نتایج یک نظرسنجی اخیر نشان می‌دهد که ۸۸ درصد ایرانیان از برقراری یک نظام مردمسالار استقبال می‌کنند و ۶۷ درصد آنها از اداره کشور براساس قوانین دینی رضایت ندارند.
گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان (گمان) در آستانه روز دوازدهم فروردین که در تقویم رسمی جمهوری اسلامی، «روز جمهوری اسلامی» نامگذاری شده است، پژوهشی را منتشر کرده که نشان می‌دهد با گذشت ۴۳ سال از رفراندوم سال ۵۸، اکثریت جامعه ضمن استقبال از برقراری حکومتی دموکراتیک در کشور، باور ندارند که از طریق اصلاحات تدریجی در چارچوب نظام می‌توان به شرایط مطلوب رسید.
رفراندوم سال ۵۸ در فاصله کمتر از دو ماه پس از انقلاب ۱۳۵۷ برگزار شد، و بر پایه نتایج اعلام‌شده از سوی دست‌اندرکاران این همه‌پرسی در روز ۱۲ فروردین، نزدیک به ۹۸.۲ درصد واجدان شرکت، به برقراری نظام جمهوری اسلامی ایران رای دادند.
این نظرسنجی نشان می‌دهد که ۳۴ درصد پاسخ‌دهندگان باور دارند که نظام سیاسی مطلوب ایرانیان «جمهوری سکولار» است. این پیمایش همچنین نشان می‌دهد که هر دو شاه پهلوی بسیار مقبول‌تر از دو رهبر جمهوری اسلامی در نزد افکار عمومی هستند.
گروه گمان که یک موسسه پژوهشی غیرانتفاعی، مستقل و ثبت شده در هلند است، این نظرسنجی را بر اساس پالایش داده‌های دریافتی از ۲۰ هزار پاسخ‌دهنده در بازه زمانی ده روزه تهیه کرده است. این نظرسنجی دیدگاه افراد باسواد بالای ۱۹ سال را، که حدود ۸۵درصد از بزرگسالان ایران را تشکیل می‌دهند، بازتاب می‌دهد.
داده‌های دریافتی این نظرسنجی که با هدف ارزیابی دیدگاه مردم ایران از نظام سیاسی مطلوب گردآوری شده، دیدگاه‌های پرسش‌شوندگان را در حوزه‌های مختلفی از موضوعات مورد بحث و مهم برای جامعه دسته‌بندی کرده است. برگزارکنندگان این نظرسنجی، سطح اعتبار این پیمایش را ۹۵ درصد ارزیابی کرده‌اند.
- نظام سیاسی
داده های این نظرسنجی اما حکایت از این دارد که ۸۸ درصد از افراد جامعه ایران امروز خواستار نظامی مردمسالار و دموکراتیک هستند در حالی که ۶۷درصد جامعه‌ای را که براساس قوانین دینی اداره می‌شود را نامطلوب می‌دانند. براین اساس ۷۶درصد پاسخ دهندگان همچنین مخالف «اداره کشور توسط ارتش و نظامیان» هستند.
این نظرسنجی نشان می‌دهد که ۳۴ درصد پاسخ‌دهندگان باور دارند که نظام سیاسی مطلوب ایرانیان «جمهوری سکولار» است درحالی که ۱۹درصد با پادشاهی مشروطه موافقند و تنها ۳درصد تمایل به بازگشت به سلطنت مطلقه را دارند. ۲۱درصد با بیان اینکه نسبت به این زمینه شناخت کافی ندارند پاسخ واضحی به این سوال ندادند.
- ساختار سیاسی کشور
حدود ۳۷ درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی باوردارند که ساختار سیاسی یکپارچه و متمرکز همچنان بهترین گزینه است درحالی که ۱۵ درصد موافق تغییر ساختار سیاسی یکپارچه و عبور به ساختاری غیر متمرکزند. نظام سیاسی فدرال تنها مطبوع نظر ۱۲ درصد شرکت کنندگان در این نظرسنجی بود حال آنکه چیزی حدود ۶ درصد پاسخ‌دهندگان به سوالی درباره «جدایی و استقلال ملیت خود» پاسخ بله، داده‌اند.
- ویژگی‌های بالاترین مقام حکومت
اکثریت جامعه آماری مورد بحث، با موروثی بودن، داشتن مرجعیت مذهبی، و مادام‌العمر بودن بالاترین مقام حکومت مخالفت کردند. داده‌های این پرسش می گوید که حدود ۷۸ درصد جامعه با موروثی بودن، ۷۲ درصد با مرجعیت مذهبی، و ۶۶ درصد با مادام‌العمر بودن بالاترین مقام حکومت مخالف هستند درحالی که ۵۶ درصد نیز دوست ندارند این مقام، در اختیار یک خداناباور یا آتئیست باشد.
- چهره‌های محبوب
در این پیمایش، شاهزاده رضا پهلوی با ۳۹ درصد اقبال از سوی مردم ایران مواجه است، درحالی که ابراهیم رئیسی در مقام دوم، تنها ۱۷درصد از آرای این نظرسنجی را به خود اختصاص داده است.
اقبال ۱۷ درصدی رئیسی درحالی است که براساس همین نظرسنجی، تنها حدود ۲۰درصد جامعه، عملکرد او به عنوان رئیس‌جمهوری را تایید می‌کنند و ۶۹ درصد از نحوه عملکردش رضایت ندارند.
نرگس محمدی و نسرین ستوده هر دو با اقبالی ۱۵درصدی، مسیح علی‌نژاد با ۱۳ درصد مقبولیت، و محمود احمدی‌نژاد، محمد نوریزاد و کاوه مدنی هرکدام با کسب حدود ۱۲ درصد از توجه مردمی، در جایگاه‌های بعدی قراردارند.
این درحالی است که میرحسین موسوی، محمد خاتمی، و محمد جواد ظریف در قعر جدول محبوبیت قرار دارند.
پرچم سه رنگ شیر و خورشید همچنان به عنوان نماد مطلوب اکثریت ایرانیان است.
۴۶درصد پاسخ‌دهندگان آن را لایق نمایندگی پرچم ملی ایران می‌دانند درحالیکه ۳۰ درصد با پرچم فعلی مشکلی ندارند. ۱۹درصد موافقند که پرچم ایران باید بدون داشتن علائمی اضافی، تنها به صورت سه رنگ ساده ارائه شود حال آن که ۵ درصد خواستار طرحی نو برای پرچم ملی ایران، هستند.
- زبان مادری
نظرسنجی موسسه گمان همچنین از موافقت اکثریت جامعه با تدریس زبان مادری در مدارس در کنار زبان فارسی حکایت دارد. ۶۵ درصد از این جامعه آماری موافقند که زبان مادری در کنار زبان فارسی در مدارس ارائه شود حال آنکه ۶۱ درصد با تدریس زبان مادری به جای زبان فارسی در دانشگاه مخالفت کردند. این نظرسنجی همچنین ناظر به این باور است که حدود ۸۴ درصد جامعه، زبان فارسی را بهترین گزینه برای زبان رسمی یا میانجی در ایران می‌دانند.
- مقایسه مقبولیت شاهان پهلوی و رهبران جمهوری اسلامی
این پیمایش همچنین نشان می‌دهد که هر دو شاه پهلوی بسیار مقبول‌تر از دو رهبر جمهوری اسلامی در نزد افکار عمومی هستند. حدود ۶۶ درصد پرسش‌شوندگان گفته‌اند که نسبت به رضاشاه پهلوی نظری مثبت دارند درحالی که نظر مثبت آنها به پسر او محمدرضا شاه چیزی در حدود ۶۴ درصد است. این درحالی است که نظر مثبت جامعه نسبت به روح‌الله خمینی و سیدعلی خامنه‌ای به ترتیب ۲۸ و ۲۶ درصد است. این جامعه آماری همچنین اقبالی ۵۲ درصدی نسبت به محمد مصدق از خود نشان داده است.
- مخالف مبارزه مسلحانه
این نظرسنجی همچنان حاکی از آن است که اکثریت جامعه با استفاده از مبارزه مسلحانه برای ایجاد تغییرات سیاسی مخالفند و ترجیح می‌دهند از طریق اعتصابات سراسری و کارزارهای مدنی به هدف خود برسند. نافرمانی مدنی، دیگر ابزار مطلوب برای ایجاد تغییرات سیاسی از سوی پرسش‌شوندگان عنوان شده‌است.
در حالی که حدود ۶۸ درصد مخالف مبارزه مسلحانه برای انجام تغییرات سیاسی مورد نظر خود هستند، حدود ۶۵ درصد پرسش‌شوندگان موافق اعتصابات سراسری اند. برگزاری کمپینهای اعتراضی در شبکه‌های اجتماعی نیز با همین میزان از اقبال روبرو است. به کارگیری روش‌های نافرمانی مدنی با ۵۲ درصد اقبال و تظاهرات و اعتراضات خیابانی به عنوان ابزاری برای حصول به هدف با ۵۰ درصد پذیرش، در رده بعدی قرار داشتند.
- موافق براندازی، مخالف اصلاحات
این نظرسنجی همچنان نشان می‌دهد که عدم رضایت از نظام حاکم حدود ۴۱ درصد از جامعه را به سمت براندازی جمهوری اسلامی به‌عنوان پیش شرط هر تغییری سوق داده است. ۲۱ درصد دیگر اما خواهان تحولات ساختاری و گذار از جمهوری اسلامی هستند.
براساس این نظرسنجی تعداد افرادی که باوردارند می‌توان از طریق اصلاحات تدریجی در چهارچوب نظام جمهوری اسلامی به وضع مطلوب رسید، تنها ۸ درصد است حال آنکه ۱۸ درصد پرسش‌شوندگان هم مشکلی با وضع موجود ندارند و خواهان حفظ اصول و ارزشهای انقلاب و حامی سیاستهای نظام و رهبری هستند. حدود ۱۱ درصد شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی خود را متعلق به هیچ یک از این گرایشها ندانستند.
