در دومین روزاز دوازدهمین اجلاس برندگان جایزه صلح نوبل که در شیکاگو برگزار شد، دو میز گرد برگزار شد. در نخستین میزگرد تحت عنوان «هر فرد می تواند تغییر ایجاد کند»، دو رئیس جمهوری پیشین برنده نوبل صلح ، فردریک ویلم ده کلرک و لخ والسا، در کنار دیگر فعالان صلح شرکت داشتند. در دومین میزگرد روز سه شنبه که عنوان آن «زنان، سازندگان صلح» بود، شیرین عبادی، جودی ویلیامز، برنده آمریکایی نوبل، کاریل استرن از یونیسف، سوزان ناسل مدیر اجرایی آمریکا در سازمان عفو بین الملل، و اقای اودو جانز، از کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل شرکت داشتند. مجری و میزبان این میزگرد، چهره آشنای شبکه بین المللی س. ان. ان.، خانم فیونوالا سوینی بود.
پیش از آغاز گفت و گو هریک از شرکت کنندگان نقطه نظر خود را در باره صلح بیان کردند.
دمکراسی شرط اصلی برای صلح پایدار
شیرین عبادی در سخنانش گفت که نمی توان دربارۀ صلح سخن گفت و دمکراسی را فراموش کرد. زیرا به گفته او «حتی اگر در دیکتاتوری آرامشی برقرار باشد، آرامشی موقت است. او گفت: «دمکراسی پایه و اساس صلح است. و در دمکراسی، تساوی حقوق شهروندان اصل اساسی است. دمکراسی در هیچ کشوری نمی تواند برقرار باشد وقتی حقوق نیمی از جمعیت آن به دست فراموشی سپرده می شود. از همین روست که زنان، به ویژه در ایران، برای پیشبرد دمکراسی فعالیت می کنند.»
شیرین عبادی همچنین به چگونگی ایجاد «شورای ملی صلح» در سال ۲۰۰۷، هنگامی که احتمال جنگ برای ایران بسیار قوی بود و «همراه با آن در داخل کشور نقض حقوق بشر روز به روز بیشتر می شد» اشاره کرد و گفت شورای ملی صلح به پیشنهاد او ایجاد شد که در آن ۸۷ نماینده از گروه های عقیدتی، مذهبی ، و قومی گوناگون کشور بر گرد هدف جلوگیری از جنگ گرد آمدند و توانستند پیشنهاد هایی در جهت جلوگیری از جنگ به حکومت وقت بدهند.
خانم عبادی گفت: «دبیر این کمیته همکار عزیزم خانم نرگس محمدی بود. که همراه با بسیاری از همکاران ما بازداشت شد و هم اکنون برای گذراندن شش سال دوره محکومیت خود زندانی ست». او گفت:« با یورش حکومت به دفتر این کمیته و بازداشت همکاران ما، این دولت نشان داد که به صلح علاقه ای ندارد.»
حقوق بشر در راس مذاکرات اتمی با ایران
خانم عبادی افزود: «مذاکرات آمریکا و غرب با ایران نباید تنها در چارچوب برنامه اتمی باشد. بلکه مسئله نقض حقوق بشر و حقوق زنان باید در راس مذاکرات قرار گیرد.»
خانم عبادی در پاسخ به سوال مجری برنامه که پرسید: «آیا به نظر شما مسئله اتمی ایران نقض حقوق بشر و حقوق زنان را تحت تاثیر خود قرارداده است؟»
گفت: « بله. درست همین طور است. مسئله اتمی اکنون بسیار اهمیت یافته و در مذاکرات تنها از مسئله اتمی ایران حرف می زنند. من خوشحالم که هردو کشور ایران و آمریکا گفته اند که مذاکرات استانبول درباره مسئله اتمی موفقیت آمیز بوده است. خانم کلینتون در این زمینه گفت اگر مذاکرات در بغداد موفق شود، و دولت ایران حسن نیت خود را در مورد مسئله دست یابی به سلاح اتمی نشان دهد از کمکهای امریکا برخوردار خواهد شد. این یعنی که آمریکا دست دوستی به حکومتی می دهد که حقوق بشر را در بدترین شکل خود نقض کرده است». خانم عبادی افزود:« اولین موضوع مذاکرات اتمی باید مسئله نقض حقوق بشر باشد».
هیلاری کلینتون پیش تر در زمان جنبشهای خاورمیانه گفته بود: «در کشوری که نیمی از مردم آن از حق انسانی خود محرومند، دمکراسی هرگز پا نخواهد گرفت».
در بخشی دیگر از این میزگرد بر نقش زنان و حضور آنان در مذاکرات صلح تاکید شد. زیرا به نظر شرکت کنندگان، زنان و کودکان بیش از بقیه گروه ها از جنگها آسیب می بینند و از این رو باید صدایی در مذاکرات صلح داشته باشند.
مردان ایران و جنبش زنان
شیرین عبادی در پاسخ به این پرسش که: «در ایران مردان چگونه مبارزه زنان و نیز جایزه نوبل شما را می پذیرند»؟
گفت: «جنبش فمینیستی در ایران بسیار قوی ست. خوشبختانه مردان نیز با آن همکاری بسیار نزدیک دارند. من خودم همکاران مردی داشته ام که به خاطر شرکت در تظاهرات زنان به زندان افتادند. با یان حال دلیل اقبال مردان از جنبش فمینیستی در ایران آن است که مردان می دانند اگر زنان در کسب حقوق مساوی موفق شوند در واقع «قدرت» مذکر مذهب در ایران درهم می شکند. چون حکومت ایران بر اساس اسلام حقوق بشر را، بویژه از جنبه جنسیتی و درمورد زنان نقض می کند. ما با این استدلال مخالفیم و می گوییم اسلام تعبیرهای مختلف دارد. می شود مسلمان بود و به حقوق بشر احترام گذاشت. پس اگر زنان در این مبارزه پیروز شوند و حکومت عقب بنشیند موفقیتی برای دمکراسی در ایران بوجود آمده است.»
شیرین عبادی کنار گذاشتن بریدن دست و پا و سنگسار را به عنوان برخی از موارد این عقب نشینی برشمرد.
شیرین عبادی تاکید کرد که: «جنبش زنان در ایران قوی ترین جنبش در سراسر خاورمیانه است و روزی خواهد رسید که دمکراسی با دستان توانمند زنان ایرانی در این کشور مسقر شود.»
مجری برنامه در اینجا از نوع جنبش زنان در ایران سخن گفت و پرسید: «آیا جنبش فمینیستی در ایران از همان نوع است که در تمام جهان است و به صورت جهانی پذیرفته شده؟»
شیرین عبادی گفت: «جنبش فمینیسم در همه جای جهان یکی است. چه در شرق و چه در غرب. زیرا جنبش فمینیستی یعنی اعتقاد به اصل برابری کامل حقوق زن و مرد.»
خانم عبادی انواع دیگر فمینیسم و از جمله فمینیسم اسلامی را مردود شمرد و گفت: «در بعضی از کتابها و یا رسانه ها اصطلاح فمینیسم اسلامی را می بینیم. این درست نیست . فمینسم، فمینیسم است. اسلامی و غیر اسلامی ندارد. یک زن مسلمان می تواند فمینیست باشد. با تعبیر درست از اسلام می توان به حقوق برابر برای زنان دست یافت و ما دنبال این تعبیر هستیم.»
در اینجا مسئله آموزش و نقش آن در برقراری صلح مطرح شد. کاریل استرن از یونیسف تاکید کرد که باید بچه ها هم در کنار زنان در معادلات و مذاکرات صدا داشته باشند. صدایی که تاکنون شنیده نشده است. او گفت: « بدون دسترسی همه بچه ها به آموزش، بدون حل مسئله آموزش در جهان، ما به جایی نمی رسیم».
شیرین عبادی در تایید سخنان او گفت: «همان طور که گفتم جنبش زنان ایران قوی ترین جنبش در خاورمیانه است زیرا در کشورما بیش از۶۵ درصد دانشجویان دخترند و بخش مهمی از استادان و معلمان در مدارس را زنان تشکیل می دهند. در سایه تدریس این زنان است که نسل جوان ما به آگاهی هایی درباره حقوق خود و تعبیرهای گوناگون از قران دست یافته و بی تردید نسل جوان تر ما قوی تر از ماست و قدم های سنجیده تری بر می دارد.»
آموزش تاریخ، بازنویسی تاریخ صلح به جای تاریخ جنگ
جودی ویلیامز، برنده آمریکایی صلح نوبل، در این جا به مسئله آموزش تاریخ در مدارس و نقش آن برای استقرار صلح پایدار و ایجاد فرهنگ صلح برای کودکان اشاره کرد و گفت: «اکنون دیگر باید در درس های تاریخ آمریکا از کلمات پر طمطراق و پر جلال وشکوه مانند رهبر جهان و قهرمان و غیره دست برداشت. باید به مردم گفت که در جنگ هیچ چیز قهرمانانه ای وجود ندارد. درست است که کارهای قهرمانانه در جنگ ها وجود دارد، اما در خود جنگ هیچ چیز قهرمانانه نیست. جنگ فقط دعوا برای قدرت است.» جودی ویلیامز نتیجه گرفت که: «پس فقط آموزش زنان برای رسیدن به صلح کافی نیست بلکه چگونگی این آموزش هم مهم است». به گفته خانم ویلیامز باید به جای ستودن پیروزی های جنگی آمریکا در گذشته و در جنگ جهانی دوم و دیگر جنگها به کودکان آمریکایی درباره شیوه های رهایی از مصائبی که امروز مردم جهان به آنها مبیلا اند آموزش داد. شیوه های رهایی مردم از فقر، از جنگ، از بی غذایی، از استثمار ، از بی عدالتی و از خشونت» او گفت: «این ها را به ما بیاموزید، نه قهرمانی های مارا در جنگها.»
در بحث شیوه درست آموزش تاریخ و اهمیت آموزش برای کودکان و جوانان، شیرین عبادی به نکات دیگری اشاره کرد. او گفت: «ما باید از نو تاریخ را بنویسیم. تاریخ ما تاریخ جنگ است. باید آن را به تاریخ صلح تبدیل کنیم.». او همچنین به آموزش هایی اشاره کرد که معمولا جزو آموزش رسمی مدارس نیست اما کودکان، بویژه پسربچه ها آن را از طریق خانواده خود می آموزند. او گفت: «به بچه هایمان اسباب بازی و بازی های کامپیوتری که کشتن را می آموزد ندهیم. بسیاری از بازی های کامپیوتری که امروزه رایج شده به بچه ها می آموزد که چطور به ایران حمله شود. باید این گونه بازی ها و اسباب بازی هایی که تقلید سلاح ها هستند از بازارها جمع آوری شوند».
موانع آموزش و توانمند سازی زنان، نقش مادران در انتقال فرهنگ مردسالاری
اودو جانز از «کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل» به موانع آموزش و پیشرفت زنان در بسیاری از نقاط جهان اشاره کرد. مانند قوانینی چون ندادن تابعیت به کودکانی که از شوهر خارجی به دنیا می آیند. یا ندادن ارث به کودکان دختر و زنان. همچنین مسئله سیر کردن شکم بچه ها به ویژه در مناطق محروم و تابو بودن شرکت زنان در امور سیاسی وکار کردن در خارج از خانه را برخی از موانع جدی در راه آموزش کودکان و توانمندی زنان دانست.
شیرین عبادی درباره تذکر جودی ویلیامز که شیوه اندیشیدن مردان درباره زنان و ضعیف دانستن آنان را نیز به عنوان یکی از موانع رشد زنان دانست گفت: «درست است که درصدی از مردان هستند که فکر می کنند بهتر از دیگرانند . به خصوص بهتر از زنانند . اما سوال من این است که که این مردان را چه کسانی تربیت کرده اند؟ این مردان را زنان تربیت کرده اند. زنان هم باید بدانند که آنچه علیه آن می جنگند مردان نیستند. بلکه فرهنگ مردسالار است. زنان قربانی این فرهنگ اند. متاسفانه در بسیاری از موارد این زنانند که این فرهنگ را منتقل می کنند.» شیرین عبادی نقش زنان را در انتقال این فرهنگ مانند بیماری ارثی همو فیلی دانست که بیماری از طریق مادر و تنها به کودک پسر منتقل می شود و دختران را آلوده نمی کند. در این بیماری مادران نقش ناقل بیماری را به پسربچه ها دارند.» او تاکید کرد که: « باید به زنان آموزش داد که دشمن کیست. مردان دشمن ما نیستند. دشمن ما فرهنگی ست که برابری حقوقی زن و مرد را رد می کند.»
شیرین عبادی در پاسخ به این سوال که سرنوشت بچه ها و خانواده تا چه حد می تواند از حضور زنان در خدمات اجتماعی جلوگیری کند معتقد بود که خانواده و داشتن بچه نباید توجیهی برای عدم مشارکت زنان در امور عمومی باشد و برای مثال به مشکلاتی که به خاطر فعالیتهایش برای خودش و در کشورش روی داد اشاره کرد. مشکلاتی مانند بستن دفتر وکالت و مراکز ان. جی. او. حقوق بشری، حمله به خانه و تفتیش آن، مصادره و حراج اموال، تهدیدهای دائم، بازداشت شوهر و خواهر. و نیز از زندگی امروزش گفت که به گفته او «در میان چمدان هایش و در پروازها و فرودگاه ها» می گذرد. اما «با این حال هیچ یک نتوانسته اورا از هدفش بازدارد یا از فعالیت هایش بکاهد.»
مجری برنامه از خوش بینی خانم عبادی درباره آینده کشورش با توجه به شرایط امروز پرسید.
خانم عبادی پاسخ این سوال را مثبت دانست زیرا به گفته او «بیش از ۶۰ درصد مردم ایران جوانند و ظرفیت تغییر دارند.» او افزود: «زنان و جوانان ظرفیت بالایی برای آوردن دمکراسی به ایرانند و من می دانم که آنان در آینده نزدیک دمکراسی را در ایران متحقق خواهند کرد.»
روز چهارشنبه ۲۵ آوریل آخرین روز برگزاری دوازدهمین اجلاس برندگان جایزه صلح نوبل در شیکاگو است. در این روز نیز شیرین عبادی در میزگردی با عنوان «جهانی عاری از سلاح اتمی» شرکت دارد.
