مقاله‌ای از ام کی بادراکومار در بلاگ ردایف
بر طبق اطلاعیه وزارت خارجه ترکیه در آنکارا، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران روز شنبه وارد ترکیه می شود. این دیدار در میانه ظهور نشانه هایی از تمایل دو کشور به گرم شدن روابط شان پس از اختلافات بر سر سوریه رخ می دهد. سفر اخیر احمد داوود اغلو، نخست وزیر ترکیه، به تهران، یخ روابط دو همسایه را شکست.
تهران وقت را برای حفظ آهنگ فعلی آب شدن یخ روابط دو کشور از دست نخواهد داد. تردیدی نیست که مناقشه سوریه نقطه عطفی در دور شدن دو کشور از همدیگر بوده، اما این مشکل حسی از ضرورت توجه به روابط دو کشور را هم تقویت کرده است. مذاکرات صلح سوریه در ژنو که مورد استقبال قرار گرفته، به نظر می رسد در حال پیشرفت است. موازنه نظامی به شکل قاطعانه ای به سود رژیم سوریه تغییر کرده است و این امر درها را به سوی انعطاف پذیری تازه ای در میان بازیگران اصلی سوریه می گشاید.
آنکارا و تهران، هر دو، احساسات متناقضی نسبت به تلاش های حساب شده روس ها و آمریکایی ها برای سوق دادن مذاکرات صلح به سمت مورد نظر دو قدرت بزرگ جهانی دارند. ترکیه و ایران با وجود منافع مشخص شان در حل مساله سوریه نقشی محوری در مذاکرات ندارند و این احساس خوبی به آنها نمی دهد.
تصمیم کردها به اعلام منطقه فدرال در شمال سوریه توسط ترکیه محکوم شد و ایران نیز این تحول را با ناراحتی زیر نظر دارد. تمایل روس ها و آمریکایی ها به در نظر گرفتن کردهای سوریه به عنوان متحدی منطقه ای حسی از اضطراب را در ذهن ترک ها و ایرانی ها پدید آورده است.
از سوی دیگر، روابط ایران و عربستان سعودی در وضعیتی غیرقابل ترمیم است و تهران این را از نظر دور ندارد که صحبت های بسیار از ائتلاف عربستان و ترکیه تا کنون ما به ازای بیرونی چندانی نداشته است. منافع تهران در نزدیک کردن ترکیه به خود یا دست کم کشاندن ترکیه به میانه است. ترکیه و ایران به این وقوف دارند که منافع مشترک شان در این مرحله بیش از منافع دو جانبه هر یک با عربستان سعودی است.
این تمایلات قوی در لایه های زیرین روابط دو کشور خود را در شکلی منسجم در نشست سازمان کنفرانس اسلامی در استانبول در ۲۲ تا ۲۷ فروردین ماه نشان خواهد داد. آیا در شرایط خاص فعلی، نشست استانبول به نقطه ای تعیین کننده ای بدل خواهد شد؟ آیا یک ابتکار منطقه ای بر سر سوریه اعلام می شود؟ یا رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه، نقش میانجی را در کاهش تنش میان عربستان و ایران بر عهده خواهد گرفت؟ دور از انتظار نیست که اردوغان شرایط را برای ملاقات ایرانی ها و سعودی ها در استانبول مهیا کند. اما از سوی دیگر ممکن است مساله فراتر از نبوغ اردوغان در پذیرش چنین نقشی باشد. یکی از اهداف اصلی سفر ظریف به ترکیه سنجش آمادگی ترکیه پیش از اعلام شرکت حسن روحانی، رییس جمهوری ایران، در نشست سازمان کنفرانس اسلامی در ترکیه است.
یک مسیر تازه در سیاست های منطقه ای ترکیه و ایران بستگی بسیار به پیشرفت سریع در مذاکرات صلح سوریه دارد. ترکیه می داند که روسیه محدودیت های شدیدی را اعمال خواهد کرد تا تعادل نظامی که به سود خودش در سوریه ایجاد کرده است معکوس نشود. آنکارا هم می داند خصومت روسیه با ترکیه ریشه در رقابت های تاریخی منطقه ای دارد که نمودی امروزی پیدا کرده است و در آینده نزدیک کنار نخواهد رفت. از این رو بسیار حیاتی است که آنکارا سیاست «تنش صفر» منطقه ای اش را دگرگون کند.
از سوی دیگر، تهران هم می داند همگرایی محدود فعلی اش با روسیه در سوریه از آن دو متحدان تمام عیار منطقه ای نخواهد ساخت. در واقع، در مقطعی از مذاکرات صلح در ژنو ایران ممکن است تصمیم بگیرد با توجه به عزم روسیه برای پیشبرد برنامه های منطقه ای اش به تنهایی منافع اش را پیگیری کند. در تنهایی این مسیر، ایران به همسایگانی نیاز دارد که نگرانی های مشترک یا حتی منافع مشترک با آن داشته باشند. ترکیه در صدر فهرست چنین متحدان بالقوه ای قرار دارد.
ترکیه با دولت اوباما روابط پر تنشی داشته است. تا عادی سازی روابط ایران و آمریکا هم راهی طولانی در پیش است. جالب است که شیخ نشین های عرب خلیج فارس هم روابط خوبی با واشنگتن ندارند و از این که از سوی رییس جمهوری آمریکا "سوء استفاده کنندگان" توصیف شده اند، در حیرت هستند.
کشورهای منطقه باید با این واقعیت تلخ از خواب بیدار شده باشند که نزاع های آتشین، مشاجرات، و نمایش های خودخواهانه آن ها، در میانه ی سیاست های دگرگون کننده منطقه ای، فقط موجب انزوای شان شده است. در سفر داووداغلو به تهران، اتفاق نظر مهمی توسط دو مقام ارشد ایران و ترکیه اعلام شد؛ این که آنکارا و تهران هم نظر هستند که قدرت های خارجی نباید اجازه بیابند در مشکلات منطقه ای مداخله کنند و این حق منحصر به فرد کشورهای منطقه است که راه حل هایی برای مشکلات شان پیدا کنند.
* برگردان فارسی این مقاله تنها به منظور آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.