در گزارش تازه‌ای که خبرگزاری رویترز منتشر کرده خبر داد که «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» تسلط خود را بر صنعت نفت کشور تقویت کرده و تا ۵۰ درصد صادرات نفت را که منبع اصلی درآمد تهران و تأمین مالی نیروهای نیابتی آن در سراسر خاورمیانه است، کنترل می‌کند. این ادعا براساس اظهارات مقامات غربی، منابع امنیتی و افراد مطلع ایرانی مطرح شده است.
طبق گفته بیش از دوازده نفر که با رویترز گفتگو کرده‌اند، تمام جنبه‌های تجارت نفت، از ناوگان مخفی تانکرهایی که نفت تحریم‌شده را به صورت محرمانه حمل می‌کنند تا لجستیک و شرکت‌های صوری که نفت را عمدتاً به چین می‌فروشند، تحت تأثیر روزافزون سپاه پاسداران قرار گرفته است.
دامنه کنترل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر صادرات نفت پیش‌تر گزارش نشده بود.
با وجود تحریم‌های سخت غربی که برای محدود کردن صنعت انرژی ایران طراحی شده بودند و توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، در سال ۲۰۱۸ مجدداً اعمال شدند، جمهوری اسلامی بیش از ۵۰ میلیارد دلار در سال از صادرات نفت درآمد دارد که این درآمد منبع اصلی ارز خارجی و اتصال اصلی آن به اقتصاد جهانی است.
شش متخصص، از مقامات غربی و کارشناسان امنیتی تا منابع ایرانی و فعالان تجاری، گفتند که سپاه پاسداران تا ۵۰ درصد صادرات نفت ایران را کنترل می‌کند، افزایشی قابل‌توجه نسبت به حدود ۲۰ درصد سه سال پیش. منابع رویترز به دلیل حساسیت موضوع از ذکر نام خودداری کردند.
سه مورد از این تخمین‌ها بر اساس اسناد اطلاعاتی درباره حمل‌ونقل نفت ایران بوده و سایر موارد از نظارت بر فعالیت کشتی‌ها و شرکت‌های مرتبط با سپاه پاسداران مشتق شده‌اند. رویترز نتوانست میزان دقیق کنترل سپاه پاسداران را تعیین کند.
نفوذ سپاه در صنعت نفت
تسلط فزاینده سپاه بر صنعت نفت به نفوذ آن در تمام بخش‌های اقتصاد ایران افزوده و تحریم‌های غربی را کمتر مؤثر کرده است، چرا که واشنگتن پیش‌تر سپاه را به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی کرده است.
با این حال، بازگشت ترامپ به کاخ سفید در ژانویه می‌تواند به معنای اجرای سخت‌تر تحریم‌ها بر صنعت نفت [حکومت] ایران باشد.
وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران گفته است که تهران اقداماتی برای مقابله با هرگونه محدودیت در نظر گرفته، اما جزئیاتی ارائه نکرده است.
به گفته چهار منبع، سپاه پاسداران به‌تدریج قلمرو نهادهای دولتی مانند شرکت ملی نفت ایران و شرکت فرعی آن، شرکت تجارت نفت نیکو، را به دست گرفته است.
ریچارد نپیو، معاون سابق نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، گفت که زمانی که تحریم‌ها صادرات نفت ایران را محدود کردند، افراد در حال اداره شرکت نیکو، در صنعت نفت تخصص داشتند، اما درباره دور زدن تحریم‌ها تجربه‌ای نداشتند.
او افزود: «سپاه پاسداران در قاچاق بسیار ماهرتر بود، اما در مدیریت میادین نفتی ضعیف عمل می‌کرد، بنابراین کنترل بیشتری بر صادرات نفت به دست آورد.»
سپاه پاسداران، شرکت ملی نفت ایران، شرکت نیکو و وزارت امور خارجه ایران به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخ ندادند.
به گفته نپیو، جمهوری اسلامی از حدود سال ۱۳۹۲ شروع به تخصیص نفت به جای پول نقد به سپاه پاسداران و نیروی قدس کرد.
او گفت: «سپاه پاسداران در یافتن راه‌هایی برای فروش نفت حتی تحت فشار تحریم‌ها مهارت داشت.»
طبق برآوردهای اداره اطلاعات انرژی دولت ایالات متحده، درآمدهای نفتی ایران در سال ۱۴۰۲ به ۵۳ میلیارد دلار رسید، در مقایسه با ۵۴ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۱، مبلغ ۳۷ میلیارد دلار در ۱۴۰۰ و ۱۶ میلیارد دلار در ۱۳۹۹.
عملیات در چین
رویترز در ادامه این گزارش نوشت که چین بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است و بیشتر خریدها توسط پالایشگاه‌های مستقل انجام می‌شود. سپاه پاسداران شرکت‌های صوری برای تسهیل تجارت با خریداران در چین ایجاد کرده است.
یک منبع به رویترز گفت: «سپاه پاسداران نفت را با تخفیف ۱ تا ۲ دلار در هر بشکه نسبت به قیمت‌های شرکت نیکو می‌فروشد، زیرا خریداران در خرید از سپاه، که توسط ایالات متحده به عنوان گروهی تروریستی معرفی شده، با ریسک بیشتری مواجه هستند.»
شرکت ملی نفتکش ایران، که پیش‌تر نقشی کلیدی در صادرات نفت داشت، اکنون خدماتی به سپاه پاسداران ارائه می‌دهد. این شرکت انتقال کشتی به کشتی نفت ایران را به تانکرهایی که توسط سپاه پاسداران اداره می‌شوند انجام می‌دهد تا نفت خام را به چین ارسال کند.
منابع و داده‌های ردیابی کشتی‌ها تأیید می‌کنند که این نوع انتقال‌ها به‌طور معمول برای پنهان کردن منشأ نفت استفاده می‌شود.
شرکت ملی نفتکش ایران به درخواست‌ها برای اظهار نظر پاسخی نداد.
ناوگان سایه‌ای
بر اساس اسناد اطلاعاتی، قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس که در سال ۲۰۲۰ در حمله‌ای از سوی ایالات متحده در بغداد کشته شد، همان سال ستادی مخفی برای فعالیت‌های قاچاق نفت این واحد ایجاد کرد. این ستاد در ابتدا توسط رستم قاسمی، وزیر سابق نفت، مدیریت می‌شد.
رویترز نتوانست مشخص کند که تمام پول نفتی که از طریق سپاه پاسداران جریان می‌یابد، به کجا می‌رود. بر اساس ارزیابی دو منبع امنیتی که فعالیت‌های سپاه را رصد می‌کنند، ستاد مرکزی سپاه و عملیات روزانه آن دارای بودجه‌ای سالانه حدود ۱ میلیارد دلار است.
در ماه مرداد، دفتر ملی مبارزه با تأمین مالی تروریسم اسرائیل، که بخشی از وزارت دفاع این کشور است، تحریم‌هایی را علیه ۱۸ تانکر اعمال کرد که گفته می‌شد در انتقال نفت متعلق به نیروی قدس نقش داشته‌اند.
در مهرماه، وزارت خزانه‌داری ایالات متحده تحریم‌هایی را علیه ۱۷ تانکر دیگر که گفته شد بخشی از «ناوگان سایه‌ای» ایران هستند و خارج از ناوگان شرکت ملی نفتکش ایران فعالیت می‌کنند، اعمال کرد. این اقدام با تحریم‌های بیشتر علیه ۱۸ تانکر دیگر در تاریخ ۱۳ آذر ادامه یافت.
