سارا دماوندان - با گذشت چهار روز از حمله روسیه به اوکراین، بیش از هزار دانشجوی ایرانی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های اوکراین، همچنان در بلاتکلیفی کامل به سر می‌برند.
گزارش‌های میدانی و تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی تا به این لحظه هیچ اقدامی برای خروج دانشجویان ایرانی مقیم اوکراین انجام نداده است. این در حالی است که بسیاری از کشور‌ها پیش از هجوم روسیه به اوکراین، شرایط خروج شهروندان و دانشجویان خود را از اوکراین فراهم کرده بودند و کشوری مثل هند نیز روز شنبه ۲۶ فوریه، با ارسال یک فروند هواپیمای مسافربری اختصاصی، دانشجویان این کشور را از اوکراین بازگرداند.
موضع وزارت‌خارجه ایران دربرابر شرایط پیش‌آمده تنها انفعال بود. سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت خارجه تنها به یک توضیح بسنده می‌کند و مدعی می‌شود که «طی ۱۰ روز گذشته هیچ کشوری موفق نشده پروازی برای خروج اختصاص بدهد، علت آن هم مشکلاتی است که برای انجام این کار وجود داشته است.» این ادعا در حالی مطرح شد که دانشجویان ایرانی مشغول به تحصیل در اوکراین به عینه شاهد این بودند که هند در بحبوحه تنش دو کشور اوکراین و روسیه، با ارسال یک فروند هواپیمای اختصاصی توانست دانشجویان خود را در «سلامتی» کامل به کشورشان بازگرداند.
این بی‌توجهی به وضعیت دانشجویان ایرانی در کنار اقدام قاطعانه دولت هند با واکنش بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی فارسی زبان مواجه شد تا با اشاره به این بی‌تدبیری باردیگر «بی کفایتی و بی‌مسئولیتی» دست‌اندرکاران امور برجسته شود.
هاشم داداش‌پور معاون وزیرعلوم و رئیس سازمان امور دانشجویان که یکی دیگر از متولیان رسیدگی است، مدعی اتخاذ تدابیری برای بازگرداندن دانشجویان شد. او در آخرین واکنش خود در روز شنبه گفت که که در حال حاضر ۱۴۲۴ دانشجوی اوکراینی وجود دارد که قرار است با تدابیر انجام شده طی «روز‌های آتی» با پرواز‌های ویژه به کشور منتقل شوند. رئیس سازمان امور دانشجویان در حالی این وعده را می‌دهد که شرایط در اوکراین هر لحظه وخیم‌تر می‌شود و شدت درگیری روسیه و اوکراین ثانیه به ثانیه افزایش می‌یابد.
اگرچه آمارهای رسمی می‌گویند حدود ۲ هزار دانشجوی ایرانی ساکن اوکراین هستند؛ اما آمارهای غیر رسمی حتی این رقم را تا ۸ هزار نفر برآورد میکنند.
سفارت جمهوری اسلامی در کی‌یف که تنها مرجع رسیدگی در داخل خاک اوکراین است، تنها پس از انتشار ویدئو‌های گوناگون از دانشجویان حبس شده ایرانی در اوکراین که «سراسیمه » از سفارت ایران خواستار کمک بودند، روزه سکوت خود را شکست و منوچهر مرادی سفیر جمهوری اسلامی ایران در کی‌یف اعلام کرد: «کلیپ منتشر شده از دانشجویان ایرانی را دیدم و به محل آن‌ها رفتیم و دیدار صمیمانه‌ای را با دانشجویان مقیم اوکراین داشتیم.»
انتشار عکس‌ها و ویدیو‌ها و پیام‌های ضبط شده از سوی دانشجویان ایرانی در طی چند روز گذشته تا به امروز، گواه این مسأله است که انتشار چند عکس «دوستانه و صمیمی»، تنها اقدام عملی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی در قبال دانشجویان ایرانی گرفتار در اوکراین بوده‌است.
درحالی که دیگر سفارتخانه‌ها با نقشی فعال به شهروندان خود اطلاع‌رسانی میکنند، سفارت ایران در اوکراین در این چهار روز تنها به صدور سه اطلاعیه کوتاه بسنده کرده که علاوه بر شباهت بسیار اطلاعیه یک و دو، اطلاعات چندانی در اختیار مخاطبان قرار نداده است.
در آخرین اطلاعیه ، سفارت جمهوری اسلامی ایران در اوکراین از اتباع خود که این کشور را به سمت مرزهای غربی ترک میکنند خواسته که «با یکدیگر در ارتباط باشند. در مکان‌های امن بمانند و مسیر خود را در روز ادامه دهند.»
در بخشی دیگر از این اطلاعیه، سفارت جمهوری‌اسلامی از ایرانیان که به دنبال راهی برای گریز از جنگ هستند خواست که «اطلاعات خود در باره مسیرها را با سفارتخانه‌های ایران و شبکه‌های اجتماعی ایرانیان مقیم اوکراین به اشتراک بگذارند» و «حتی الامکان در دسته‌های چند نفری حرکت و از اطلاعات یکدیگر در مسیرها استفاده کنند.»
سفیر ایران در اوکراین درحالی صحبت از فعال بودن سفارت و خدمات ۲۴ ساعته به دانشجویان می‌کند که براساس گزارشها و تک‌نگاری‌های دانشجویان ایرانی سرگردان در میانه جنگ، بسیاری امیدشان به وعده‌ها را از دست داده‌اند و خود به فکر یافتن چاره برای این کلاف سردرگم افتاده‌اند.
- ۴ اسفندماه ساعاتی پیش از آغاز حمله روسیه، سفارت جمهوری اسلامی در کی‌یف: از سفر به مناطق پرخطر خودداری شود.
- ۵ اسفندماه شروع تهاجم نظامی روسیه به خاک اوکراین و سردرگمی ایرانیان به ویژه دانشجویان و ارسال ویدئوهایی که از درون پناهگاه‌ها درخواست کمک دارند.
- صبح ۶ اسفندماه، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی: «ستاد بحران در محل این وزارتخانه» برای رسیدگی به وضعیت ایرانیان ساکن اوکراین تشکیل شده
- شامگاه ۶ اسفندماه، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی در اوکراین: «برای رسیدن به لهستان مشکلاتی وجود دارد» و تنها دانشجویانی که خودرو دارند «در صورت تامین بنزین» می‌توانند خارج شوند.
- ۷ اسفندماه، مقامات کنسولی جمهوری اسلامی: در صورتی که ایرانیان خود را به مرزهای رومانی، اسلواکی، مولداوی، مجارستان یا لهستان برسانند، می‌توانند «بدون نیاز به ویزا» ظرف مدت ۱۵ روز خود را به ایران برسانند.
- ۸ اسفندماه، انتظار بی‌حاصل ایرانیانی که توانسته‌اند خود را به لهستانی برسانند برای تحقق وعده « اخذ مجوز پرواز مستقیم برای انتقال از ورشو به تهران»
