ویکتوریا کوتس، معاون مشاور امنیت ملی کاخ سفید در سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۰، به تازگی در گفت‌و‌گویی اختصاصی با سیامک دهقانپور از بخش فارسی صدای آمریکا به پرسش‌هایی درباره چشم‌انداز اعتراضات در ایران، مذاکرات هسته‌ای وین، تحریم فروش نفت ایران به چین، طرح اینترنت ماهواره‌ای در کنگره، کشتن قاسم سلیمانی، و حملات سایبری پاسخ داد.
خانم ویکتوریا کوتس در سال‌های اخیر معاون مشاور امنیت ملی آمریکا (۲۰۲۰-۲۰۱۹)، عضو شورای امنیت ملی (۲۰۲۰-۲۰۱۷)، و مشاور پیشین وزیر انرژی بوده و اکنون پژوهشگر ارشد «مرکز سیاستگذاری امنیتی» در شهر واشنگتن است.
سیامک دهقانپور: دکتر کوتس شما گفته‌اید ایالات متحده هنوز ظرفیت ارائه دسترسی به اینترنت آزاد ماهواره ای به مردم ایران را ندارد، اما فناوری و قابلیت انجام آن را دارد. می‌توانید در این باره توضیح دهید؟
ویکتوریا کوتس: طی چند سال گذشته از زمان وقوع طوفان‌های دریایی هولناک هاروی و ماریا که به قطع اینترنت در پورتوریکو و نقاط دوردست در ایالات متحده منجر شد شماری تکنولوژی‌های قابل توجه ظاهر شده است. ما بر روی توانایی بازگرداندن اینترنت از طریق ماهواره کار کردیم. این امر اکنون به مرحله تجاری رسیده است. ایلان ماسک اکنون با استارلینک هزاران ماهواره به آسمان می‌فرستد. این کاربرد تجاری آن است. اما اگر بتوانیم به شکل امنی این کار را از طریق مجاری دولتی انجام دهیم هزینه بالایی نخواهد داشت و قابلیت آن چه من صادرات آزادی بیان می‌نامم را در اختیار ما قرار خواهد داد. این اقدام به جنگ و تخاصم نیست، صرفا به مردمی که برای دستیابی به آزادی‌شان تلاش می‌کنند قابلیت ارتباط می‌دهد.
پرسش: شما پیشتر گفته اید تلاش‌های قبلی بر روی عبور از اینترنت داخلی ایران تمرکز داشت ولی ما به دنبال فناوری‌های تازه ای بودیم که همه چیز را دور بزند. منظورتان دقیقا چیست؟
پاسخ: باید قابلیت دسترسی مجانی فراهم شود. اگر حتی شما با اینترنت ملی ایران تماس برقرار کنید آن ها هم این امکان را خواهند داشت که وارد سیستم شما شوند. استفاده از اینترنت ماهواره ای به عنوان راهی برای پرهیز کامل از این مساله از بالاترین ایمنی برخوردار خواهد بود و مانع این می شود که دولت بتواند کاربران را شناسایی کند، از این جهت این امر مهم است.
پرسش: این قابلیت چگونه می تواند پیاده شود؟
پاسخ: نمی خواهم خیلی وارد جزئیات شوم. ماهواره ای خواهد بود. سخت افزارهای دریافت کننده در کشورها لازم خواهد بود. مساله این است که قابل اجرا است و ما شاهد تمایل به این طرح در کنگره هستیم. برای نمونه، ماریا الویرا سالزار، قانونگذار کنگره، طرحی در این ارتباط دارد. او می خواهد این کار از طریق نیروی هوایی ایالات متحده انجام شود. ما فکر کردیم بهتر است این طرح از طریق «یو اس اِی آی دی»، سازمان توسعه بین المللی ایالات متحده، اجرا شود تا تاکیدی بر این باشد که این به هیچ وجه اقدامی خصمانه نیست. اما برای انجام آن از هر دو راه هم دلایلی وجود دارد. این اتفاق خوبی است که کنگره نسبت به آن ابراز علاقه کرده است.
پرسش: فکر می کنید قانونگذاران دیگر هم به آن علاقه نشان دهند؟
پاسخ: این راهی برای توسعه این ایده است. زیرا تکنولوژی مرتب تغییر می‌کند و ما می‌خواهیم با این تحولات خود را هماهنگ نگاه داریم و اطمینان حاصل کنیم که کسی در دولت به تحقق این ایده ادامه می‌دهد.
پرسش: نقش چین در جبهه دسترسی به اینترنت ماهواره ای چقدر نگران کننده است؟
پاسخ: عمیقا نگران کننده است. همان طور که اشاره کردید، تهران ساز و کار سرکوب را از پکن وارد کرده است. این همان دستورالعملی است که پس از سرکوب میدان تیانانمن، هر موقع هر قیامی مانند چند سال پیش در هنگ کنگ رخ داد، استفاده کرده‌اند. آن ها قویا به دنبال راه هایی برای جلوگیری از دسترسی آزاد به اینترنت هستند. مشاهده آن چه چین در بیست سال گذشته با «فایروال بزرگ» در ممانعت از دسترسی مردم به اینترنت انجام داده حیرت آور است. اما این کار بیش از گذشته غیرممکن شده است. اطلاعات به اشکال مختلف وارد جامعه چین می‌شود. نمی دانم در نهایت با این وضع چه خواهند کرد. اما به یقین به دنبال راه حلی هستند.
ویکتوریا کوتس: تهران ساز و کار سرکوب را از پکن وارد کرده است.
پرسش: یکی از رویدادهای مهم دوره مدیریت شما بر پرونده ایران در شورای امنیت ملی، کشتن قاسم سلیمانی، فرمانده وقت نیروی قدس، در ژانویه ۲۰۲۰ بود.
پاسخ: سوم ژانویه.
پرسش: بله، یک روز بعد، چهارم ژانویه ۲۰۲۰، وزارت امنیت ملی نسبت به حملات سایبری بالقوه ایران هشدار داد. آیا ایران دست به چنین حملاتی زد؟
پاسخ: به یقین اقدام‌های ناموفقی صورت گرفت که شبیه تحرکی از سوی ایران بود. برای نمونه یکی علیه اسرائیل انجام گرفت. ما هر روز هدف حملات سایبری متعدد قرار می‌گیریم. گاهی تشخیص این که حمله کننده کیست دشوار است. مساله اصلی این است که انتظار اقدام متقابل ایران را داشتیم، این تصمیم بزرگی برای رئیس جمهور و اقدامی بسیار مهم بود. در این شرایط معمولا انتظار اقدام متقابل جدی را دارید و جالب است که این واکنش هنوز رخ نداده است. این شما را به این سمت سوق می دهد که رژیم در تهران نمایش قدرت را می فهمد و اگر در مقابل آن ها ضعف نشان دهید یا مماشات کنید شما را تحت فشار خواهند گذاشت. اگر آن ها را عقب بنشانید آن ها را به فکر وا می دارید.
ویکتوریا کوتس: رژیم در تهران نمایش قدرت را می فهمد و اگر در مقابل آن ها ضعف نشان دهید یا مماشات کنید شما را تحت فشار خواهند گذاشت. اگر آن ها را عقب بنشانید آن ها را به فکر وا می دارید
پرسش: آمریکا در ژوئن و سپتامبر ۲۰۱۹ زمانی که پرونده ایران در کاخ سفید در دست شما بود حملات تلافی جویانه سایبری به ایران انجام داد. اهداف چه بود و چه چیزی از آن حملات آموختید؟
پاسخ: انتخاب هدف وظیفه شورای امنیت ملی نیست اگر چنین باشد مشکلی در کار است. کار ما بیشتر ارائه گزینه هایی به رئیس جمهور پس از حمله به نفتکش ها در فجیره و حمله به آرامکو بود. پرزیدنت ترامپ به یقین علاقه‌ای به یک جنگ دیگر در خاورمیانه نداشت. اما در عین حال قصد نداشت اجازه دهد ایران هر کاری در منطقه می خواهد انجام دهد. او به دنبال اقداماتی بود که توجه آن ها را جلب کند، نه چیزی که به تنشی خارج از کنترل منجر شود.
پرسش: دفاع سایبری ایران چقدر آسیب پذیر است؟
پاسخ: سوال بسیار جالبی است. ممکن است در این دام بیافتیم که جمهوری اسلامی برای خودش غولی قدرتمند است و با مشتی آهنین کشور را در مهار دارد. من به دلایلی که مطمئنم در باره آن صحبت خواهیم کرد چنین باوری ندارم. با این وجود، آن ها به شکل شدیدی قابلیت های تهاجم و دفاع سایبری شان را افزایش داده اند. این مساله ای است که باید به دقت زیر نظر داشته باشیم تا همیشه یک گام جلوتر باشیم.
پرسش: مایکروسافت در اکتبر ۲۰۱۹ گفت گروه هکری ایرانی قصد دسترسی به حساب های کاربری ستاد انتخاباتی پرزیدنت ترامپ را داشته است. واکنش شما در آن مقطع چه بود؟
پاسخ: خیلی ترسناک است. هر موقع کامپیوترتان را روشن می کنید و صدایی می آید تعجب می کنید. البته این بخشی از هزینه های انجام وظیفه است. در مورد تیم شورای امنیت ملی همیشه انتظار می‌رود تحت حمله سایبری قرار بگیرید. از این رو همه تجهیزات و سیستم ها متفاوت است. هیچ موقع اطلاعات شخصی و کار با هم یکی نمی‌شود. در واقع شما در مورد زندگی حرفه ای تان احساس امنیت کافی می‌کنید.
پرسش: آیا فکر می کردید شخصا تحت حمله سایبری بودید؟
پاسخ: هیچ وقت معلوم نمی‌شود. جی‌میل من در بهار ۲۰۲۰ هک شد. این که ایرانی ها بودند یا کس دیگری نمی دانم.
پرسش: برای آن ها که می‌گویند آن چه اکنون در مذاکرات وین می‌گذرد نتیجه اقدام پرزیدنت ترامپ در ترک برجام است چه پاسخی دارید؟
پاسخ: من فکر نمی‌کنم چنین باشد. مذاکرات وین مسئولیت افرادی است که این مذاکرات را آغاز کرده‌اند و الان در دور هشتم آن هستیم. پس از ماه ها مذاکره در وین به نظر می‌رسد به جای این که جلو برویم به عقب می رویم. این که عمده اقدامات شدید غنی سازی ایران طی این هشت ماه رخ داده گویای این است که آن ها در دولت بایدن فرصتی واقعی دیده اند که در دولت ترامپ ندیده بودند.
ویکتوریا کوتس: پس از ماه ها مذاکره در وین به نظر می‌رسد به جای این که جلو برویم به عقب می رویم.
پرسش: شما مشاور وزیر پیشین انرژی آمریکا بودید. آمریکا چطور می تواند پکن را از خرید نفت ارزان از ایران منصرف کند؟
پاسخ: ما با اجرای جزء به جزء تحریم ها چنین کردیم. هر محموله ای را که می توانستیم شناسایی کنیم تحت تعقیب قرار می‌دادیم. با دولت هایی مانند پاناما همکاری نزدیکی بر سر برداشتن پرچم هایشان از نفتکش ها داشتیم تا آنها نتوانند کشتی‌ها را بیمه کنند. اگر سخت گیری شدیدی انجام شود چین خودش را زیاد به زحمت نخواهد انداخت. آن ها از نفت ارزان خوششان می‌آید ولی اگر دردسر زیادی داشته باشد کوتاه می‌آیند. ما صادرات نفتی ایران را بسیار کاهش دادیم.
فکر کنم زیر یکصد هزار بشکه در روز شده بود. الان مثل این که به نزدیک به یک میلیون بشکه در روز رسیده، زیرا فعالیت آنها با ممانعت چندانی روبرو نمی‌شود. دولت بایدن اخیرا پیام دلگرم کننده‌ای داد که در نظر دارد در برابر قاچاق نفت ایران شدت عمل نشان دهد. امیدوارم چنین باشد. کار سنگین و دشواری است. از یک سو با آنها در وین مذاکره کنید و همزمان نفتکش هایشان را توقیف می‌کنید، شاید ناسازگار به نظر برسد. اما همیشه این اعتقاد را داشته‌ام که اگر به رژیم راه تنفس بدهید مقاومت خواهد کرد.
تمام هدف کارزار فشار حداکثری ایجاد اهرم فشار علیه ایران بود تا همان طور که در پایان جنگ ایران و عراق به توافق تن دادند امروز هم به یک توافق برسند. در نهایت بقاء بر ایدئولوژی غلبه می‌کند. این فرضیه ما بود که اگر شرایط را به اندازه کافی دردناک کنیم از برنامه هسته‌ای شان چشم پوشی خواهند کرد.
ویکتوریا کوتس: تمام هدف کارزار فشار حداکثری ایجاد اهرم فشار علیه ایران بود تا همان طور که در پایان جنگ ایران و عراق به توافق تن دادند امروز هم به یک توافق برسند. در نهایت بقاء بر ایدئولوژی غلبه می‌کند.
پرسش: با آقای دنیس راس گفتگو می کردم. او می‌گفت دولت ترامپ با این کار آمریکا را منزوی کرد. پاسخ شما چیست؟
پاسخ: این واقعیت که ما، در سال پایانی دولت ترامپ و به دنبال کارزار فشار حداکثری علیه ایران، بین چهار کشور با جمعیت اکثرا مسلمان و اسرائیل به پیمان ابراهیم دست یافتیم مطلقا خلاف این را نشان داد. این گواه توانایی ایالات متحده در ادغام اسرائیل در جهان عرب پس از بیش از بیست و پنج سال بود. این افزایش نفوذ آمریکا و نقش بیشتر آمریکا در منطقه و انزوای ایران بود. این واقعیت که امارات و بحرین، همسایگان نزدیک ایران، از فرصت به رسمیت شناختن اسرائیل استفاده کردند و روابط دیپلماتیک برقرار کردند نشان داد که آینده امنیتی و اقتصادی خود را در کجا می‌بینند.
پرسش: اما اگر هدف از کارزار فشار حداکثری مهار برنامه هسته ای ایران بود، چنین نشد و تهران آن برنامه را توسعه داد؟
پاسخ: آنها چنین کردند، اما با سرعتی به مراتب پایین تر از یک سال گذشته. اگر پرزیدنت ترامپ دور دوم در قدرت مانده بود فشار اقتصادی بر ایران غیرقابل تحمل می‌شد. فرضیه پشت آن این بود که زمانی خواهد رسید که آن ها شاید بعضی فعالیت ها را توسعه دهند ولی در نهایت باید بین بقای اقتصادی و برنامه هسته‌ای دست به انتخاب بزنند. از نظر ما با درنظر گرفتن تاریخ جمهوری اسلامی آن ها بقا را انتخاب می‌کردند.
پرسش: آیا ایالات متحده می تواند همان طور که با شوروی و چین و هند و پاکستان مسلح به جنگ افزار هسته ای کنار آمد با یک ایران اتمی هم کنار بیاید؟
پاسخ: ما به یقین چنین چیزی را نمی‌خواهیم. اگر نمونه کره شمالی برای ما درسی به همراه داشته باشد این است که این امر به مشکلی بسیار غامض تبدیل می‌شود. فعالیت های ایران طی ده ماه گذشته نشان می‌دهد که وقتی آنها به دانش تولید جنگ افزار هسته ای دست یابند، فارغ از این که غنی سازی کنند یا نه، این دانش به دستاوردی آکادمیک تبدیل می‌شود. شما نمی‌توانید دانش را از مغز کسی بیرون بیاورید. آنها به برنامه موسوم به پرتاب‌های فضایی ادامه می‌دهند که همه می‌گویند یک برنامه موشکی است. این خیلی نگران کننده است. اصلا دوست ندارم میراث دولت بایدن یا هر دولتی در آمریکا دستیابی ایران به بمب اتم باشد.
پرسش: شما در کتاب‌تان نسبت به ظهور نظام‌های آزاد در بعیدترین نقاط ابراز امیدواری کرده‌اید. با توجه به اعتراض‌های پیاپی در ایران چقدر خوش‌بین هستید که ایران مکان بعدی ظهور یک نظام آزاد باشد؟
پاسخ: به یقین خوش‌بین هستم. آنقدر عمر دارم که به یاد بیاورم ایران زمانی دوست ما بود. آن زمان وضع به مراتب مطلوب تری بود. خانواده شاه فکر نمی‌کنند ایران لزوما باید به نظام پادشاهی بازگردد. یک دموکراسی نوین برای مردم ایران مطلوب خواهد بود. به عنوان یک مورخ آن چه موجب خوش بینی‌ام است این است که اگر هفتاد و پنج سال پیش به شما می‌گفتم سه کشور بزرگ، دموکراتیک و سرمایه‌داری در اتحاد با آمریکا کشورهای ژاپن، آلمان و اسرائیل خواهند بود، شما به من می‌گفتید دیوانه هستم.
ما جنگ‌های بزرگی را با امپراتوری ژاپن و آلمان نازی پشت سر گذاشتیم و چشم انداز اسرائیل هم در آن زمان چندان روشن نبود. من هفتاد و پنج ساله نیستم، اما با نگاه به آن مسیر تاریخی می‌توان تصور کرد که این امر می‌تواند اتفاق بیافتد. این مهم معمولا در دوره نوین با همکاری و مشارکت ایالات متحده بهتر رخ می‌دهد. این امید بزرگ من برای مردم ایران و مردم ایالات متحده است که بتوانیم به چنین رابطه ای برسیم و این می‌تواند به شکل فوق العاده‌ای برای هر دو کشور سازنده باشد.
