برخلاف قراری که دولت بریتانیا با مقامات فرهنگی رژیم جمهوری اسلامی داشته است، منشور حقوق بشر کوروش بزرگ پادشاه هخامنشی که در موزه بریتانیا نگهداری می شود به ایران ارسال نخواهد شد.
منشور حقوق بشر کوروش که ۲۷۰۰ سال قدمت دارد از سال ۱۸۷۹ میلادی و پس از کشف توسط یک باستان شناس آسوری تباربریتانیایی در بخش «ایران باستان» موزه بریتانیا نگاهداری می شود.
این اثر تاریخی استوانه شکل که از خاک «رس» ساخته شده و برروی آن به زبان میخی بابلی داستان فتح بابل به دست کوروش دوم، پادشاه هخامنشی را در سال ۵۳۹ قبل از میلاد مسیح به تصویر می کشد نماد بی همتایی از تاریخ باستانی ایران زمین و یکی از پر ارزش ترین دارایی های موزه بریتانیا به شمار می رود.
این منشور قرار بود برای نمایش در ایران، در اوایل سال جاری (۲۰۱۰ میلادی) موقتا به این کشور وام داده شود ولی مسئولان موزه بریتانیا اخیرا اعلام کردند به دلیل اکتشافات جدیدی در رابطه با منشور حقوق بشر کوروش، آن را به ایران نخواهند فرستاد.
دکتر «ایروینگ فینکل» یکی از مسئولان موزه بریتانیا می گوید:«دو قطعه شکسته ای که مدت ها برای دانشمندان ناشناخته بود از لحاظ شکل و اندازه مطابق حفره و بخش های گم شده این اثر باستانی است که نیاز به بررسی بیشتر دارد.
باستان شناسان از سراسر جهان هفته گذشته در لندن گرد آمدند تا در مورد این اکتشاف جدید در رابطه با منشور کوروش بزرگ، پادشاه هخامنشی گفتگو کنند.
پس از آن که موزه بریتانیا تاخیر در فرستادن منشور حقوق بشر کوروش به ایران را اعلام کرد، مقامات ایرانی با برخوردی شدید و خشمگینانه رابطه خود را با موزه قطع کردند و اقدام موزه را ناشی از سرد شدن روابط سیاسی بین دو کشور به دنبال خشونت های پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران دانستند.
پیش از این دراوایل سال ۲۰۰۹ دولت بریتانیا موافقت کرد که «منشور حقوق بشر کوروش بزرگ» به مدت سه ماه برای نمایش در موزه ملی ایران به این کشور ارسال شود. در آن زمان به این عمل به صورت تحولات سیاسی دربهترشدن مناسبت بین دو کشورنگاه شد اما چندی بعد در اکتبر ۲۰۰۹ و پس ازوقوع وقایع پس از انتخابات سال گذشته درایران، دولت بریتانیا اعلام کرد که فعلا به خاطر شرایط سیاسی حاکم بر ایران، از ارسال این اثر باستانی به این کشور خودداری خواهد کرد.
پیش از این و در اواخر بهمن ماه ۱۳۸۷ سازمان میراث فرهنگی ایران با برگزاری نمایشگاه «ایران عصر صفویه» در لندن بخشی از ارزشمند ترین گنجینه تاریخی کشور مربوط به دوران «شاه عباس» را در راستای همکاری با موزه بریتانیا برای نمایش در این موزه امانت داد و به همین جهت گمان می رفت که با عملی متقابل برای انتقال منشور کوروش به ایران برای شرکت دریک نمایشگاه چند ماهه موافقت شود.
عکس العمل ایران به این تصمیم دولت بریتانیا، مردود دانستن ادعاهای مسئولان بریتانیای در رابطه با وجود نا آرامی های انتخاباتی در ایران و تعیین یک ضرب الاجل دو ماهه برای انتقال منشور کوروش به این کشور بود. هم چنین دولت ایران اعلام کرد که درصورت عدم تحقق انتقال منشور کوروش به ایران تا آبان ماه ۲۰۰۹ همه مراودات و ارتباطات علمی، تحقیقاتی، اجرایی و تخصصی خود را با این موزه لغو خواهد کرد.
از سوی دیگر «جان کرتیس» مسئول بخش خاورمیانه موزه این گفته را که تاخیر ارسال منشور به ایران ناشی از احتمال و هراس از بازنگرداندن آن به بریتانیاست را رد کرده است.
منشور حقوق بشر کوروش موسوم به استوانه کوروش، استوانه ای سفالین است که در سال ۵۳۹ پیش از میلاد به فرمان کوروش پادشاه بزرگ هخامنشی ساخته شد. بررسی ها نشان داده است که نوشته های استوانه پس از شکست نبونید یا «بخت النصر»و گشوده شدن شهر بابل نوشته شده و پس از آن به عنوان سنگ بنای یادبودی در پایه های شهر بابل قرار داده شده است. در حدود سال ۱۲۸۵ خورشیدی به هنگام کاوش های باستان شناسی در بابل این استوانه در میان رودان (بین النهرین) توسط یک باستان شناس بریتانیایی آسوری تبار به نام «هرمز رسام» کشف شد.
این لوح سفالین استوانه شکل به طول ۲۳ سانتی متر و عرض ۱۱ سانتی متر در همان زمان به کشور بریتانیا منتقل شد و از آن زمان تا کنون همواره توجه بسیاری را در موزه به خود جلب کرده است و احساسات مختلفی را در میان ایرانیان دیدار کننده از آن برانگیخته است.
در بررسی های بیشتری که پس از گرته برداری و آوانویسی و ترجمه «نبشته» روی استوانه انجام شد نشان داد که این فرمان کوروش بزرگ هخامنشی به هنگام ورود او به شهر بابل نوشته شده است و تاریخ آن به ۵۳۸ پیش از میلاد می رسد. ترجمه مفاد این نوشته نیز که نخستین رساله حقوق بشر درتاریخ شناخته شده تمدن انسان به شمار می رود حیرت باستان شناسان را برانگیخت.
بسیاری معتقدند موزه بریتانیا به خوبی از این اثر باستانی محافظت می کند و باید اطمینان حاصل شود که اگر به ایران وام داده شود به سلامت به موزه باز خواهد گشت.درهمین حال برخی دیگر ترجیح می دهند منشور کوروش کبیر در ایران نگاهداری شود.
این استوانه که به عنوان «اولین منشور حقوق بشر» درسطح جهانی شناخته می شود از آن جایی که پنجره ای به تاریخ ایران زمین است توانسته احساسات شدیدی را در میان ایرانیان داخل و خارج از کشوربرانگیزد.