«سالمندی و سلامت» نماد روزجهانی بهداشت سال ۲۰۱۲ / ۱۳۹۱ است. شعار امسال سرلوحه فعالیتهایی را رقم می زند که قرار است «زندگي سالم و طول عمر بيشتر» برای سالمندان جامعه به ارمغان بیاورد. این انتخاب در عین حال؛ گوشزد می کند که ساکنین سیاره سبز پا به سن گذاشته اند؛ آمارها می گویند تا سال ۲۰۵۰ از هر ۴ نفری که در جهان زندگی می کند، یک نفر بیش از ۶۰ سال سن خواهد داشت.
اما فلسفه وجودی روز جهانی بهداشت چیست و از کجا آمده است؟ در تقویم مناسبتهای جهانی سازمان ملل؛ هفتم آوریل هرسال، که غالبأ برابر با هجدهم فروردین در تقویم خورشیدی است، روز جهانی بهداشت نام گذاری شده است و بنا به سنتی ۶۲ ساله، این سازمان هر سال نامی نمادین را برای این روز در نظر می گیرد. اما پیامدهای این نام گذاری از هفتم آوریل فراتر می رود و تعیین کنندۀ اهداف و اولویتهای سازمان جهانی بهداشت و کشورهای عضو آن در طول یکسال کاری پس از آن است. در نشست سالیانه این سازمان که به همین مناسبت برگزار می شود، بالاترین مقامهای بهداشتی کشورهای عضو متعهد می شوند تا منابع انسانی، تدارکاتی و مالی لازم برای رسیدن به هدف تعیین شدۀ آن سال را تأمین کرده و در پایان گزارش پیشرفت خود را به ناظرین سازمان ارائه کنند.
اما کشورهای جهان امسال چه باید بکنند تا سالمندان سلامت بمانند؟ آنچه مسلم است، عقربه زمان به عقب بازنخواهد گشت، آیا راهی برای مقابله با کاهش توانایی های جسمی و ذهنی افراد مسن وجود دارد؟ آیا این مشکل در همه کشورها از گسترۀ یکسانی برخوردار است؟ پاسخ به هیچیک از این سؤال ها ساده نیست.
همانگونه که انتظار می رود، عمق چالشهای پیش روی سالمندان در کشورهای در حال توسعه بیشتر است و مهم ترین دلایل آن عبارت از رشد شتابان جمعیت و تغییر ساختارهای سنتی خانواده در این کشورهاست. در آسیا؛ دو کشور هند و چین، جهان را صاحب فوج عظیمی از افراد سالمند کرده است، سالمندانی که برخلاف دهه های پیش فرزندانشان تکیه گاه پیری آنها نیستند.
دلیل مهم دیگر آن است که؛ در دوران سالمندی، بیماریهای مزمن و پر هزینه نظیر بیماریهای قلبی- عروقی، سکته مغزی، سرطان، شکستگیهای استخوانی، الزآیمر و افسردگی بسیار شایع تر از جوانی است.
علاوه بر آن؛ یکی از مشکلات نوپدید سالمندی، به دلیل روند روز افزون مهاجرت مردم از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته به وجود آمده است. مهاجرت اغلب به دلایل مختلف اقتصادی، اجتماعی و جنگ اتفاق می افتد، اما علت آن هرچه باشد عواقب آن برای سالمندان از دو حال خارج نیست؛ سیل مهاجرت یا سالمندان را نیز همراه فرزندانشان با خود می برد و آنها را در کشوری بیگانه تنها در دایره تنگ اطرافیان نزدیک محصور می کند و یا جوانان را از سرزمینی به سرزمین دیگر می فرستد و سالمندان را در موطن خود بی مونس می گذارد. بنا به هر دلیل که این اتفاق بیفتد؛ نتیجه یکی است، انزوای اجتماعی و کمبود دریافت محرکهای حسی و عاطفی فرد سالمند را مستعد به ابتلأ انواع بیماری های جسمی و روانی می کند.
خوشبختانه این سکه روی دیگری هم دارد، دنیا فقط پیر و شلوغ نمی شود، علم و فن آوری هم با سرعت اعجاب آوری پیشرفت می کنند و به کمک مردم جهان می آیند تا آسوده تر زندگی کنند.
-ابزارهای کمک حرکتی الکترونیکی مثل صندلی های چرخدار و عصاهای کامپیوتری که هر تغییر وضعیت ناگهانی را به مرکز اورژانس مخابره می کند،
-وسایل معاینه و آزمایشگاهی قابل استفاده در خانه مثل دستگاه فشار سنج دیژیتال، نوارهای تست ادرار و قند خون، وسایل کمکی بینایی و شنوایی،
-صندلی های چرخدار کامپیوتری یا قابل تنظیم با دکمه های هیدرولیکی و حمام و توالت های متحرک که می تواند فرد مسن را تا حدود زیادی، در انجام کارهای شخصی از کمک دیگران بی نیاز کند و موجب می شود تا استقلال و عزت نفس آنها خدشه دار نشود،
-خطوط تلفنی کمک رسانی و پیامک های روی تلفن همراه برای تماس با مرکز مراقبت های بهداشتی، مخابره دائم ضربانات قلبی و ریتم تنفسی، یادآوری نوبت مراجعه به پزشک و یا مصرف مرتب داروها،
-ثبت اطلاعات بهداشتی در سیستم های مرکزی ذخیره اطلاعات کامپیوتری و دسترسی مردم به آگاهیهای مندرج در وبسایت های بهداشتی، امکان برقراری ارتباط اینترنتی با مراکز پزشکی پیشرفته از دورافتاده ترین مناطق،
-و ارزشهای انسانی که کمک به بهبود معیشتی و بهداشتی مردم محروم جهان را به سنت جافتادۀ جامعه مدرن بدل کرده است، چهره زیباتری از جهان را به نمایش می گذارد.
از سوی دیگر؛ سازمان جهانی بهداشت معتقد است شرط پایداری و به نتیجه رسیدن هر برنامه ای، بومی سازی آن طرح و بازآفرینی الگوهای متناسب با نیازهای منطقه ای، شرایط جغرافیایی، امکانات عملی و زیربناهای توسعه ای هر کشور است.
راهکار پیشنهادی امسال برای دست یابی کشورها به «طول عمر بیشتر، زندگی سالم تر» در قالب توسعه شهرهای «دوستدار سالمند» تدوین و ارائه شده است. این شهرها با مشارکت بین بخشی میان سیاستگذاران بهداشتی، توسعه شهری، حمل و نقل، آموزش و پرورش و محیط زیست طراحی و ساخته می شود.
دفتر منطقه ای سازمان جهانی بهداشت در خاورمیانه و شمال آفریقا، برای سلامت سالمندان تکیه بر اصول زیر را ضروری می داند:
حفظ فعالیت بدنی از طریق ساده ترین کارهای های ممکن مثل پیاده روی، بالا رفتن از پله های استاندارد، بازی با کودکان در پارک یا انجام کارهای منزل.
رژیم غذایی سالم، که از تعادل و تنوع کافی برخوردار است. تعادل و تنوع یعنی؛ نه کم خوری، نه پرخوری و دریافت کافی پروتئین های ضروری، نان و غلات سبوس دار، شیر، لبنیات و میوه و سبزیجات است.
مبارزه با فقر، تأمین اجتماعی، فراهم آوردن امکانات آموزشی و فراغت برای سالمندان، خدمات شهری ویژه معلولین، گسترش حمل و نقل عمومی ایمن و کارآمد، توسعه فضاهای سبز، پیاده روهای عریض، سطوح غیرلغزنده و با شیب مناسب، آموزش بهداشت و توسعه خدمات پیشگیری، درمانی و مددکاری خصوصأ برای سوانح سالمندی نظیر سقوط از بلندی همگی از ملزومات شهرهای «دوستدار سالمند» هستند.