یک هفته پس از اعلام تصمیم دولت ایران برای تمدید اقامت موقت حدود ۴۵۰ هزار تبعه افغان در آن کشور به مدت شش ماه، سازمان دیده‌بان حقوق بشر در بیانیه‌ای، ضمن استقبال از این تصمیم، از تهران خواست در روند اعطای پناهندگی به تبعه‌های افغان تجدیدنظر کند.
دیده‌بان حقوق بشر در این بیانیه که روز گذشته منتشر شد، تصمیم ایران برای تمدید اقامت اتباع افغان را گامی مهم خواند، اما با بیان این که این اقدام کافی نیست، تاکید کرد تمدیدهای پیاپی روادید، جایگزین مناسبی برای سازوکار درخواست پناهندگی برای پناهجویان تازه وارد افغان نخواهد بود.
ایران سال‌هاست میزبان مهاجران و پناهندگان افغان است، اما درسال‌های گذشته دولت رویکردهای متفاوتی در قبال آنها داشته است، بطوری که برخی تصمیم‌های دولتمردان ایران با واکنش نهادهای بین‌المللی مدافع حقوق بشر روبرو شده است.
از حدود سه میلیون تبعه افغان که در ایران زندگی می‌کنند، تنها ۸۴۰ هزار نفر به عنوان پناهنده رسمی دارای مدارک قانونی هستند و تکلیف بیش از دو میلیون دیگر مشخص نیست. گاهی اقامت آنها تمدید می‌شود و گاهی مجبور به بازگشت به افغانستان می‌شوند. این درحالی است که برخی از آنها ازدواج کرده و در ایران صاحب فرزند شده‌اند.
محمد محقق معاون رییس اجرایی دولت وحدت ملی افغانستان ماه گذشته در سفری به تهران، با مقام‌های مختلف ایرانی دیدار کرد و بعد از آن دیدارها بود که اقامت ۴۵۰ هزار مهاجر افغان تمدید شد.
سازمان دیده‌بان حقوق بشر در این بیانیه، از دولت ایران خواسته‌های مشخصی دارد: اعطای اجازه تقاضای پناهندگی، بررسی منصفانه و مؤثر درخواست پناهندگی شهروندان افغان، و اعطای حق درخواست تجدیدنظر برای آنهایی که درخواستشان رد شده است.
دولت حسن روحانی رئیس جمهوری ایران می‌گوید در تلاش است وضعیت افغان‌ها در ایران را ساماندهی کند.
مديرکل امور اتباع خارجی وزارت کشور روز دوشنبه، با تاييد ممنوعيت اقامت اتباع افغان در ۹ استان ايران، گفت طرح ممنوعيت اقامت افغان‌ها در چند استان ديگر نيز مطرح است.
عزيز کاظمی در گفتگو با خبرگزاری دولتی ایرنا، ضمن اعلام این مطلب، گفت استان‌های مازندران، گيلان، اردبيل، آذربايجان شرقی، زنجان، سيستان و بلوچستان، کردستان، کهکيلويه و بويراحمد و گلستان به جز بخش مرکزی آن، استان‌هايی هستند که اقامت اتباع افغان در آنها ممنوع است. اما وی درباره دلايل اين ممنوعيت توضيحی نداد.
این در حالی است که، هر چند وقت یک بار گزارش‌هایی از نقض حقوق اتباع افغان، مانند ضرب و جرح، نقض حق تحصیل و بدرفتاری با آنها، منتشر می‌شود.
روزنامه شهروند روز ۲۵ آذر ماه در گزارشی نوشت معلم یک مدرسه در پاکدشت در نزدیکی تهران، برای تنبیه چند دانش‌آموز افغان، آنها را وادار کرد تا دستشان را داخل کاسه توالت کنند.
مصطفی که قبلا در اصفهان دانش‌آموز بود و اکنون دانشجوی دانشگاه است، در گفتگویی با صدای آمریکا با بیان این که افغان‌ها همیشه با رفتارهای تبعیض‌آمیز روبرو بوده‌اند، گفت «خواهرم هنوز با این مشکلات مواجه است. او در تیم والیبال مدرسه بود که بعد از موفقیت برای مسابقات استانی اعزام شد و برغم موفقیت دوباره، با ادامه فعالیت او به دلیل آن که افغان است، مخالفت شد.»
مسوولان آموزش و پرورش آن را رد کرده اند، اما گفتند با توبیخ معلم، رضایت خانواده دانش‌آموزان را کسب کرده‌اند.
در حال حاضر ۳۴۰ هزار دانش‌آموز اتباع سایر کشورها، بویژه افغانستان و عراق، در مدارس جمهوری اسلامی ایران مشغول به تحصیل هستند.
