یونسکو سال ۲۰۱۱ را بعنوان سال جنگل ها اعلام کرده و از همه دولت ها خواسته است تا برای حفظ این سرمایه بزرگ، طبیعی و دائمی جهان بیش از گذشته تلاش کنند.
نهاد یونسکو که پاسدار میراث طبیعی و فرهنگی جهان است، افزوده است برای پیشبرد اهداف نگهداری و پیشگیری از کاهش جنگل ها آماده همکاری با همه کشورهای جهان است.
یونسکو افزوده است: جنگل ها بعنوان منبع اصلی پاکیزگی و تعادل هوا، تامین غذا، دارو، آب آشامیدنی بهداشتی، تنوع زیستی و زیستگاه گونه های حیوانات و گیاهان باید حفظ و پاسداری شوند.
افزایش جنگل زدایی پس از انقلاب
نگرانی از شدت یافتن کاهش جنگل های ایران یکی از دغدغه های هواداران حفظ محیط زیست از فردای انقلاب تاکنون بوده است.
کارشناسان محیط زیست در بررسی علل جنگل زدایی کشور افزون بر عوامل طبیعی همچون آتش سوزی، خشکسالی، و تغییرات آب و هوایی، قاچاق چوب، ورود دام ها به حریم جنگل ها، تغییر کاربری جنگل ها به زمین ها و باغ های کشاورزی و فروش مراتع و جنگل های دولتی از سوی وزارتخانه ها برای ساخت و سازهای مسکونی، تفریحی یا صنعتی از جمله عوامل اصلی کاهش جنگل های کشور دانسته اند.
امیر عبدوس، مدیرکل زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست ایران در گفتگو با خبرگزاری فارس گفت: «براساس آخرین آمار موجود ، مساحت کل جنگلهای شمال کشور طی سه دهه اخیر پانصد و نود هزار هکتار(بیش از ۲۲٪) کاهش یافته است.»
مدیرکل زیستگاه های سازمان حفاظت محیط زیست افزود: در مناطق چهارگانه تحت حفاظت محیط زیست که شامل مناطق حفاظت شده ، پارک ملی و پناهگاه حیات وحش است ، کمبود ابزار آلات حفاظتی ، بی سیم و نیروی انسانی که همان حافظان محیط زیست هستند به نابودی بخشهایی از جنگلها منجر شده است.
مدیر کل زیستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست ایران در ادامه گفتگو با خبرگزاری فارس، بخشی از عوامل تخریب کننده جنگلها را عوامل طبیعی چون سیل، خشکسالی ، آتش سوزی ، عوامل اقلیمی و عوامل انسانی و دام عنوان کرد و گفت: عوامل طبیعی باعث ۲۵٪ تخریب جنگلها می شود.
محمد امینی، رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران نیز که در جمع نخبگان و فرهیختگان بسیجی دانشگاه های مازندران در ساری سخنرانی می کرد، با اشاره روند روز افزون نابودی عرصه های طبیعی افزود: روزانه چهل هکتار از جنگل های شمال نابود و جنگل زدایی می شود. متاسفانه روند جنگل زدایی و صدمه زدن به مراتع شمال کشور به طبع انسانی زیان وارد می کند.
در گزارش یک کارشناس محیط زیست آمده است: «جنگلهای ایران حال و روز خوشی ندارند و در معرض نابودی هستند. هر روز هزاران اصله درخت در جنگلها و مناطق حفاظت شده قطع می‌شوند و سازمان‌های محیط زیست و جنگلها و مراتع کشور که مسئولیت حفظ و صیانت از این میراث گران بها را به عهده دارند با سوء تدبیر و مدیریت روند نابودی را سرعت می‌بخشند.»
کارشناسان محیط زیست برآورد کرده اند چنانچه روند کنونی جنگل زدایی ادامه یابد تا سی سال آینده جنگلی در کشور باز نخواهد ماند.
محمد درویش، متخصص محیط زیست می گوید: «تغییر کاربری ابتدا در دامنه‌های جلگه‌ای اتفاق افتاد. کشاورزان این مناطق را به اراضی کشاورزی تبدیل کردند، اما با افزایش رفاه مردم و رشد شهرنشینی این اراضی به خانه، ویلا و شهرک‌های ویلایی تبدیل شدند.»
دکتر مخدوم استاد محیط زیست دانشگاه تهران نیز با اشاره به وجود تبدیل جنگلها به اراضی کشاورزی و سپس ویلا می‌گوید: «در پنج سال اخیر به دلیل شتاب گرفتن مصوبات احداث طرح‌های صنعتی و احداث شهرک‌های صنعتی جدید و همچنین توسعه شهرک‌های صنعتی موجود، پاک‌تراشی و تغییر کاربری جنگل شتاب بیشتری گرفته است.»
این متخصص محیط زیست یکی دیگر از موارد تغییر کاربری جنگلها را احداث راه می‌داند و می‌افزاید: «راه‌سازی غیرضروری و مخرب، در دولت نهم شتاب بیشتری گرفته است به گونه‌ای که دولت پا را فراتر گذاشته و پروژه‌هایی که تنها مطالعات و کلنگ زنی آنها در گذشته انجام شده ولی به دلیل مشکلات بسیار زیست محیطی و فشار افکار عمومی متوقف شده بود را اجرایی کرده و با نابودی اکوسیستم‌های پیوسته و آبخیزهای حیاتی سبب ساز تخریب جنگلها می‌شوند.»
ایران در شمار شش کشور اول نابود کننده جنگل ها
دکتر ناصر کرمی، روزنامه‌نگار و اقلیم‌شناس معتقد است: «تصور می‌کنم مشکل تخریب جنگلها در اکثر نقاط جهان وجود دارد، اما چرا ایران که از نظر نسبت مساحت جنگل به کل مساحت کشور حتی در شمار صد کشور اول برخوردار از پهنه‌های جنگلی نیست در شمار شش کشور اول مخرب جنگل قرار دارد؟»
این اقلیم شناس می افزاید: «تصور می‌کنم اراده ملی برای حفظ جنگلها ضعیف‌تر از ایران نیست. حفاظت جنگل در ایران نه یک موضوع حیاتی، ملی، جهانی و بنیادین، بلکه صرفاً دلمشغولی یکی از سازمان‌های وابسته به یکی از وزارتخانه‌های دولت است.»
دولت اراده ای به حفظ جنگل ها ندارد
دکتر ناصر کرمی در بررسی جایگاه نقش دولت در حفاظت از منابع طبیعی از جمله جنگل ها، با اشاره به بی برنامگی دولت محمود احمدی نژاد برای حفظ جنگل ها افزود: «در دولتی که آشکارا هیچ اولویتی برای محیط زیست در طبیعت قائل نیست و به گفته رئیس سازمان محیط زیستش در طول جلسات هیأت دولت حتی یک بار درباره مفهوم توسعه پایدار بحث نشده و مکرراً دولتمردانش به تصریح یا تلویح حفظ محیط زیست را مزاحمی در مسیر توسعه می‌دانند عجیب نیست مساحت کل جنگلهای ایران در چهل سال گذشته به یک سوم کاهش پیدا کرده است.»
نیمی از جنگل های ایران پس از انقلاب نابود شده اند
دکتر اسماعیل کهرم، استاد محیط زیست دانشگاه آزاد با اشاره به این که نیمی از جنگلهای ایران در سی سال گذشته نابود شده و به دوازده میلیون هکتار رسیده نقش دولت را در این تخریب مؤثر می‌داند و معتقد است: «میزان برداشت پایدار از جنگلها باید 2/3 میلیون متر مکعب باشد، اما دولت شش میلیون متر مکعب از جنگلهای هیرکانی شمال کشور برداشت می‌کند که دست کم سه میلیون سال قدمت دارند.»
استاندار گیلان بهترین اراضی جلگه ای را به شهرک صنعتی تبدیل کرد
این استاد دانشگاه آزاد اسلامی به داستان گسترش فضای شهرک صنعتی در منطقه لاکان رشت اشاره کرده افزود: «استاندار گیلان بدون اخذ نظر کارشناسان منابع طبیعی استان و سازمان جنگلها و مراتع، هزارودویست هکتار از بهترین اراضی جلگه‌ای واقع در ضلع جنوبی شهرک را برای گسترش فضای شهرک صنعتی در نظر گرفت و از وزیر جهاد خواست تا با این درخواست موافقت کند. مجوز ساخت کارخانه‌های پتروشیمی در حالی در استان‌های گیلان، مازندران و سمنان صادر شده است که این مناطق از نظر دارا بودن جنگلهای هیرکانی در دنیا بی‌نظیرند.»
محمد درویش، متخصص محیط زیست، از قطع بی‌رویه درختان توسط کارخانه‌های تولید زغال در زاگرس را تایید کرد و افزود: «هرساله هزاران اصله درخت قدیمی که ارزش بالایی دارند توسط کارخانه‌های تولید زغال قطع و به زغال تبدیل می‌شوند و کیسه‌ای ده هزار تومان به فروش می‌رسد.»
جنگل ها مکان انباشت فاضلاب و زباله شده اند
بنا به گزارش کارشناسان حفظ محیط زیست هم اکنون حدود پنجاه واحد دفع زباله به وسعت سیصد هکتار در جنگلهای شمال وجود دارد که روزانه به طور میانگین بیش از سه هزار تن زباله در آن دفن می‌شود.
یک کارشناس نوشته است: «با اینکه سال‌ها درباره تبعات انباشت زباله هشدارهای بسیار داده شده ولی روند انباشت آن در جنگل ادامه دارد. سوءمدیریت پسماند‌ها و انتخاب جنگل و رودخانه به عنوان مخازن رایگان زباله و فاضلاب و آلوده‌سازی آب، خاک و جنگل در سطح و زیرزمین و به دنبال آن بروز بیماری‌های عفونی انگلی، گوارشی، پوستی، تنفسی، انواع سرطان‌ها و مرگ‌های زودرس مشکوک و...، دستاورد فاجعه بار این سوءمدیریت در شمال و دیگر مناطق کشور است که هزینه‌های هنگفت درمان آنها، بار مالی سنگینی بر مردم تحمیل کرده است.»
دکتر اسماعیل کهرم در این باره می‌گوید: «یک متخصص محیط زیست انگلیسی پسماند زباله را پلیدترین عنصر روی زمین می‌داند، چون باکتری‌های موجود در خاک را نابود، زمین را عقیم، به سفره‌های آب زیر زمینی نفوذ می‌کند و دوباره به سطح خاک می‌آید و تمام موجودات زنده؛ درختان، گیاهان و بذر‌های سطح خاک را نابود می‌کند.»