ساعتی بعد از گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس مبنی بر کاهش زمان گریز هسته‌ای ایران پس از گذشت دوره ابتدایی اجرای برجام، مارک تونر سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده دوشنبه شب به طور اختصاصی به صدای آمریکا گفت نظارت بر برنامه هسته‌ای ایران برای اطمینان از صلح آمیز بودن آن تا ابد به قوت خود باقی خواند ماند.
خبرگزاری آسوشیتدپرس پیشتر در روز دوشنبه در گزارشی اختصاصی نوشت که به نسخه‌ای از یک سند مرتبط با توافق هسته‌ای ۲۳ تیر ماه ۱۳۹۴ بین ایران و قدرت‌های جهانی دست یافته، که در آن گفته شده است پس از یک دوره زمانی ۱۱ تا ۱۳ ساله، تهران می‌تواند ۵۰۶۰ سانتریفیوژ غیرفعال را با ۳۵۰۰ سانتریفیوژ پیشرفته جایگزین کند.
این خبرگزاری که از ذکر هویت منابع اطلاعاتی این گزارش خودداری کرده است، در ادامه نوشت که این یعنی با جایگزینی سانتریفیوژهای جمع آوری شده با سانتریفیوژهای پیشرفته - که سرعت غنی سازی آنها پنج برابر بیشتر است - زمان دسترسی ایران به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای، از یک سال به شش ماه کاهش خواهد یافت.
مارک تونر در واکنش به این گزارش، با بیان این که هیچ سند محرمانه یا توافق محرمانه‌ای در کار نیست، به بخش فارسی صدای آمریکا گفت "پیشگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته‌ای – و توانایی ما برای نظارت بر برنامه هسته‌ای آن کشور و اطمینان از صلح آمیز بودن ماهیت آن – تا ابد باقی باقی خواهد ماند."
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تاکید کرد که زمان گریز هسته‌ای ایران پائین نمی‌آید و ما هم معتقد نیستیم که این زمان در سال یازدهم به نصف، یعنی به شش ماه، کاهش خواهد یافت. برجام تضمین می‌کند با ادامه محدودیت‌های تعیین شده روی ذخیره اورانیوم غنی شده ایران، زمان گریز تا سال پانزدهم کاهش نمی‌یابد."
به گفته آقای تونر، به نظر می رسد سند به اصطلاح "محرمانه" مورد اشاره آسوشیتدپرس، طرح دیرینه تحقیق و توسعه غنی سازی اورانیوم ایران است که پیشتر، به عنوان بخشی از سند توافق پروتکل الحاقی، به آژانس بین المللی انرژی اتمی ارسال شده است.
وی افزود، "در مورد مدت زمان این طرح بلندمدت ایران، بر اساس یکی از بندهای برجام، آژانس بین المللی انرژی اتمی هر سال ماهیت، ابعاد و گستره فعالیت‌های هسته‌ای را راستی آزمایی و باید صلح آمیز بودن آن و عدم انحراف از مندرجات توافق را تایید کند."
به گفته مارک تونر این طرح، بخشی از سند "پادمان محرمانه" آژانس است، به این معنا که برای عموم منتشر نشده است. اشاره آقای تونر به "نقشه راه" مورد توافق ایران و آژانس است که تیر ماه گذشته و ساعاتی پیش از اعلام توافق جامع اتمی در وین حاصل شد.
با این حال، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا تاکید کرد این نقشه راه، به دقت از سوی ایران و کشورهای عضو گروه پنچ بعلاوه یک مورد بررسی قرار گرفت و ما مطمئنیم که ظرفیت غنی سازی ایران در یک دهه پس از برجام، تحت نظارت بوده و با اندکی رشد، ماهیت صلح آمیز آن حفظ خواهد شد.
مارک تونر در ادامه گفت بدون یک توافق، ایران می توانست آزادانه برنامه تحقیق و توسعه خود درباره سانتریفیوژهای پیشرفته را دنبال کند و در طی چند ماه سانتریفیوژهای خود را با سانتریفیوژهای نسل دوم و ظرف چند سال با سانتریفیوژهای نسل سوم جایگزین کند. اما با اجرای توافق، در ده سال نخست اجرا، ایران تنها محدود به استفاده از سانتریفیوژهای نسل اول است."
علاوه بر این، بر اساس برجام، ایران ۹۸ درصد از اورانیوم غنی شده اش را به خارج منتقل کرده، دو سوم سانتریفیوژهای خود را غیرفعال کرده، قلب رآکتور (اراک) که می توانست پلوتونیم تولید کند را با سیمان پر کرده، و ساز و کار بازرسی های گسترده و برنامه راستی آزمایی دقیق آژانس را فراهم کرده است."
