برگزاری کنسرت اخیر گروه موسیقی "چارتار" در شهر کالگاری در کانادا با حواشی زیادی همراه بود و به یکی از خبرهای جنجالی هنری ایران تبدیل شد.
چارتار گروه جوانی است که این روزها با ارائه موسیقی تلفیقی سنتی و الکترونیک، فیوژن، به شهرت زیادی رسیده است.
در این برنامه از زنانی که قصد داشتند با اعضای گروه عکس بگیرند، خواسته شد حجاب اسلامی را رعایت کنند، و به همین منظور تعدادی روسری و شال هم در سالن فراهم شد.
تعدادی از زنان با پذیرش این شرط با اعضای گروه عکس گرفتند و البته گروهی هم این درخواست را توهین آمیز دانستند و از عکس یادگاری صرف نظر کردند.
هر چند که در گذشته هم شاهد موارد مشابهی در کنسرت های ایرانی بودیم و هنرمندان درون مرزی، وسواس خاصی در برخورد با تماشاگران برون مرزی به ویژه زنان بی حجاب داشتند، ولی انتشار این خبر بازتاب گسترده ای در فضای مجازی داشت و با واکنش های متفاوتی در شبکه های اجتماعی همراه شد.
بسیاری از کاربران ایرانی با اعتراض به این حرکت، آن را شرم آور، فرصت طلبانه و غیرحرفه ای توصیف کردند. به باور آنها اعضای گروه چارتار نباید درباره پوشش ایرانیان برون مرزی نظر دهند و برای آنها که خارج از مرزهای جغرافیایی ایران هستند، تعیین تکلیف کنند.
برخی هم به همین دلیل، خواستار تحریم کنسرت های بعدی گروه در خارج از ایران شدند.
اما تعداد دیگری از کاربران با اشاره به زندگی اعضای گروه در ایران و فعالیت آنها در چهارچوب قوانین حکومت، از این اقدام حمایت کردند. به نظر آنها گروه چارتار برای دوری از حواشی احتمالی و پرهیز از مشکلات جانبی در ایران، مجبور به طرح چنین درخواستی شده است.
برخی هم با اشاره به زنانی که برای عکس گرفتن، راضی به رعایت حجاب اسلامی شدند، این موضوع را نوعی انتخاب شخصی دانستند. به عقیده آنها این زنان مشکلی با این جریان نداشتند و به درخواست گروه، حالا به هر دلیلی که باشد، احترام گذاشتند و اجباری در کار نبوده است.
پس از اینکه ماجراهای این کنسرت به یکی از سوژه های داغ شبکه های اجتماعی تبدیل شد، گروه چارتار با انتشار توضیحاتی در شبکه های اجتماعی خود، به این جریان واکنش نشان داد:
دانی که چنگ و عود چه تقریر می‌کنند
پنهان خورید باده که تعزیر می‌کنند
گویند رمز عشق مگویید و مشنوید
مشکل حکایتی‌ست که تقریر می‌کنند
جز قلبِ تیره هیچ نشد حاصل و هنوز
باطل در این خیال که اکسیر می‌کنند
گروه هرگز به خودش اجازه اظهار نظر یا دخالت در نوع پوشش افراد را نمی‌دهد.
به علت محدودیت‌های قانونی و تعهدی که برای نحوه اجرای گروههای موسیقی در خارج از ایران وجود دارد انتخاب ما به رغم تمایل به ثبت یادگاری با مخاطبانمان، صرف نظر کردن از گرفتن عکس بود.
کسانی که در عکس‌ها با حجاب در کنار اعضای گروه هستند با درک شرایط موجود انتخاب خودشان را انجام داده‌اند. این پیشنهاد نه از جانب ما، که از جانب دیگر برگزارکنندگان به بانوان عزیز داده شد چرا که ما خود را در جایگاهی نمی‌بینیم که در انتخاب دیگران دخالتی بکنیم.
با این وجود به نظر می رسد که تصور اشتباهی از زاویه نگاه گروه به این موضوع پدید آمده که از این بابت متاسفیم."
کنسرت های ایرانی برون مرزی
اما برگزاری کنسرت های هنرمندان ایرانی در خارج از کشور پدیده تازه ای نیست و شاهد اجرای برنامه های زیادی در گوشه و کنار جهان بوده ایم. در سالهای اخیر بسیاری از خوانندگان و گروه های موسیقی درون مرزی به خارج از کشور سفر کرده اند و کنسرت های بزرگی را در شهرهای ایرانی نشین اروپا، آمریکا و کانادا برگزار کرده اند.
در این میان کنسرت های هنرمندان موسیقی سنتی و خواننده ها و گروههای جوان پاپ طرفداران بیشماری داشته و با استقبال فراوانی از سوی هنردوستان همراه بوده، به ویژه در شهرهایی چون لس آنجلس یا تورنتو که ایرانیان مهاجر زیادی زندگی می کنند.
به عقیده بسیاری از صاحب نظران، برگزاری این کنسرت ها بدون تأیید و هماهنگی با نهادها یا سازمان های رسمی امکان پذیر نیست و بسیاری از این هنرمندان بصورت منظم و در چهارچوب تورهای بزرگ سالیانه، به خارج از ایران سفر می کنند.
یکی از دست اندرکاران این برنامه ها به شرط عدم ذکر نامش، توضیحاتی در این باره به صدای آمریکا داد. او با اشاره به وضعیت اقتصادی نابسامان ایران، درآمدهای ارزی حاصل از کنسرت های برون مرزی را قابل توجه توصیف کرد.
به گفته این منبع موثق، خواننده ها و گروهای موسیقی برای برگزاری کنسرت در خارج از کشور با کسب مجوزهای لازم از نهادهای دولتی و سازمان های امنیتی، تعهدنامه های را پر می کنند که شامل بندهای مختلفی است.
موادی چون عدم گفتگو با رسانه های ایرانی، پرهیز از اظهار نظرهای سیاسی یا حاشیه ای، پوشش و آرایش مناسب، رعایت شئونات اسلامی و قوانین حکومتی و دوری از مجالس و برنامه های جنجالی.
به گفته این فرد، کنسرت ها از طریق برنامه گذاران تأیید شده داخلی یا چهره های خارج نشینی برگزار می شود که پرونده ای در فهرست های امنیتی ندارند و به اصطلاح بی خطر هستند.
ظاهرأ بخشی از درآمدهای این کنسرت ها به نهادها یا سازمان های داخلی می رسد و خواننده ها و گروه های ایرانی برای تدام سفرهای برون مرزی خود مجبور به پذیرش چنین شرایطی هستند.
البته به عقیده این برنامه گذار هنری، این وضعیت برای تمامی هنرمندان صادق نیست و با توجه به موقعیت خواننده، جایگاه گروه یا روابطی که در ایران دارند، در برخی از موارد سختگیری های کمتری در قبال آنها صورت می گیرد.
و برخی از خواننده ها یا گروه هایی که فعالیت چندانی در ایران ندارند و با چالش هایی چون دریافت مجوز برای انتشار آلبوم یا برگزای کنسرت مواجه نیستند، آزدی عمل بیشتری در خارج از کشور دارند و بصورت مستقل عمل می کنند.
ضمن اینکه در موسیقی هم مانند سایر عرصه ها، شاهد مدیریت سلیقه ای هستیم و این قوانین نانوشته در دولتهای مختلف و با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی، متغیر است.
صدای آمریکا برای تأیید مطالب ارائه شده از سوی این منبع خبری، با تعدادی از خواننده ها و گروههای موسیقی در ایران تماس گرفت. این هنرمندان با تأیید ضمنی برخی از موارد فوق، به دلایل امنیتی از اظهار نظر رسمی در این باره خودداری کردند.
در سال های اخیر ایرانیان برون مرزی نظرات و دیدگاه های مختلفی درباره این کنسرت ها داشتند و شاهد بحث های داغی در این باره بودیم.
گروهی با توجه به دخالت سازمان های دولتی و نهادهای امنیتی در برگزاری چنین برنامه هایی، خواستار تحریم این کنسرت ها و عدم حمایت از خواننده های داخلی هستند. به باور آنها این هنرمندان وابسته به حکومت هستند و افرادی که به دلایل مختلفی ناچار به ترک ایران شدند، نباید در این برنامه های دولتی شرکت کنند.
اما اکثر تماشاگران این کنسرت ها، رویکردی غیر سیاسی به این جریان دارند. آنها با اشاره به کیفیت، تازگی و تنوع بیشتر این کنسرت ها نسبت به برنامه های هنرمندان ایرانی برون مرزی، از علاقه بیشتر خود برای حضور در این کنسرت ها خبر دادند.
برخی هم برای حمایت از خواننده ها و گروههای موسیقی در این کنسرت ها شرکت می کنند، چرا که به عقیده آنها، این هنرمندان مجبور به فعالیت در چهارچوب قوانین حکومت ایران هستند. به باور آنها حتی اگر درصد کمی از درآمد این برنامه ها نصیب هنرمندان جوان و مستعد ایرانی شود، آنها از برگزاری این کنسرت ها حمایت می کنند.
