Linkovi

Teleskop TESS: uspješna potraga za planetama izvan Sunčevog sistema


TESS, the Transiting Exoplanet Survey Satellite, is shown in this conceptual illustration obtained by Reuters on March 28, 2018. NASA plans to send TESS into orbit from the Kennedy Space Center in Florida aboard a SpaceX Falcon 9 rocket set for blastoff
TESS, the Transiting Exoplanet Survey Satellite, is shown in this conceptual illustration obtained by Reuters on March 28, 2018. NASA plans to send TESS into orbit from the Kennedy Space Center in Florida aboard a SpaceX Falcon 9 rocket set for blastoff

ORLANDO, FLORIDA – Pet mjeseci nakon lansiranja sa Cape Canaveral, NASA-in svemirski teleskop TESS (Transiting Exoplanet Survey Satellite), dizajniran za „lov“ na planete izvan Sunčevog sistema (egzoplanete), detektovao je dvije takve planete u rasponu od samo tri dana.

Prva planeta se nalazi u sistemu Pi Mensa (π Mensae), žute patuljaste zvijezde u sazviježđu Mensa. U ovom sistemu je još 2001. godine otkrivena jedna od najvećih egzoplaneta, ali sada, pomoću TESS, imamo uvid u postojanje i manjih nebeskih tijela koja se do sada nisu mogla registrovati. Radi se o planeti dezignacije Pi Mensa c, čiji je radijus oko dva puta veći od radijusa Zemlje. Moguće je da ova planeta ima atmosferu sa vodom, ocean i stjenovitu jezgru. Nalazi se oko 60 svjetlosnih godina daleko od nas i napravi orbitu oko svoje zvijezde za 6.3 dana.

Druga planeta je nešto malo veća od Zemlje, a orbitira oko zvijezde LHS 3844, crvenog patuljka M-klase. Ova planeta je od nas udaljena oko 49 svjetlosnih godina. Godina na ovoj planeti traje svega 11 dana, što ukazuje na to da se planeta nalazi veoma blizu svoje zvijezde. Nažalost, to znači da površina planete prima veliku dozu radijacije solarnih vjetrova, što je čini nepogodnom za život. Na površini ove planete temperatura iznosi oko 531oC.

O egzoplanetama danas još uvijek malo znamo i naučnici su skoncentrisani na stjenovite planete, kakva je i sama Zemlja, te na one koje se ne nalaze ni preblizu ni predaleko od svojih zvijezda.

Međutim, to što ove planete nisu naseljive ne znači da ih ne trebamo proučavati. Izučavanje ovakvih sistema pruža više podataka o evoluciji samog Sunčevog sistema i Zemlje. Također, naučnike zanima da li planete koje su ovako blizu zvijezda i imaju visoku temperaturu mogu imati i atmosferu.

Radovi o otkriću ovih planeta i njihovim karakteristikama su dostupni u pre-print arhivi arXiv.org pod naslovima „TESS Discovery of a Transiting Super-Earth in the Pi Mensa system“ i „TESS Discovery of an ultra-short-period planet around the nearby M dwarf LHS 3844“ a predati su na publikovanje časopisu Astrophysical Journal Letters.

Naučnici najavljuju da je ovo samo početak te da se očekuje kako će ovaj teleskop pronaći mnošto egzoplaneta u toku svog rada.

Ovaj teleskop zapravo posmatra zvijezde pomoću metode zvane tranzitna fotometrija. Radi se o praćenju promjena u sjaju zvijezda koje indiciraju tranzite planeta. Svaka promjena sjaja, njegovo smanjenje, znači da se neko tijelo, najvjerovatnije planeta iz tog sistema, našla na putu zraka svjetlosti od te zvijezde prema teleskopu. Na osnovu ovih tranzita planeta, naučnici mogu izračunati približnu veličinu planete.

Inače, TESS je lansiran u aprilu ove godine, a njegovo lansiranje je predstavljalo zanimljivu kolaboraciju NASA i kompanije Space X jer je teleskop lansiran sa rakete Falcon 9. Sam TESS je koštao oko 337 miliona dolara, a nasljednik je Kepler satelita. Ono što ovaj teleskop razlikuje o drugih „lovaca na egzoplanete“ je to što su prethodne potrage za egzoplanetama uglavnom otkrivale divovske planete, dok je TESS usmjeren na traženje manjih planeta, sličnijih Zemlji.

  • 16x9 Image

    Jelena Kalinić

    Biolog, dopisnik Glasa Amerike za nauku, i dobitnica EurekaAlert (AAAS) Felowship 2020. za naučne novinare. Vodi blog Quantum of Science od 2015.

XS
SM
MD
LG