جشنواره بین المللی فیلم نیویورک، برای نخستین بار در تاریخ ۵۴ ساله خود، برنامه افتتاحیه خود را به نمایش یک فیلم مستند اختصاص داد: فیلم «سیزدهمین» در باره حبس سیاهپوستان در آمریکا، با اشاره به این فیلم و چندین فیلم دیگر در برنامه جشنواره، منتقد نیویورک تایمز، درونمایه عمده گزینه‌های جشنواره امسال را «دفاع از کرامت انسانی» می‌داند.
برای خانم «ای وا داورنی» Ava DuVernay که دو سال پیش فیلم «سلما» Selma در باره مقاومت مدنی سیاهپوستان به رهبری «مارتین لوترکینگ» را نوشت و کارگردانی کرد، گزیده شدن مستندی که در اصل برای شبکه اینترنتی «نتفیلیکس» ساخته بود، به عنوان برنامه افتتاحیه جشنواره فیلم نیویورک، گزینه‌ای شگفتیانگیز بود.
او گفته این فیلم را برای اگاه ساختن عموم، به خصوص دانش‌آموزان و پژوهشگران، در باره زمینه حبس سیاهپوستان در تاریخ آمریکا، ساخته بود و برای پخش آن، شبکه «اینترنتی» نتفیلیکس را مناسب تشخیص داده بود، چون فیلم را همیشه و عندالمطالبه در دسترس قرار می‌دهد.
روی فرش قرمز جشنواره، در تالار «الیس تالی» مجمتع عظیم هنری «مرکز لینکلن» نیویورک، خانم «داورنی» را همکارش در این فیلم، «کامن» Common، قافیه‌ساز «رپ» و فعال سیاسی، همراهی می‌کرد.
«ای وا داورنی» گفت تا به حال در جشنواره نیویورک نبوده، و از حضورش در برنامه افتتاحیه به ویژه خوشحال است. او می‌گوید این جشنواره، با نمایش فیلم «سیزدهم» در شب افتتاح، به این فیلم مستند، ارج نهاده.
فیلم «سیزدهم» تاریخچه حبس سیاهان را از دوران بردگی تا کنون بررسی می‌کند. زمان پخش فیلم، برای همزمانی با انتخابات ریاست جمهوری برگزیده شده، هر چند که موضوع جمعیت کثیر زندانیان، که بنا بر یک تحقیق آماری، یک نفر از چهار مرد سیاهپوست را شامل می‌شود، از بحث‌های داغ این انتخابات نیست.
«کامن» تهیه کننده موسیقی فیلم، می‌گوید: ماده ۱۳متمم قانون اساسی برده داری را برای کسانی که مرتکب جرم شده باشند، آزاد می‌داند، که حیرت‌آور است
از نظر کامن»، خانم «داورنی» موضوع فیلم را با چنان قدرتی بیان کرده که تاثیرگذار است او معتقد است که برای بهتر کردن کشور، حبس گسترده سیاهپوستان، باید تغییر کند.
از مشکلاتی که در این مستند طرح شده، حضور شرکت‌های عظیم در صنعت زندان‌داری است، که سود بیشتر خود را در افزایش زندانیان می‌بینند.
خانم «داورنی» می گوید دیگر نمی‌توان گفت زندان جائی است که آدمهای شرور به آن می‌روند، چون موضوع به غایت پیچیده‌تر از آن است.
زندان‌ها، در ایالات و شهرهای مختلف، زیر قوانین ایالتی و شهری، فعالیت می‌کنند و تغییر ساختار آنها و قوانین محلی که مجازات‌های طولانی برای جرائم غیرخشونت‌آمیز نظیر دادوستد موادمخدر تعیین می‌کنند، به سادگی امکان‌پذیر نیست.
زنان معمولی
روز دوشنبه، (پریروز) حضور ستارگان برجسته سینما، از جمله کریستن استیوارت، میشل ویلیامز و لارا درن در تالار «الیس تالی» مجتمع هنری مرکز لینکلن، جشنواره معمولا ساکت نیویورک را ستاره باران کرد.
این سه هنرمند برجسته، نقش‌های فیلم «زنان خاص» را ایفا می‌کنند.
فیلم جدید سناریست و کارگردان «کلی رایکارت» سه داستان مربوط به هم در باره سه زن ساکن ایالت مونتانا را بازگو می‌کند، برگرفته از داستان های کوتاه نویسنده «میل ملوی».
خانم کریستن استیوارت می‌گوید معمولا کسی در باره آدمهای معمولی فیلم نمی‌سازد. همه فیلم‌ها در باره آدمهای استثنائی است، در حالیکه سه زن این فیلم، کارهای معمولی، خسته‌کننده و پیش‌پاافتاده‌ای انجام می‌دهند، ولی مهم و باب روز -- چیزهائی که معمولا کسی روی آنها تمرکز نمی‌دهد.
از دید منتقد نیویورک تایمز، حضور سه چهره معروف و شناخته شده در نقش زن‌های معمولی، این فیلم را از مستندهای بسیار جشنواره، متمایز می‌کند.
«آمریکای همیلتن»
از مستندهای مطرح دیگر امسال در جشنواره فیلم نیویورک، فیلمی است شبکه تلویزیونی «پی بی اس» پخش خواهد کرد در باره مراحل ساخته شدن و موفقیت بی‌سابقه و خیره‌کننده نمایش زندگینامه الکساندر همیلتن، از پدران بنیانگذار ایالات متحده آمریکا، و نخستین وزیر خزانه‌داری، که صورت‌اش، زینت‌بخش اسکناس‌های ده دلاری است.
لین-مانوئل میراندا، ترانه‌سرا و نویسنده و بازیگر اصلی، این نمایش را به صورت یک موزیکال «هیپ هاپ» با شرکت هنرمندان سیاهپوست و لاتینی‌تبار، ساخته است.
این مستند، فرصتی بود برای حضور خالق نمایش «همیلتن» روی فرش قرمز جشنواره فیلم نیویورک، در کنار کارگردان فیلم، الکس هورویتز.
آقای میراندا توضیح می‌دهد که «الکس هورویتز» کارگردان مستند، از همشاگردی‌های دبیرستانی او بود و او را از خودش باهوش‌تر می‌داند. هنگامی که میراندا مشغول نوشتن این نمایش بود، الکس از او خواست که از مراحل تولید آن، فیلمبرداری کند.
نمایش ابتدا به صورت تجربی در تئاتر «پابلیک» شهر نیویورک بر صحنه رفت و استقبال خارق‌العاده منتقدها و تماشاگران باعث شد که اجراهای آن به یک تئاتر حرفهای در «برادوی» منتقل شد. تا دو ماه پیش، خود میراندا نقش اصلی را ایفا می کرد، و بلیتهای نایاب آن، همچنان گران‌ترین بلیت تئاتر در سراسر آمریکاست.
مستند همیلتن را شبکه غیرانتفاعی تلویزیونی «پی بی اس» هفته آینده پخش خواهدکرد.
دفاع از کرامت انسانی
جشنواره فیلم نیویورک، یکی از معتبرترین جشنواره های سینمائی دنیا است اما درمقایسه با جشنواره هائی مثل «کن» «ونیز» و «تورانتو»، جشنواره کوچکی است، که در مکانی بسیارمهم برگزار می شود.
برخلاف جشنواره‌های مردمی مثل «تورانتو» و «ترایبکا» ی نیویورک، که صدها هزار تماشاگر را به سالن‌های سینما می کشاند، جشنواره فیلم نیویورک جشنواره خاصی است که فقط فیلم های برگزیده نشان می‌دهد، به خصوص فیلم‌هائی که قبلا در جشنواره‌های دیگر درخشیده اند.
شروع جشنواره با فیلم «سیزدهمین» که برای اولین بار، یک مستند است و فیلم هالیوودی یا داستانی مستقل نیست، پیام بزرگی دربر دارد، که به قول ای او اسکات، منتقد نیویورک تایمز، در گزینه های دیگر جشنواره هم، تکرارمی شود. به نظر او، بی‌راه نیست اگر درونمایه عمده فیلم‌های جشنواره امسال را «دفاع از کرامت انسانی» بدانیم.
از دید او، نمونه دیگر این درونمایه، در فیلم «مهتاب» Moonlight دیده می شود.
تمرکز این فیلم از کارگردان «بری جنکینز» هم مراحل رشد یک نوجوان سیاهپوست آمریکائی است، در محلات فقیرنشین شهر «میامی» ایالت «فلوریدا.» قصه فیلم، موانعی که سر راه او تحول شخصیت او قرار دارد، نشان می‌دهد، از جمله زندان، که گریبانگیر خود او است، و تمام کسانی که می شناسد.
نقش این جوان را در فیلم، سه هنرپیشه در سن های مختلف بازی می کنند.
جذابیت کار هنرمند «بری جنکینز» در این است که نخواسته قهرمان فیلم اش، نمونه، یا «آمار» باشد، بلکه تمرکز فیلم بر احساسات انسانی اوست، به صورتی که، از نظر «ای او اسکات» منتقد نیویورک تایمز، فقط در سینما امکان پذیر است. او می گوید این فیلمی است که تماشای آن روی پرده بزرگ، معنی‌دارتر است.
فیلم دیگری که درونمایه دفاع از کرامت انسانی را در آن برجسته می بینیم، فیلم «کن لوچ» هنرمند انگلیسی است: «من، دنیل بلیک.» I, Daniel Blake. این فیلم برنده جایزه نخل طلائی امسال جشنواره کن بود و تمرکزش بر بیوه مرد نجاری است با بازی «دیو جانز» که بعد از بهبود از بیماری حمله قلبی، می خواهد سرکارش برگردد اما با مشکلات عدیدهت ای روبرو می شود، از جمله، پیشرفت تکنولوژی.
آقای اسکات اشاره می‌کند که این فیلم، بازتاب احساسات خشمگین رای‌دهندگانی است که از بیکاری خشمگین هستند و دنبال مسبب مشکلات خود، می گردند.
شخصیت نجار، مثل شخصیت های محروم دیگری که در چندتا از فیلم های عمده امسال جشنواره نیویورک حضور دارند، بیش از هر چیز، از اینکه دیده نمی شود و مطرح نیست، عذاب می کشد.
سینما و تلویزیون
خبرگزاری آسوشیتدپرس در تفسیری بر گزینه‌های امسال جشنواره نیویورک، تاکید دارد بر تفاوت سینما و تلویزیون. یکی از فیلم‌های عمده‌ای که نخستین نمایش جهانی آن، در جشنواره فیلم نیویورک خواهد بود، فیلم «راهپیمائی طولانی بیلی لین در نیمه وقت» Billy Lynn’s Long Halftime Walk است، اثر «انگ لی» بر اساس رمانی از نویسنده «بن فانتن» در باره یک قهرمان جنگ عراق که در زادگاهش «دالاس» مورد استقبال مردم قرار می‌گیرد.
این فیلم، اصلا به این خاطر ساخته شده که بر پرده بزرگ نمایش داده شود، چون با تکنیک سه بعدی جدیدی فیلمبرداری شده که شمار تصاویر آن در ثانیه، از ۲۴بیشتر است، و به همین خاطر، ظرایف بیشتری در تصاویر آن دیده می‌شود.
پروژکتور برای نمایش این فیلم کمیاب است و به همین جهت، برای دیدن آن، تماشاگران جشنواره باید به یک سینما در آنسوی خیابان بروند.
فیلم «بیلی لین» هفته آینده در جشنواره نیویورک نمایش داده می شود و ماه آینده در آمریکا، اکران سراسری خواهد شد.
جشنواره نیویورک، تصویر سینمای چندماه آینده را جلوی چشم تماشاگر خاص می گذارد و بیشتر فیلم های آن، طی هفته ها و ماه های آینده، یا سراسری یا در سینماهای برگزیده، اکران می شوند.