جست وجو برای یافتن منشاء ویروس کرونا تبدیل به یک موضوع دیپلماتیک تبدیل شده است که به بدتر شدن روابط چین با ایالات متحده آمریکا و بسیاری از متحدان واشنگتن دامن زده است.
آمریکا و برخی کشورها می‌گویند چین در مورد آنچه در روزهای اولیه همه‌گیری رخ داده شفاف نبوده است. چین، منتقدان را متهم می‌کند که به دنبال یافتن «مقصر» هستند و موضوعی را سیاسی کرده‌اند که باید به دانشمندان واگذار شود.
روز ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۹، توالی خفاش های کروناویروس از پایگاه داده‌های مؤسسه ویروس شناسی ووهان حذف شد. پروتکل‌های امنیتی آزمایشگاهی این مؤسسه نیز افزایش یافت.
از طرفی، مطالعه هاروارد بر روی تصاویر ماهواره ای نشان داد که تردد در اطراف آزمایشگاه ووهان در اواخر تابستان و اوایل پاییز سال ۲۰۱۹ متوقف شده است. هفته ها بعد، در اواخر سپتامبر ، پارکینگ‌های بیمارستان‌ها در حال پر شدن بود.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری چین و سازمان بهداشت جهانی بر روی این سناریو تمرکز داشته‌اند که ویروس کرونا از خفاش به حیوانی دیگر و سپس انسان منتقل شده است.
با این حال، کارشناسان بهداشت عمومی استدلال کرده‌اند کووید-۱۹ مانند سارس و مرس است که آنها نیز از خفاش یه یک حیوان میانی و سپس انسان سرایت کردند، اما هیچ کدام نتوانستند به اندازه‌ای تکامل پیدا کنند که از انسانی به انسان دیگر به صورت مؤثر منتقل شوند.
از زمان کشف سارس در سال ۲۰۰۳ و مرس در سال ۲۰۱۲ ، کمتر از ۱۰ هزار مورد از هر ویروس در سراسر جهان مشاهده شده است.
دکتر رابرت ردفیلد رئیس پیشین مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا این فرضیه را مطرح کرده است که شاید در آزمایشگاه در حال کار کردن بر روی قابلیت سرایت ویروس کرونا بودند و آن را به گونه‌ای تغییر داده بودند که بتواند انسان را سریعتر مبتلا کند و تصادفا ویروس به بیرون منتقل شد.
به این نوع تحقیقات «افزایش عملکرد» می‌گویند.
از طرفی، این موضوع به اختلافات سیاسی داخلی در آمریکا نیز منجر شد و بزرگترین مؤسسه علمی آمریکا - انستیتوی ملی بهداشت - را نیز درگیر کرد.
برخی معتقدند این مؤسسه به تحقیقات «افزایش عملکرد» ویروس کرونا در آزمایشگاه ووهان کمک مالی کرده است اما این مؤسسه چنین ادعایی را رد کرده است و دکتر آنتونی فاوچی، مدیر مؤسسه ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی آمریکا در مقابل قانونگذاران آمریکایی در کنگره حاضر شد و در این رابطه توضیح داد.
سرانجام در ماه مه سال ۲۰۲۱، جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا به جامعه اطلاعاتی این کشور سه ماه فرصت داد تا فرضیه های منشاء ویروس کرونا را مورد بررسی قرار دهند.
تیم اطلاعاتی آمریکا به چه نتایجی رسید؟
پس از بررسی داده‌ها و اطلاعات خام، جامعه اطلاعاتی به دو فرضیه رسید: یک فرضیه نشان می دهد که ویروس از آزمایشگاهی در ووهان چین آمده است و فرضیه دوم نشان می دهد که به طور طبیعی از حیوان به انسان جهش یافته است.
گزارش یک صفحه‌ای منتشر شده از نتایج به دست آمده توسط تیم اطلاعاتی آمریکا فاش می‌کند که شورای اطلاعات ملی و چهار گروه اطلاعاتی به سمت این فرضیه متمایل هستند که کووید-۱۹ از شخصی سرایت کرده که به طور طبیعی توسط یک حیوان آلوده شده است.
دکتر رابرت گری، ویروس شناس دانشگاه تولین در نیواورلئان که ویروس کرونا را توالی‌یابی کرده است، یکی از کسانی بود که تیم اطلاعاتی آمریکا برای انجام تحقیقات سراغش رفت.
دکتر گری به سارا دهقان، خبرنگار صدای آمریکا گفت هر یک از تیم‌های اطلاعاتی بر اساس منابعی که در اختیار دارند و اینکه چه داده‌هایی را مورد بررسی قرار داده‌اند، به نتایج مختلفی دست پیدا کرده‌اند. اما نتیجه‌ای که بر سر آن اتفاق نظر هست این است که ویروس کرونا به عنوان یک سلاح بیولوژیکی ساخته نشده است.
دکتر رابرت گری همچنین می‌گوید نتیجه‌ای که به قوت بقیه نیست این است که ویروس مهندسی شده نیست و در آزمایشگاه ساخته نشده است، اما احتمال اشتباه آزمایشگاهی وجود دارد.
او می‌گوید ممکن است ویروس را بدون اطلاع از آزمایشگاه وارد اجتماع کرده باشند اما موارد اولیه ابتلا به بازار فروش گوشت تازه باز می‌گردد، و اینکه کسی از آزمایشگاه به چند بازار سر زده باشد و ویروس را به این شکل وارد چرخه انتقال کرده باشد نیز چندان محتمل به نظر نمی‌رسد.
- ادامه تحقیقات؛ سازمان بهداشت جهانی تیم جدیدی به چین می‌فرستد
پس از انتشار گزارش عمومی در ۲۷ ماه اوت، رئیس‌جمهوری آمریکا بیانیه‌ای صادر کرد و گفت که ایالات متحده به ردیابی منشاء کووید-۱۹ ادامه خواهد داد.
جو بایدن، چین را به عدم همکاری متهم کرد و از مقامات چینی خواست همکاری کاملی با تحقیقات مرحله دوم سازمان بهداشت جهانی داشته باشند.
در اکتبر ۲۰۲۱، سازمان بهداشت جهانی ۲۵ نفر از متخصصان را از کشورهای مختلف از جمله آمریکا و چین برای مشارکت در مراحل بعدی تحقیق برای جستجوی منشاء ویروس انتخاب کرد.
وزارت خارجه چین با تأکید بر این که از تلاش‌های این سازمان حمایت می‌کند، نسبت به آنچه آن را «دستکاری سیاسی» در تحقیقات مجدد سازمان بهداشت جهانی در رابطه با یافتن منشاء ویروس کرونا خواند، هشدار داده است.
یافته‌های اولیه نخستین تیم سازمان بهداشت جهانی «بی نتیجه» بود و کارشناسان در گزارشی گفتند اینکه ویروس کرونا از آزمایشگاه ووهان نشت کرده باشد، «بسیار بعید» است.
پس از بالا گرفتن انتقادها به این نتیجه‌گیری، دبیرکل سازمان بهداشت جهانی اعتراف کرد که در کنار گذاشتن سناریوی نشت از آزمایشگاه، «زودهنگام» نتیجه‌گیری کرده‌اند.
جست وجو برای یافتن منشاء ویروس کرونا در حالی هنوز بحث‌برانگیز است که بسیاری از کشورها به تلاش های خود برای پایان دادن به همه‌گیری کرونا ادامه می‌دهند.