مقاله ای از برایان مورفی برای روزنامه واشنگتن پست
سی و ششمین سالروز اشغال سفارت آمریکا در تهران صحنه تظاهرات و شعارهای آشنای "مرگ بر آمریکا" بود، اما یک ویژگی جدید هم در آن دیده می شد: مبارزه روزافزون میان تندروها و مخالفانشان بر سر میزان تغییرات در ایران پس از توافق هسته ای با آمریکا و دیگر قدرت ها.
در میانه ی این کشمکش، آیت الله خامنه ای قرار دارد که می کوشد پیام خود را روشن کند و بگوید توافق هسته ای می تواند برقرار بماند، اما گشایش روابط با واشنگتن در آینده گزینه مد نظر نیست.
تظاهرات مقابل ساختمان سفارت پیشین آمریکا که صحنه ۴۴۴ روز گروگانگیری دیپلمات های آمریکایی بود، آخرین نمایش عزم اصولگرایان در ایران برای قدرتنمایی در برابر اصلاح طلبان بود؛ رقابتی که به دهه ها قبل باز می گردد.
موج اخیر دستگیری ها که هدفش روزنامه نگاران ایرانی و یک فعال فناوری لبنانی پیشتر شاغل در آمریکا بود، می تواند به عمیق تر شدن رویارویی سیاسی ایران، حتی در نخستین گام اجرای توافق هسته ای، منجر شود.
حسن روحانی رییس جمهوری ایران، می کوشد از توافق هسته ای به عنوان اهرمی برای تماس فراگیر با غرب استفاده کند. وی از این تلاش ها در پی جذب سرمایه خارجی و کسب موقعیتی محکم تر در امور منطقه ای از جمله جنگ علیه داعش و سرنوشت بشار اسد رییس جمهوری سوریه، متحد ایران، است.
از جمله نیروهای قدرتمندی که در پی کاستن از آهنگ حرکت روحانی هستند، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که نگران است روحانی بیش از حد و بسیار سریع جلو برود. از منظر آنها هر حرکت تندی می تواند جایگاه سپاه را در سیاستگذاری تضعیف کند.
رهبر جمهوری اسلامی حمایت های حساب شده ای به هر دو طرف نشان می دهد.
مهرزاد بروجردی، استاد علوم سیاسی دانشگاه سیراکیوز نیویورک، می گوید: "خامنه ای بازی حساسی را در پیش گرفته است. این که او پیام های متناقضی می فرستد نشانگر وضعیت پرتضادی است که ایران پس از توافق هسته ای با آن روبرو است."
خامنه ای در حرکتی مهم بر برجام که برنامه هسته ای ایران را در ازای کاستن از تحریم های بین المللی محدود می کند صحه گذاشت.
اما رهبر جمهوری اسلامی نمی تواند گروه هایی که خودشان را مدافعان نظام اسلامی می دانند از خود دور کند. خامنه ای به دفعات به آنها به طور لفظی اطمینان داده، هر گونه تلاش برای "نفوذ" آمریکا را رد کرده، و واشنگتن را "دشمن بی رقیب" ایران نشان داده است.
او اخیرا به گروهی از دانش آموزان و دانشجویان گفت شعار "مرگ بر آمریکا" دارای "پشتوانه قوی" در میان ایرانیان است؛ هر چند توئیتر او در پیامی توضیح داد که این شعار خطاب به ملت آمریکا نیست، بلکه انتقادی به "تکبر" و سیاست های آمریکا است.
شکاف دیگر زمانی سر برآورد که تلویزیون دولتی ایران خبر دستگیری نزار احمد زاکا، یک کارشناس فناوری لبنانی آمریکایی، را به اتهام "روابط عمیق" با ارتش آمریکا اعلام کرد. زاکا به دعوت دولت روحانی برای شرکت در کنفرانسی در سپتامبر به تهران رفته بود و ظاهرا آن موقع بازداشت شد. خانواده زاکا ارتباط او با ارتش آمریکا را رد می کنند.
دولت حسن روحانی مستقیما در این باره اظهار نظر نکرده است، اما این بازداشت می تواند هشدار دیگری از سوی تندروها برای تضعیف تماس های فراگیر روحانی باشد.
قوه قضاییه ایران چهار شهروند آمریکایی دیگر، از جمله جیسون رضاییان خبرنگار واشنگتن پست، را زندانی کرده است.
روحانی روز چهارشنبه در جلسه هیات دولت در انتقادی تند به بازداشت های اخیر روزنامه نگاران و فعالان آنلاین واکنش نشان داد و گفت "بی خودی نرویم یک نفر دو نفر را از این جا و آن جا به بهانه ای بگیریم، پرونده سازی بکنیم، بعد این پرونده را بزرگ بکنیم در کشور، بعد بگوییم این خط خط نفوذ است، این جریان جریان نفوذ است، واقعا با نفوذ مبارزه کنیم با کلمه نفوذ بازی نکنیم."
ابراهیم رییسی دادستان کل جمهوری اسلامی ایران، به تجمع کنندگان در برابر سفارت سابق آمریکا در تهران گفت، روزنامه نگاران و دیگران بخشی از یک "شبکه نفوذ" بودند و ادعا کرد آنها با آمریکا ارتباط داشتند. وی به تظاهرکنندگان گفت "تحت هیچ شرایطی اجازه نمی دهیم نفوذ آمریکایی در حوزه های سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی ایجاد شود."
نسرین یوسف، تحلیلگر سیاسی و پژوهشگر ساکن بیروت، این تنش های شدید را با "رقابت های سیاسی داخلی" پیش از انتخابات مجلس در اسفند ماه امسال مرتبط می داند.
اما رد پای غرور ایرانی در هر سطحی از امور آن کشور دیده می شود؛ باور به این امر که ایران رهبر ایدئولوژیک و تکنولوژیک جهان اسلام است. از این منظر، هر تمایل به دوستی با آمریکا به مثابه باخت بالقوه برای ایران دیده می شود.
نسرین یوسف می گوید محافظه کاران "دارای ایدئولوژی سنتی هستند" که از آمریکا انزجار دارد و بر این باور است که ایران بهای زیادی داده و نباید امتیاز بدهد.
* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.