مقاله‌ای از نجمه بزرگمهر در روزنامه فاینشنال تایمز
زنگ خطر برای تجار ایرانی در اردیبهشت ماه امسال، زمانی به صدا در آمد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نشست «مجمع رهبران جوان جهان» زیر مجموعه «مجمع جهانی اقتصاد» را پیش از انجام آن در تهران و اصفهان لغو کرد.
این زنگ، بیدارباشی برای جامعه تجار بود؛ این که نیروی نظامی ۱۲۰ هزار نفری وفادار به آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران به شکل فزاینده ای نسبت به توافق هسته ای، نه تنها برای ایران بلکه برای امپراتوری تجاری اش، احساس خطر می کند؛ امپراتوری که منافعی میلیاردی از مخابرات تا ساخت و ساز و واردات کالای های مصرفی دارد.
سپاه پاسداران که در فهرست وزارت امور خارجه آمریکا از «گسترش دهندگان جنگ افزار کشتار جمعی» قرار دارد و منافعش بسیار فراتر از امور صرفا نظامی است، از برگزار کنندگان مجمع خواسته بود از رسانه ای کردن خبر لغو آن توسط سپاه خودداری کنند و رژیم را که به چارچوب توافق هسته ای دست یافته است شرمسار نکنند.
یکی از تجار درگیر برنامه ریزی برای مجمع می گوید «سپاهیان نگران اند که روابط نزدیکتر با غرب مشخصا با آمریکا در حالی رخ می دهد که آن ها نمی دانند در برابر آن چه کنند. آن ها از حجم بالای ارتباطات و تماس هایی که کنترل چندانی بر آن ندارند وحشت کرده اند.»
در حالی که ایران در وین در حال مذاکره با آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین، و آلمان است تا پیش از شانزدهم تیر ماه به توافق دست یابد، تندروها در ایران تحت رهبری سپاه نگرانند که وضعیت جمهوری اسلامی پس از توافق چگونه خواهد شد. آنها از تاثیرات یک توافق بر سیاست، اقتصاد، و نفوذ نظامی ایران در منطقه پس از بیش از سه دهه لفاظی غرب ستیزانه و انزوای بین المللی می ترسند.
اما تحلیلگران اصلاح طلب می گویند نگرانی اصلی تندروها از دست رفتن کنترل شان بر منافع تجاری گسترده ای است که با گشایش درهای کشور به سوی سرمایه خارجی تهدید می شود. سرمایه گذاری خارجی برای اقتصاد نابود شده ی ایران با نرخ بیکاری ۲۵ درصدی در میان جوانان، با وجود منابع فراوان نفت و گاز، بسیار ضروری است.
با توجه به سطح شفافیت در سپاه، غیر ممکن است بتوان دریافت که این نهاد طی سال ها چقدر سرمایه اندوخته است اما تحلیلگران ارزش آن را صدها میلیارد دلار تخمین می زنند.
هشت سال ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد مبتنی بر تندروی سیاسی با تنگ تر شدن حلقه تحریم ها در سال ۱۳۹۰ فرصت طلایی را به سپاه داد تا بر روی روابط خصمانه ایران با غرب سرمایه گذاری کند.
طی آن زمان سپاه از ۱۲۰ میلیارد دلار خصوصی سازی سود برد. در سال ۱۳۸۸ یکی از شرکت های وابسته به سپاه شرکت مخابرات را حدود ۷ میلیارد و هشتصد میلیون دلار خرید. ارائه تلفن های منازل و تلفن همراه و خدمات اینترنت به جمعیت ۷۸ میلیونی علاقمند به فناروی های نوین سالانه دهها میلیارد دلار سود به همراه دارد.
همزمان، سپاه پروژه های عظیم انرژی و ساخت و ساز را عهده دار شد و به وارد کننده ی عمده همه چیز از مواد غذایی تا خودروهای لوکس بدل شد. قرارگاه خاتم الانبیاء، بازوی لجستیکی سپاه که تحت تحریم های شدید شورای امنیت سازمان ملل متحد، آمریکا و اتحادیه اروپا قرار داشته است صدها قرار داد را در بخش های نفت، گاز، پتروشیمی، زیر ساخت های دریایی، مشاوره، معدن، خطوط لوله، سد، اسکله، تونل، و شبکه های آبیاری پذیرفته است.
در ضمن، افراد حقیقی و حقوقی وابسته به سپاه ده ها و شاید صدها نهاد اعتباری را در دست دارند.
هر چند تحلیلگران انتظار دارند که سپاه دست کم در کوتاه مدت در برابر سرمایه گذاران خارجی مقاومت کند اما در این باره که آن ها تا کجا برای تضعیف رقبای خود پیش خواهند رفت اختلاف نظر وجود دارد.
سال ۱۳۸۳، سپاه باند فرودگاه بین المللی امام خمینی را با توجیه «دلایل امنیتی» با تانک اشغال کرد تا نگذارد یک کنسرسیوم تحت رهبری ترکیه مدیریت فرودگاه را در دست بگیرد.
به گفته ی یک مشاور حقوقی «این نسل سپاه که بازار را در دست دارد هنوز همان نسل جنگ و ایدئولوژی است. ما باید امیدوار باشیم آن ها به تدریج بازنشسته شوند و امور را به نسل بعد بسپارند زیرا باید با بخش خصوصی و سرمایه گذاران خارجی رقابت کنند».
روشن نیست آیا رهبر جمهوری اسلامی که تصمیم گیرنده نهایی است سپاه را مجبور خواهد کرد بر منافع تجاری اش مهار بزند و پس از توافق هسته ای به پادگان ها برگردد یا نه. چنین حرکتی خطر تحریک فدایی ترین نیروی رهبر را در خود نهفته دارد.
یک اقتصاددان ارشد می گوید: «مقاومت در برابر رفورم ماهیت نظام سیاسی ایران است که در آن سازمان های موازی فعالیت می کنند».
حسن روحانی که سال ۱۳۹۲ ریاست جمهوری را در دست گرفت تلاش کرده است افسار منافع اقتصادی سپاه را در دست بگیرد. مناقصه های غیر رقابتی برای پروژه های نفت و گاز متوقف شده است و شرکت های وابسته به سپاه برای کار در چارچوب های قانونی با فشار روبرو هستند».
قوه قضاییه هم پرونده های فساد چند میلیارد دلاری افرادی را گشوده است که تصور می شود به سپاه نزدیک هستند.
بعضی از تجار می گویند در این شرایط آن ها ممکن است در گشایش ایران به سوی غرب فرصت هایی ببینند. مقام های ارشد دولت هم احتمال ایفای نقش مخرب از سوی سپاه را جدی نمی بینند.
گمانه زنی ها در این باره تا پیش از پایان مذاکرات هسته ای که سپاه با بی میلی از آن حمایت کرده است ادامه خواهد داشت.
به اعتقاد یکی از تجار «سپاه می خواهد قدرت خود را حفظ کند و وضعیت همین طور بماند. آن ها فکر می کنند کلیت رژیم در خطر است. باید امیدوار بود سپاه همچون ارتش خلق چین با باز شدن درهای ایران به سوی سرمایه گذاری خارجی موافقت کند».
* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.