تلاش‌های خود برای تولید واکسن داخلی و همچنین بستن قرارداد با شرکت‌های دیگر برای تولید واکسن شدت بخشید تا از این عرصه عقب نماند.
- آغاز مشارکت «آر- فارما» و آسترازنکا
در ۲۱ ژوئیه سال ۲۰۲۰، الکسی رپیک، مدیر شرکت داروسازی «آر-فارما» روسیه، از توافق با شرکت آسترازنکا بر سر تولید واکسن و عرضه آن، به ویژه در منطقه خاورمیانه و جنوب شرقی آسیا، خبر داد.
هشت ماه بعد، مدیر «آر-فارم» به خبرگزاری رویترز گفت که پیش بینی می کند بتواند ۸ تا ۱۰ میلیون دز واکسن اسپوتنیک را نیز در کارخانه خود در باواریا در جنوب آلمان تولید کند.
آژانس دارویی اتحادیه اروپا، بررسی روی خطوط تولید و شیوه انجام آزمایش‌ها را آغاز کرده است، اما هنوز آن را تأیید نکرده است.
شرکت داروسازی روسی «آر-فارم» همان موقع تولید واکسن آسترازنکا را نیز آغاز کرد.
کویت نیز از جمله کشورهایی است که آسترازنکا ساخت روسیه را تحویل گرفته است. کویت محموله ۱۲۷ هزار دزی این واکسن را در ماه آوریل دریافت کرد.
- آیا می‌توان به آسترازنکای ساخت روسیه اطمینان کرد؟
در وب سایت رسمی آسترازنکا آمده است که این شرکت ظرفیت تولید واکسن در ۱۵ کشور و ۲۵ سایت تولیدی مختلف را برای تأمین واکسن هر منطقه در جهان در اسرع وقت ایجاد کرده است. این واکسن‌ها در هر مرحله از فرآیند تولید تحت آزمایش‌های دقیق کیفیتی قرار می‌گیرند تا اطمینان حاصل شود که با استانداردهای بالای ایمنی، خلوص، و اثربخشی مشخص شده در پروتکل های تولید سازگار باشد.
خبرگزاری «آسوشیتدپرس»، چندی پیش گزارشی در مورد تفاوت دیدگاه در اروپا نسبت به واکسن‌های مشابه ساخت کشورهایی چون هند تهیه کرد. در این گزارش اشاره شد که آژانس دارویی اتحادیه اروپا به دلیل اینکه آسترازنکا مدارک لازم را در رابطه با نظارت بر کارخانه هندی سازنده این واکسن از جمله جزئیات شیوه‌های تولید و استانداردهای کنترل کیفیت تکمیل نکرده است، واکسن آسترازنکا ساخت هند را تأیید نکرده و از همین رو، بسیاری از کشورهای عوض اتحادیه اروپا آن را قبول ندارند.
این در حالی است که سازمان بهداشت جهانی این کارخانه را تأیید کرده است.
اما «آر-فارم» روسیه هنوز به فهرست سایت‌های مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی برای تولید واکسن آسترازنکا راه پیدا نکرده است.
روابط عمومی سازمان بهداشت جهانی در پاسخ به پرسش سارا دهقان، خبرنگار صدای آمریکا، در این رابطه گفت هر چند این سازمان به شدت تولیدکنندگان واکسن کووید-۱۹ را تشویق می کند تا در صورت کافی بودن داده‌ها برای ارسال، آن را به سرعت برای بازبینی بفرستند، اما این لزوماً به آن معنا نیست که مردم تنها به دلیل نداشتن مجوز مصرف اضطراری سازمان بهداشت جهانی به واکسن اعتماد نکنند.
در این پاسخ همچنین آمده است، سازمان بهداشت جهانی می‌گوید هر کشوری مطابق با مقررات و قوانین ملی خود، به صورت مستقل می‌تواند مجوز استفاده اضطراری برای هر محصول بهداشتی را صادر کند. مجوزهای استفاده اضطراری داخلی با صلاحدید کشورها صادر می‌شود و منوط به تأیید سازمان بهداشت جهانی نیست.
