Beograd je od Moskve udaljen više od 2.000 kilometara, ali u oba grada kritičari režima Putina suočavaju se sa prijetnjama, piše Radio Slobodna Evropa.
Prijetnje antiratnim aktivistima, državljanima Rusije i Ukrajine koji organizuju i učestvuju u skupovima podrške Ukrajini od početka ruske invazije na tu zemlju i medijima u Srbiji koji nisu proruski orijentisani, stižu od desničarskih pokreta i organizacija.
Za sada, nijedna od tih organizacija niti njihovi pripadnici nisu sankcionisani.
Posljednji događaj u nizu su izlijepljeni plakati u centru Beograda, sa fotografijom predsjednika Ukrajine Volodimira Zelenskog i natpisom "NATO terorista".
Letke potpisuje ekstremno desničarska organizacija "Konzervativni pokret Naši", a 22. januara ubačeni su i u dvorište televizije N1 na Novom Beogradu, kao i u ulaz redakcije lista "Danas".
Riječ je o medijima koji u izvještajima kritikuju odnos Srbije i Rusije.
Konzervativni pokret Naši je neregistrovana organizacija. Otvoreno podržava rusku invaziju na Ukrajinu, protivi se evropskim integracijama Srbije i zastupa antimigrantske stavove.
Nastala je od Srpskog narodnog pokreta "Naši", neregistrovane organizacije, čiju je zabranu 2012. tražilo Republičko javno tužilaštvo, između ostalog, zbog izazivanja nacionalne, vjerske, rasne i seksualne mržnje i diskriminacije.
Međutim, Ustavni sud je tada procijenio da nisu ispunjeni uslovi za zabranu njihovog rada.
Talas prijetnji
Desničarske organizacije i pokreti mahom koriste rusku mrežu Telegram na kojoj u objavama targetiraju predstavnike ruske i ukrajinske dijaspore koji učestvuju u antiratnim skupovima.
Neformalna desničarska organizacija Narodna patrola objavila je 19. januara na svom Telegram kanalu da ruskim liberalima u Srbiji "otkazuje gostoprimstvo" uz prijetnju da će se "njihove zastave gaziti".
Zvanični Beograd odbija da uvede sankcije Moskvi iako se Srbija usaglasila sa rezolucijama Ujedinjenih nacija i deklaracijama Evropske unije kojima se osuđuje ruska invazija.
Od početka ruske invazije na Ukrajinu do decembra 2022, prema zvaničnim podacima, u Srbiju je došlo više od 200.000 Rusa.
Pojedini su došli kako bi nastavili nesmetano da rade za zapadne kompanije, s obzirom na to da je Evropska unija (EU) sankcionisala Moskvu. Drugi su, pak, došli bježeći od mobilizacije.
"Ja to razumijem kao prijetnju", ovako je u razgovoru za Radio Slobodna Evropa (RSE) objavu ultra desničarske neformalne organizacije Narodna Patrola na Telegram kanalu prokomentarisao Petr Nikitin iz Ruskog demokratskog društva.
Rusko demogratsko društvo je udruženje ruske dijaspore u Srbiji. Njegovi članovi protive se ruskoj invaziji na Ukrajinu.
Nikitin u Srbiji živi godinama. Od početka ruske invazije na Ukrajinu, zajedno sa ukrajinskim i bjeloruskim antiratnim aktivistima organizuje i učestvuje u skupovima podrške Ukrajini u Beogradu.
Sa njegovim javnim djelovanjem, kako je naveo za RSE, počinju prijetnje.
"Prije toga nisam dobijao prijetnje", rekao je Nikitin.
Poruke koje je dobijao, prema njegovim riječima, obiluju uvredama i psovkama. Nikitin je rekao da se povodom prijetnji nije obraćao policiji ni tužilaštvu.
"Smatram da je jedan od ciljeva takvih poruka da mi oduzmu vrijeme i energiju da ne mogu u potpunosti da se posvećujem antiratnim djelatnostima, zato ih nisam prijavljivao", pojasnio je Nikitin.
Prijetnje nakon krivičnih prijava protiv "Wagnerovaca"
Pretnje Nikitinu je preko Telegram kanala 19. januara uputila i ruska desničarska organizacija "Z Orlovi".
"Razlog… ne biste vjerovali, ali da, PMC (privatna vojna kompanija) Wagner… Liberali su sami sebe potkopali u ovoj temi. Ili sanjaju da će svirači svjetski poznatog orkestra konačno doći po njih i ozbiljno ih kazniti", naveli su u objavi na ruskom jeziku.
Uz post su objavili fotografije antiratnih aktivista, nazivajući ih pogrdnim imenima.
Povod je bila krivična prijava koju je Rusko demokratsko društvo tog dana podnijelo tužilaštvu u Beogradu protiv Damnjana Kneževića, lidera Narodnih patrola, neformalne ultra desničarske organizacije koja javno podržava rusku privatnu plaćeničku vojsku Wagner.
Wagner je plaćenička vojska koju je 2014. osnovao ruski državljanin Jevgenij Prigožin, blizak Kremlju. Te godine Rusija je anektirala ukrajinsko poluostrvo Krim.
Wagner se suočava sa optužbama za ratne zločine u Ukrajini, Siriji i pojedinim afričkim zemljama.
Izraz "orkestar" odnosi se na pripadnike i pristalice te grupe. Ime su uzeli po omiljenom kompozitoru njemačkog porijekla lidera nacističke Njemačke Adolfa Hitlera.
Rusko demokratsko društvo je zajedno sa udruženjima Ukrajinaca i Belorusa podnijelo niz krivičnih prijava tužilaštvu zbog djelovanja Wagnera u Srbiji i "mobilisanja državljana Srbije za učestvovanje u ratu u Ukrajini".
Više javno tužilaštvo u Beogradu do zaključenja teksta nije odgovorilo na upit RSE da li je postupilo i šta je preduzelo povodom krivičnih prijava.
Zašto se ne sankcionišu osobe koje upućuju prijetnje?
Predrag Petrović iz nevladinog Beogradskog centra za bezbjednosnu politiku u izjavi za RSE je ocenio da vlasti u Srbiji nesankcionisanjem djelovanja ekstremne desnice u Srbiji "ne žele da u značajnijoj meri ljute Putinov režim".
"S obzirom da su ljudi koji su antiratni aktivisti istovremeno i veliki kritičari Putinovog režima i to bi za srpske vlasti bila prevelika cena da se zbog nekoliko pretnji na društvenim mrežama zameraju Putinu", pojasnio je Petrović.
Kada je riječ o prijetnjama upućenim putem Telegrama, Petrović je naveo da je veoma teško da se otkriju konkretni pojedinci koji stoje iza prijetnji na toj mreži, jer ona, kako je naveo garantuje "visok stepen anonimnosti" svojim korisnicima.
"Između ostalog, to je razlog zašto ekstremno desničarske organizacije koriste taj kanal", pojasnio je Petrović.
On je dodao da je prije par godina došlo "do velike migracije" ekstremno desničarskih organizacija sa društvenih mreža poput Facebook i Twittera na Telegram.
Ko su Z-Orlovi?
Ruska ekstremno desničarska grupa "Z-Orlovi", čije je puno ime "Rusko-srpski centar Orlovi" na društvenoj mreži Telegram targetira antiratne aktiviste u Srbiji od početka ruske invazije na Ukrajinu.
Registrovani su 2017. kao "neprofitna organizacija" sa sjedištem u Sankt Peterburgu.
Vođa "Orlova" je ruski državljanin Aleksandar Lisov, a prema istraživanju RSE povezani su sa ekstremnim desničarima u Srbiji.
Na društvenim mrežama zajedno šire prorusku propagandu i dezinformacije o ratu u Ukrajini.
Njihov kanal na mreži Telegram ima više od 6.000 pratilaca.
Zbog objava na Telegram kanalu u kojima su targetirali antiratne aktiviste u Srbiji obuhvaćeni su predmetom koji je u avgustu 2022. formiralo Tužilaštvo za visokotehnološki kriminal u Beogradu.
To tužilaštvo nije do zaključenja teksta odgovorilo na upit RSE u kojoj fazi je predmet koji se tiče djelovanja grupe "Z-Orlovi".
Veze desničara u Srbiji sa ruskim Wagnerom
Narodna patrola javno podržava rusku privatnu plaćeničku vojsku Grupu Wagner koja učestvuje u ruskoj invaziji na Ukrajinu. Učestvovali su u organizaciji više protesta podrške ruskoj invaziji na Ukrajinu u Beogradu.
Damnjan Knežević, lidera Narodne patrole, po sopstvenom priznanju je u novembru 2022. posjetio vojno-tehnološki centar Wagnera u Rusiji.
"Mnogi moji prijatelji biće ponosni što sam imao čast da posetim Vagner centar", rekao je Knežević tada u video prilogu za ruske medije.
Upitan o vezama sa Wagnerom, Knežević je u razgovoru za RSE tada negirao da je ikada radio ili na bilo koji način bio povezan sa jedinicom.
Međutim, rekao je da poznaje "neke Srbe koji su bili tamo".
Protive se ulasku Srbije u Evropsku uniju, javno izražavaju antimigranstke stavove, bili su uključeni u više incidenata kada su zastrašivali migrante, a organizovali su i skupove na graničnom prelazu Jarinje, između Srbije i Kosova tokom krize u odnosima dvije države u decembru 2022.
